Cytologia płynna – na czym polega to badanie? Przygotowanie i wskazania

Cytologia na podłożu płynnym to badanie ginekologiczne, stosowane w diagnostyce i profilaktyce chorób szyjki macicy. Uważana jest za ulepszoną postać klasycznego badania cytologicznego. Sprawdź, na czym polega cytologia płynna i w jaki sposób przygotować się do tego badania. Poznaj wskazania do wykonania cytologii cienkowarstwowej i dowiedz się, o czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki tego badania.

Cytologia płynna – co to jest?

Cytologia płynna, nazywana również jednowarstwową, cienkowarstwową lub LBC (z ang. Liquid Based Cytology), to badanie wykorzystywane w profilaktyce i diagnostyce raka szyjki macicy. Ten nowotwór złośliwy znajduje się na trzecim miejscu pod względem częstości zachorowań na nowotwory wśród kobiet na świecie. Mimo że Polska należy do krajów o średniej zachorowalności na raka szyjki macicy, to wskaźnik ten należy do jednych z najwyższych spośród państw w Europie. Co gorsza, w ostatnim czasie obserwuje się wzrost liczby zachorowań na raka szyjki macicy u kobiet młodych.

Na czym polega cytologia płynna?

Cytologia cienkowarstwowa to badanie polegające na pobraniu rozmazów z pochwowej części szyjki macicy. W metodzie tej stosuje się jednak nowoczesną technikę przygotowania materiału do analizy. Próbka jest automatycznie rozprowadzana w specjalnym płynie preparacyjnym. Z pobranego materiału komórki nabłonkowe oddziela się od zanieczyszczeń typu śluz i krew, po czym umieszcza się je na szkiełku mikroskopowym. W ten sposób minimalizuje się ryzyko nawarstwień i skupień komórek. Takie przygotowanie materiału do analizy w znaczący sposób podnosi ilość komórek nabłonkowych, które będą się nadawały do oceny cytologicznej. Kolejnym krokiem jest poddanie próbki analizie.

Jak przebiega cytologia płynna?

Cytologia płynna to badanie przeprowadzane w gabinecie ginekologicznym. Może zostać wykonane również przez odpowiednio wykwalifikowaną położną. Pacjentka po zdjęciu dolnej części garderoby zajmuje miejsce na fotelu ginekologicznym. Lekarz lub położna wprowadzają wziernik do pochwy. Jeśli zachodzi taka potrzeba, to usuwają nadmiar śluzu z szyjki macicy, po czym przystępują do pobrania materiału za pomocą specjalnej szczoteczki i umieszczają go w odpowiednim pojemniczku ze specjalnym płynnym podłożem utrwalającym (płynnym medium transportowym). Materiał przekazany zostaje do laboratorium, gdzie poddaje się go mikroskopowej ocenie histopatologicznej. Pacjentka otrzymuje informacje na temat terminu i sposobu odbioru wyników badania. Po pobraniu materiału do oceny cytologicznej przeprowadzone może zostać palpacyjne badanie ginekologiczne. 

Przygotowanie do cytologii płynnej

Cytologia na podłożu płynnym wymaga od pacjentki pewnego przygotowania. Badania tego nie przeprowadza się w czasie krwawienia miesiączkowego. Wskazane jest, aby cytologia LBC została przeprowadzona między 10. a 20. dniem cyklu menstruacyjnego. Zgłaszająca się na badanie kobieta powinna zabrać ze sobą posiadaną dokumentację medyczną, przygotować informacje o terminie i czasie trwania ostatniej miesiączki, ewentualnych zabiegach ginekologicznych, schorzeniach układu płciowego czy stosowanych lekach. 

Przeciwwskazaniem do pobrania materiału z szyjki macicy jest aktywny stan zapalny narządu rodnego. Jeśli lekarz lub położna stwierdzą zapalenie, to termin badania zostanie przesunięty do czasu wyleczenia stanu zapalnego. Badania nie przeprowadza się u kobiet w czasie leczenia z wykorzystaniem preparatów dopochwowych.

Na 2 dni przed badaniem wskazana jest wstrzemięźliwość seksualna. Dodatkowo na co najmniej dobę przed badaniem kobieta nie powinna wykonywać irygacji pochwy, przeprowadzać wymazów i posiewów z kanału szyjki macicy, poddawać się ultrasonografii dopochwowej czy badaniu ginekologicznemu. Odpowiednie przygotowanie do badania wpływa znacząco na wiarygodność wyników.

