Cykl miesiączkowy to proces zachodzący pod wpływem zmiany stężenia hormonów, który przygotowuje ciało kobiety do ciąży. Przyjęta średnia długości cyklu wynosi 28 dni. Jest ona jednak kwestią indywidualną i zmienia się pod wpływem wielu czynników. Normą jest więc cykl trwający od 21 do 35 dni.
Czym jest cykl miesiączkowy?
Cykl menstruacyjny (miesiączkowy, owulacyjny) to zachodzące w kobiecym ciele regularne zmiany. Ich celem jest przygotowanie organizmu do potencjalnej ciąży. Dochodzi do nich na skutek działania i zmiany stężenia hormonów płciowych: estrogenu, progesteronu, lutropiny i hormonu folikulotropowego. Powodują one m.in. rozrastanie błony śluzowej macicy. Pogrubienie endometrium ma na celu stworzenie idealnych warunków do rozwoju zapłodnionej komórki jajowej. Jeśli jednak nie dojdzie do zapłodnienia, błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać i wydalać. Tak powstaje krwawienie miesiączkowe. Cykl powtarzany jest co miesiąc, a jego długość jest różna dla każdej kobiety. Powszechnie przyjęło się, iż trwa on 28 dni. Jednak norma dla prawidłowego cyklu owulacyjnego wynosi od 21 do 35 dni. Różny jest także czas krwawienia, który wynosi od 3 do 7 dni. Cykl miesiączkowy nigdy nie będzie stały. Na jego długość wpływa wiele czynników (stres, dalekie podróże, zmiana diety, jakość snu, trening, przyjmowane leki).
Fazy cyklu menstruacyjnego
Cykl menstruacyjny składa się z czterech faz, a każda z nich związana jest zachodzącymi w organizmie zmianami hormonalnymi.
- I faza cyklu – menstruacja – trwa od 3 do 7 dni, w trakcie których następuje krwawienie miesiączkowe. Jego intensywność stopniowo spada po 3 dniu. Menstruacja rozpoczyna cykl miesiączkowy. W wyniku spadku stężenia hormonów może dojść do obniżenia samopoczucia i pojawienia się dolegliwości bólowych, szczególnie w okolicy podbrzusza i w dolnej części pleców.
- II faza cyklu – folikularna (pęcherzykowa) – trwa do 13 dni i polega na wzroście stężenia hormonu FSH i estrogenów, które stymulują rozwój pęcherzyka Graafa. Dochodzi również do odbudowy błony śluzowej macicy i zagęszczenia śluzu, który nadal jest przezroczysty. Wyższy poziom estrogenów przekłada się na lepsze samopoczucie kobiety i przypływ energii. Poprawie ulega kondycja cery, włosów i paznokci.
- III faza cyklu – owulacja – przypada na mniej więcej 16. dzień cyklu. Dochodzi w niej do pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia komórki jajowej, która zaczyna przemieszczać się do jajowodu, gdzie będzie oczekiwać na zapłodnienie. Około 5 dni przed owulacją rozpoczynają się dni płodne i trwają do co najmniej 2. dnia III fazy. Wówczas kobieta ma największe szanse na zajście w ciążę. W trakcie owulacji dochodzi również do zagęszczenia i zmętnienia śluzu, który przypomina konsystencją białko jaja kurzego. Nieznacznie podnosi się również temperatura ciała.
- IV faza cyklu – lutealna – przypada na 17. dzień cyklu i trwa do jego końca. Charakteryzuje się wzrostem poziomu progesteronu, czego objawem jest utrzymująca się podniesiona temperatura ciała i zmiana wyglądu śluzu na biały i lepki. Dochodzi również do pogrubienia błony śluzowej macicy, co jest oznaką przygotowania się organizmu do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.
Cykl menstruacyjny a wiek kobiety
Cykl menstruacyjny wyznacza okres rozrodczy kobiety. Pojawienie się pierwszej miesiączki jest więc oznaką płodności i dojrzałości płciowej. Pierwsza menstruacja pojawia się pomiędzy 10. a 15. rokiem życia. W początkowym okresie krwawienie może być nieregularne, co jest normą. Z czasem organizm wypracowuje własny rytm i stabilizuje cykl miesiączkowy. Ten trwa do wystąpienia menopauzy, czyli do zanikania funkcji jajników i ustania płodności. Okres ten przypada pomiędzy 45. a 55. rokiem życia kobiety.
Cykl menstruacyjny a samopoczucie kobiety
Wraz z poszczególnymi fazami cyklu miesiączkowego dochodzi w organizmie do wielu zmian. Ostatnie dwie fazy charakteryzują się niewielkim wzrostem temperatury ciała. Tuż przed menstruacją dochodzi do zatrzymywania wody, co skutkuje obrzękiem (piersi, brzucha, nóg, ramion) i zmianą masy ciała. W zależności od fazy cyklu zmienia się również poziom libido. Największa ochota na współżycie jest odczuwalna w III fazie cyklu. Większość kobiet wraz ze zbliżającym się krwawieniem menstruacyjnym odczuwa silne wahania nastroju i dolegliwości fizyczne. Stan ten określany jest zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i charakteryzuje się kilkuset różnorodnymi objawami fizycznymi i psychicznymi.
Najczęściej występują:
- wzdęcia, zaparcia, biegunki, uczucie pełności w brzuchu;
- bolesność piersi;
- zmiany trądzikowe;
- rozdrażnienie;
- napady płaczu;
- skłonność do depresji;
- napady apetytu na różne połączenia smaków;
- skłonność do paniki i lęku;
- bezsenność lub nadmierna senność i apatia;
- brak energii i poczucie zmęczenia;
- problemy z koncentracją;
- ataki złości.
Przyczyny zaburzenia cyklu menstruacyjnego
Cykl menstruacyjny jest kwestią indywidualną. Dopuszczalne są niewielkie (2–4-dniowe), epizodyczne odstępstwa od długości cyklu i krwawienia. Niekiedy dochodzi jednak do poważnych zaburzeń miesiączkowania, co objawia się nieregularnością cyklu, zanikaniem miesiączki kilka razy w roku, częstych (cykl krótszy niż 21 dni) lub rzadkich (cykl dłuższy niż 35 dni) miesiączek, wystąpienia przedwczesnej menopauzy. Do patologii zalicza się również zbyt skąpe lub zbyt obfite krwawienia. Sygnałami alarmującymi są: występujący podczas menstruacji bardzo silny ból, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie, omdlenia, wzrost ciśnienia tętniczego, wzrost temperatury, wymioty. Przyczyną wystąpienia zaburzeń są choroby: otyłość, cukrzyca, schorzenia wątroby, choroby nerek, choroby serca, schorzenia neurologiczne, choroby tarczycy. Zbyt obfite krwawienia mogą natomiast wskazywać na endometriozę, polipy lub mięśniaki macicy, choroby układu krwionośnego.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- J. Skrzypczak, M. Wróbel, Zaburzenia miesiączkowania w schorzeniach ogólnych, 2017, s. 162–168.
