Cykle bezowulacyjne – przyczyny, objawy i diagnostyka zaburzenia

Cykl bezowulacyjny to cykl miesiączkowy, w którego przebiegu nie dochodzi do jajeczkowania. Taki stan jest fizjologiczny przez 3 lata od wystąpienia pierwszej miesiączki. Cykle bezowulacyjne występują również na skutek zaburzenia równowagi hormonalnej w okresie okołomenopauzalnym. W każdym innym przypadku brak owulacji jest zaburzeniem, które wymaga diagnostyki i leczenia. Jakie są przyczyny tego stanu? Jak rozpoznać cykl bezowulacyjny?

Co to jest cykl bezowulacyjny?

Prawidłowy cykl owulacyjny to cykl miesiączkowy, w którego przebiegu dochodzi do jajeczkowania, czyli owulacji. Na czym polega jajeczkowanie? Jest to etap, w którym pod wpływem działania hormonu luteinizującego dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa i uwolnienia dojrzałej komórki jajowej, która przemieszcza się do jajowodu, gdzie będzie oczekiwać na zapłodnienie.

O cyklu bezowulacyjnym mówimy wtedy, gdy nie występuje etap jajeczkowania, a więc nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej. Jednak, co istotne, cykl bezowulacyjny na dalszych etapach przebiega normalnie i w większości przypadków kończy się krwawieniem menstruacyjnym. 

Cykl bezowulacyjny – przyczyny zaburzenia

Wskazuje się na kilka możliwych przyczyn zaburzeń miesiączkowania i występowania cyklu bezowulacyjnego:

• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – to choroba, która charakteryzuje się występowaniem licznych torbieli na jajnikach. Przyczynia się do zaburzenia poziomu androgenów, które rozregulowują cykl menstruacyjny i utrudniają owulację. Charakterystycznym objawem są skąpe miesiączki w bardzo długich odstępach (powyżej 35 dni), nadmierne owłosienie ciała, trądzik i łojotok, zmiana barwy głosu, insulinooporność. PCOS jest jedną z najczęstszych chorób endokrynologicznych i najczęstszą przyczyną niepłodności. 
• Wady anatomiczne jajników, które wpływają na zaburzenie ich funkcjonalności.
• Choroby jajników, np. torbiele, włókniaki, stany zapalne. 
• Choroby tarczycy, przede wszystkim niedoczynność i choroba Hashimoto.
• Zaburzenia pracy przysadki mózgowej, np. stany zapalne, guzy, niedoczynność, hiperprolaktynemia.
• Nadmierna produkcja androgenów (męskich hormonów płciowych).
• Depresja, choroby nerwicowe, nieleczone stany lękowe.

Cykle bezowulacyjne mogą być również konsekwencją stylu życia. Zaburzenie często dotyka kobiety zawodowo uprawiające sport lub amatorsko praktykujące treningi o wysokiej intensywności, np. sporty wytrzymałościowe. Zaburzenia menstruacji mogą rozwinąć się na skutek nieprawidłowej diety, która skutkuje niedoborami odżywczymi. Cykle bezowulacyjne diagnozowane są także u kobiet o zbyt niskiej masie ciała i mających tkankę tłuszczową w znikomych ilościach. Wywołuje je również przewlekły i silny stres. 

Czy cykl bezowulacyjny może być fizjologiczny?

Cykl bezowulacyjny może występować fizjologicznie i nie wynikać z zaburzeń. Taki stan jest naturalny i przejściowy dla dziewczynek, które przebyły pierwszą miesiączkę. Wynika ze zmian w gospodarce hormonalnej. Cykl bezowulacyjny u nastolatek przebiega pod postacią częstego miesiączkowania (częściej niż co 22 dni) lub nieregularnych, niewielkich krwawień międzymiesiączkowych. Przyczyną tego stanu może być niedostateczne złuszczenie endometrium podczas właściwej menstruacji. Fizjologiczny cykl bezowulacyjny u nastolatek czasami przybiera formę plamienia, które pojawia się w bardzo długim cyklu, trwającym powyżej 34 dni. 