Wskazania do wykonania cytologii płynnej

Cytologia na podłożu płynnym powinna być regularnie przeprowadzana przez każdą kobietę po 25. r.ż. lub młodszą aktywną seksualnie. Badanie zaleca się wykonywać co roku. Kobiety znajdujące się w grupie podwyższonego ryzyka raka szyjki macicy wymagają częstszego zgłaszania się na to badanie. Harmonogram ustalany jest indywidualnie z lekarzem prowadzącym w zależności od potrzeb pacjentki. 

Do czynników ryzyka raka szyjki macicy należą m.in.:

• zakażenie wirusem HPV,
• przypadki raka szyjki macicy w rodzinie,
• niedobory odporności,
• wcześniejsze leczenie z powodu raka szyjki macicy,
• posiadanie wielu partnerów seksualnych.

Regularnie wykonywana cytologia płynna pozwala na wykrycie patologicznych zmian w nabłonku szyjki macicy, zanim pojawią się jakiekolwiek dolegliwości. W ten sposób ewentualne nieprawidłowości zostaną stwierdzone na wczesnym etapie i możliwe będzie podjęcie leczenia, zanim ulegną one pogłębionej transformacji nowotworowej.

Poza znaczeniem profilaktycznym (wczesne wykrycie zmian wskazujących na rozwój raka szyjki macicy) cytologia na podłożu płynnym pozwala na monitorowanie stanu pacjentki po wdrożonym leczeniu patologicznych zmian. Co więcej, w materiale poddanym analizie cytologicznej możliwe jest przeprowadzenie badania wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Przewlekła infekcja tym patogenem stanowi główny czynnik ryzyka rozwoju zmian nowotworowych w szyjce macicy.

Interpretacja wyników cytologii płynnej

Z wynikami badania cytologii płynnej pacjentka powinna zgłosić się do lekarza ginekologa. Specjalista ten dokona fachowej interpretacji wyników – oceny materiału cytologicznego przy uwzględnieniu informacji uzyskanych z wywiadu medycznego, badania przedmiotowego, dostarczonej dokumentacji medycznej, badania ginekologicznego i innych badań. 

Na nieprawidłowe wyniki cytologii cienkowarstwowej wskazują:

• ASC – atypowe komórki nabłonka płaskiego:
  • ASC-US – atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu;
  • ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe, w przypadku których nie można wykluczyć obecności zmian dużego stopnia, czyli HSIL;
• LSIL – małego stopnia zmiany w komórkach nabłonka płaskiego;
• HSIL – dużego stopnia zmiany w komórkach nabłonka płaskiego;
• AGC – atypowe zmiany w komórkach gruczołowych.

Za prawidłowy wynik cytologii na podłożu płynnym uznaje się NILM – brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji i raka (ang. no intraepithelial lesion or malignancy).

Zalety cytologii płynnej

W piśmiennictwie medycznym znajduje się wiele doniesień wskazujących na zalety cytologii cienkowarstwowej. Wymienia się wśród nich m.in.:

• zmniejszenie odsetka preparatów nienadających się do oceny;
• zmniejszone ryzyko powstania błędów podczas oceny mikroskopowej, do jakich może dojść w wyniku nieodpowiedniego utrwalenia preparatu;
• możliwość wykorzystania pozostałości komórkowych do oceny DNA HPV, zakażenia dwoinką rzeżączki lub chlamydią;
• poddanie ocenie rozmazów LBC w systemie cyfrowej analizy obrazu;
• większą wykrywalność śródnabłonkowych zmian dysplastycznych wysokiego stopnia (HSIL);
• wyższą czułość LBC – obniżenie liczby wyników fałszywie pozytywnych i ujemnych.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Magdalena Drąg

Bibliografia

1. M. Bidziński, M. Zimmer, K. Czajkowski i wsp., Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) – czerwiec 2022 roku, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2022, t. 7, nr 2, s. 96–98.
2. H. Giezowska, Porównanie obrazów cytologicznych z wymazów szyjki macicy pobranych od pacjentek prywatnych versus korzystających ze świadczeń medycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, „Hygeia Public Health” 2015, t. 50, nr 2, s. 389–394.
3. G. Koliopoulos, V.N. Nyaga, N. Santesso i wsp., Cytology versus HPV testing for cervical cancer screening in the general population, „Cochrane Database of Systematic Reviews” 2017, t. 8, nr 8, s. CD008587.
4. A. Szczeklik. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
5. M. Wrześniewska, O. Adamczyk-Gruszka, J. Gruszka i wsp., Możliwości diagnostyczne i diagnostyczno-terapeutyczne w profilaktyce raka szyjki macicy, „Studia Medyczne” 2013, t. 29, nr 1, s. 109–116.

Oceń artykuł