Głównym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju raka szyjki macicy jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Cytologia to jedno z najskuteczniejszych badań profilaktycznych. Pozwala na wykrycie wszelkich nieprawidłowości w ich najwcześniejszym stadium. Powinna być wykonywana regularnie, przynajmniej raz w roku. Na czym polega to badanie i jak odczytać jego wynik?
Cytologia – co to za badanie?
Cytologia jest podstawowym badaniem profilaktycznym, pozwalającym na wykrycie zmian nowotworowych, ocenę nabłonka pochwy i kontrolę nadżerki tarczy szyjki macicy. Regularnie wykonywana cytologia umożliwia wykrycie raka szyjki macicy w bardzo wczesnym i w pełni wyleczalnym stadium. Badanie polega na pobraniu za pomocą specjalnej szczoteczki wymazu z kanału i tarczy szyjki macicy. Materiał umieszczany jest na szkiełku, a następnie przekazywany do laboratorium. Badanie jest całkowicie bezbolesne. Po nim może pojawić się niewielkie krwawienie, które ustąpi samoistnie.
Wskazania do badania cytologii
Cytologia służy profilaktyce raka szyjki macicy, dlatego pierwsze badanie powinno być wykonane w wieku 20–25 lat lub po rozpoczęciu współżycia seksualnego. Cytologia może być przeprowadzana również u kobiet w ciąży (w I i III trymestrze) i u dziewic. Szczególnym wskazaniem do badania jest potwierdzenie nosicielstwa wirusa HPV lub HIV. W grupie ryzyka znajdują się również kobiety po przebytej chemioterapii.
Jak często powtarzać cytologię?
Częstotliwość cytologii zależy od wieku pacjentki, grupy ryzyka, a przede wszystkim od wyniku ostatniego badania. Kobiety zdrowe, u których wynik ostatniej cytologii jest ujemny, badanie powinny powtarzać przynajmniej co 3 lata. Pacjentki powyżej 65. roku na badanie mogą zgłaszać się rzadziej. Kobiety w grupie ryzyka lub te, u których ostatnie badanie nie było dobre, cytologię powinny powtarzać co rok lub częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Jak przygotować się do cytologii?
Na wynik badania cytologicznego wpływ ma kilka czynników. Dlatego, aby wynik cytologii był wiarygodny, do badania należy się odpowiednio przygotować.
- Cytologię najlepiej przeprowadzić w środku cyklu menstruacyjnego lub minimum 4 dni po zakończeniu miesiączki.
- Dzień przed badaniem zalecane jest unikanie współżycia i stosowania środków plemnikobójczych.
- Dzień przed badaniem nie należy stosować dopochwowej antykoncepcji lub globulek o działaniu leczniczym.
Badanie cytologiczne nie może być przeprowadzone w trakcie aktywnej infekcji intymnej, której towarzyszą upławy, pieczenie, swędzenie. Na cytologię nie powinno się również zgłaszać w przebiegu ogólnej infekcji organizmu z gorączką.
Jak interpretować wynik cytologii?
W Polsce wynik badania cytologicznego interpretowany jest według dwóch klasyfikacji.
Wyniki cytologii wg skali Bethesda:
- FI – rozmaz prawidłowy.
- LSIL – zmiany małego stopnia.
- HSIL – zmiany o dużej dysplazji, która podlega osobnej klasyfikacji (CIN I – dysplazja małego stopnia, CIN II – dysplazja średniego stopnia, CIN III – dysplazja dużego stopnia).
- ACS – wykryto atypowe komórki nabłonka.
- ACS-US – wykryto nietypowe komórki nabłonka o nieokreślonym znaczeniu.
- ACS-H – wykryto nietypowe komórki nabłonka o nieznanym znaczeniu z podejrzeniem dysplazji (HSIL).
Wyniki cytologii wg skali Papanicolau:
- Grupa I – wynik prawidłowy.
- Grupa II – oprócz komórek prawidłowych wykryto komórki zapalne i nabłonkowe, wskazujące na proces regeneracyjny. Nie stwierdzono jednak obecności komórek nowotworowych lub dysplastycznych. Wynik jest wskazaniem do wprowadzenia leczenia przeciwzapalnego i powtórzenia cytologii. Grupa II bardzo często dotyczy kobiet z nadżerką.
- Grupa III – w wymazie wykryto komórki dysplastyczne. Ich obecność może wskazywać na aktywny stan zapalny, infekcję lub proces po leczeniu przeciwzapalnym.
- Grupa IV – w wymazie wykryto komórki mające cechy raka przedinwazyjnego.
- Grupa V – w wymazie wykryto komórki nowotworowe.
Grupy II i III, chociaż nie potwierdzają obecności komórek nowotworowych, są wskazaniem do podjęcia leczenia stanu zapalnego. Może on wynikać z aktywnej infekcji, która przebiega bezobjawowo. Po zakończonym leczeniu badanie cytologiczne jest powtarzane. U zdecydowanej większości pacjentek, u których podjęto leczenie, kończy się ono sukcesem, a powtórna cytologia daje wynik grupy I.
Cytologia a wykrycie chorób przenoszonych drogą płciową
Badanie cytologii nie wykrywa schorzeń przenoszonych drogą płciową. Ich diagnostyka polega m.in. na badaniu laboratoryjnym krwi pacjenta.
Cytologia a wykrycie wirusa HPV
Cytologia nie wykrywa obecności wirusa HPV. W celu identyfikacji patogenu należy przeprowadzić test podobny do cytologii. Diagnostyka w kierunku HPV polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy, ścianek pochwy, a czasami również ze sromu. U mężczyzn próbka pobierana jest z prącia lub z cewki moczowej.
Główną drogą zakażenia HPV jest współżycie seksualne. Co ważne, prezerwatywa zmniejsza ryzyko zakażenia, ale nie daje 100% ochrony. Do przeniesienia wirusa HPV może dojść również na skutek korzystania ze wspólnych przedmiotów higienicznych, np. ze wspólnego ręcznika.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- A. Malarewicz, Cytologiczne badania przesiewowe raka szyjki macicy u kobiet i ich znaczenie w okresie po menopauzie, „Przegląd Menopauzalny” 2003, t. 5, nr 27, s. 27–30.