Fizjologiczne cykle bezowulacyjne u nastolatek trwają do około 3 lat od wystąpienia pierwszej miesiączki. Wynika to z czasu potrzebnego dla unormowania gospodarki hormonalnej. Jeśli nie są stwierdzane inne niepokojące objawy, leczenie nie jest konieczne. W większości przypadków po mniej więcej 3 latach cykl menstruacyjny nastolatki normuje się, a krwawienia występują regularnie. Jeśli natomiast po upływie 3 lat cykl menstruacyjny odbiega od prawidłowego, a objawy wskazujące na brak owulacji utrzymują się, konieczne jest wdrożenie diagnostyki i podjęcie leczenia. 

W drugiej grupie znajdują się kobiety w okresie okołomenopauzalnym, u których dochodzi do zaburzenia równowagi hormonalnej. Objawy cyklu bezowulacyjnego są podobne do tych, które występują u nastolatek. Ponadto mogą występować naprzemiennie z prawidłowym cyklem. 

Jak rozpoznać objawy cyklu bezowulacyjnego?

Wstępne rozpoznanie cyklu bezowulacyjnego możliwe jest dzięki obserwacji własnego ciała. Charakterystycznym objawem są nieregularne cykle miesiączkowe o różnych długościach i różnej obfitości krwawienia. O występowaniu cykli bezowulacyjnych świadczy również brak objawów typowych dla przebiegu cyklu i zbliżającego się krwawienia. Kobieta nie odczuwa żadnego bólu owulacyjnego w podbrzuszu, nie doświadcza wzrostu temperatury ciała podczas owulacji. Ponadto w przebiegu cyklu bezowulacyjnego nie dochodzi do zmiany gęstości i koloru śluzu. Typowym objawem jest również brak wzrostu libido w czasie zbliżającej się owulacji, co występuje w warunkach prawidłowych.

Objawy te mogą wystąpić nawet u zdrowych kobiet. Jeśli zdarzają się maksymalnie 2 razy w roku, nie ma powodów do niepokoju. Taki cykl uznawany jest za prawidłowy i nie wymaga leczenia. Natomiast często nawracające, a nawet comiesięczne objawy wskazujące na cykl bezowulacyjny są wskazaniem do konsultacji z ginekologiem. Niepokój powinien również wzbudzić brak miesiączki przez 90 dni. Warto wiedzieć, że wdrożenie diagnostyki i podjęcie leczenia w znacznej większości przypadków kończy się sukcesem i przywróceniem owulacji. Szczególnie powinny o tym pamiętać kobiety starające się o dziecko. Cykl bezowulacyjny utrudnia zajście w ciążę, a nawet może przyczyniać się do rozwoju poważnych zaburzeń hormonalnych. 

Badania diagnostyczne cyklu bezowulacyjnego 

Diagnostyka cyklu bezowulacyjnego jest złożona. Pierwszym krokiem, który warto wykonać, jest test owulacyjny. To prosty test, dostępny w każdej aptece, który umożliwia wykrycie poziomu hormonów i określenie dni płodnych. 

Kolejnym krokiem jest diagnostyka szczegółowa, czyli wykonanie badań krwi, uwzględniających parametry niezbędne do oceny stanu zdrowia kobiety. Do przyczyn zaburzeń menstruacji należą niezdrowy tryb życia i nieprawidłowe nawyki żywieniowe, stąd też niezbędna jest dokładna analiza parametrów krwi pod kątem stężenia magnezu, kwasu moczowego, kreatyniny, glukozy czy witaminy D. Badania uwzględniają również parametry wątrobowe i tarczycy. Badania krwi warto uzupełnić o ogólne badanie moczu, które dostarcza informacji o funkcjonowaniu wątroby i nerek.

Bibliografia

1. A. Nowotnik, Wielowymiarowość doświadczenia zespołu policystycznych jajników u kobiet w wieku rozrodczym: przegląd badań, „Nowiny Lekarskie” 2012, 81(3), s. 268–272.
2. A.J. Jakimiuk, W. Grzybowski, J. Beta, Czynnościowe krwawienia maciczne – diagnostyka i leczenie, „Ginekologia Polska” 2008, 79(4), s. 254–258.

Oceń artykuł