Cytomegalia jest mało znaną chorobą wirusową. Często występuje w formie utajonej. Na negatywne skutki działania drobnoustroju narażeni są chorzy z obniżoną odpornością. W tym artykule dowiesz się o jej objawach, a także jakie możesz wykonać badania, aby ją wykryć.
Czym jest cytomegalia?
Cytomegalia jest chorobą pochodzenia wirusowego, która dla większości ludzi generalnie nie stanowi problemu. Wirus, który ją wywołuje, występuje u wielu osób w formie utajonej. Problem pojawia się u chorych o obniżonej odporności, a zwłaszcza u kobiet ciężarnych − wirus może prowadzić do powikłań w ciąży i u noworodków (najczęściej pojawiają się one tuż po porodzie, ale mogą również dać o sobie znać u dziecka kilkuletniego).
Cytomegalowirus (CMV) należy do tej samej grupy wirusów co wirus opryszczki czy półpaśca (Herpeswirusy). Pozostaje w organizmie w postaci utajonej, ale uaktywnia się w stanach niedoboru odporności, np. w przebiegu choroby nowotworowej, AIDS, po przeszczepie narządów (w wyniku supresji farmakologicznej) czy w ciąży. Cytomegalowirus jest najczęstszą przyczyną zakażeń wrodzonych u dzieci.
Jak się można zakazić CMV?
Wirusem CMV można zakazić się przez bezpośredni kontakt ze śliną, moczem lub przez kontakty seksualne z osobą chorą lub nosicielem. Wirus może być przeniesiony w przetaczanej krwi i preparatach krwiopochodnych oraz w przeszczepie narządowym pochodzącym od zakażonego dawcy.
Przeciwciała, potwierdzające kontakt z wirusem CMV, są obecne u prawie 90% Polek w wieku rozrodczym. Nosiciel lub osoba chora wydalają wirusy wraz ze łzami, moczem, śliną, nasieniem i wydzieliną dróg rodnych kobiet. Ponadto są one również obecne w mleku kobiecym, krwi, kale i przeszczepianych narządach. U 70% dzieci do 3. roku życia, przebywających w żłobkach lub przedszkolach, wykrywa się przeciwciała anty-CMV w klasie IgG. Określa się, że średnio 1% dzieci jest zakażonych CMV w chwili narodzin.
Noworodek lub niemowlę może zakazić się w czasie karmienia piersią. Około 30% kobiet bez objawów choroby wydziela CMV z mlekiem, ale na szczęście dzieci nie mają raczej objawów choroby.
Cytomegalia a ciąża − powikłania u noworodków
Wirusem cytomegalii można zakazić się już w życiu płodowym. Dochodzi wówczas do tzw. zakażenia wertykalnego (pionowego). Matka, będąca nosicielem wirusa, przez krew zakaża rozwijający się wewnątrz macicy płód. Do zakażenia dojść może na każdym etapie ciąży, a prawdopodobieństwo przekazania drobnoustroju dziecku uzależnione jest od rodzaju infekcji, która występuje u matki. Jeżeli ciężarna zetknęła się z wirusem po raz pierwszy, wówczas prawdopodobieństwo wewnątrzmacicznego zakażenia dziecka sięga około 40-50%. W okresie reaktywacji, czyli uaktywnienia się wirusa, już tylko około 1%, a nawet jeśli wystąpią objawy cytomegalii, to są łagodniejsze. Cytomegalia w ciąży może pojawić się również, kiedy kobieta zakazi się od swoich małych dzieci (1–3 lat), które uczęszczają do żłobków lub przedszkoli i tam zakażają się od swoich rówieśników.
Cytomegalia w ciąży jest dość niepokojąca ze względu na zdrowie płodu. Wirus ten jest najczęstszym winowajcą wad wrodzonych, nabytych w okresie ciąży. Im wcześniej dochodzi do zakażenia płodu, tym gorsze rokowania. Objawy zespołu licznych wad wrodzonych (obarczonego nawet ryzykiem zgonu) występują u 10-15% noworodków z wrodzonym zakażeniem CMV. U dzieci z wrodzonym bezobjawowym zakażeniem CMV występuje 5-10% ryzyko ujawnienia się wad po paru miesiącach, a nawet paru latach.
Objawy cytomegalii u noworodków to:
- małogłowie bądź wodogłowie;
- zapalenie mózgu i inne uszkodzenia układu nerwowego, np. niedowład spastyczny;
- głuchota lub niedosłuch;
- objawy ze strony narządu wzroku: zanik nerwu wzrokowego, zapalenie siatkówki i naczyniówki;
- małopłytkowość i skaza krwotoczną;
- niska masa ciała;
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (żółtaczka, owrzodzenia).
Z wiekiem u dzieci może pojawić się również padaczka lub upośledzenie umysłowe. U osób, które po urodzeniu nie miały objawów, po paru latach może wystąpić niedosłuch.
Jak rozpoznać, że to cytomegalia? Objawy u dorosłych
Wirus bezpośrednio uszkadza komórkę, a także wywołuje stany zapalne tkane z naciekami naczyń i białych krwinek. Okres wylęgania się wirusa zwykle waha się od 1 do 2 miesięcy. Zakażenie wirusem CMV jest z reguły bezobjawowe i tylko z nielicznych przypadkach występują objawy. Są to między innymi:
- mononukleoza cytomegalowirusowa (podobna do tej zakaźnej), a jej objawami są gorączka, bóle kostno-mięśniowe, powiększenie węzłów chłonnych i wątroby (rzadziej migdałów i śledziony);
- wirusowe zapalenie wątroby z żółtaczką;
- śródmiąższowe zapalenie płuc wraz z długotrwałą gorączką w przypadku cytomegalii potransfuzyjnej.
Natomiast u osób z obniżoną odpornością, np. w przypadku AIDS, cytomegalia może powodować stany zapalne oczu, płuc, trzustki, żołądka, nadnerczy i mózgu.
Cytomegalia − badania
W diagnostyce laboratoryjnej wykonuje się badania pozwalających na wykrycie swoistych dla CMV przeciwciał w klasie IgM i IgG, na podstawie których można wykluczyć zakażenie lub stwierdzić, czy jest ono świeże, czy utajone.
Jak interpretować wyniki?
- IgM (-) oraz IgG (-) – brak zakażenia aktywnego oraz przebytego zakażenia w przeszłości;
- IgM (+) oraz IgG (-) – świeże zakażenie;
- IgM (+) oraz IgG (+) – aktywna choroba;
- IgM (-) oraz IgG (+) – wirus w stanie uśpienia.
Pamiętajmy, że badania profilaktyczne na obecność CMV-specyficznych IgM i IgG przed zajściem w ciążę dają kobiecie świadomość, czy już miała kontakt z CMV. Zapewnia to lepszą kontrolę ciąży. W przypadku dodatnich testów u ciężarnych wykonuje się badania na IgG pod kątem ich awidności (tj. stopnia wiązania antygenu). Większa awidność przeciwciał świadczy o ich wcześniejszym powstaniu. Znajomość awidności przeciwciał pozwala na szacunek zagrożenia dla rozwijającego się płodu dzięki określeniu, czy do infekcji CMV zaszło przed zajściem w ciążę, czy w już w jej trakcie.
Nową metodą jest oznaczanie CMV metodą PCR, w której dodani wynik pozwala stwierdzić obecność wirusa. W warunkach ambulatoryjnych lekarz zleca badanie u ciężarnej. Badanie wykonywane jest w różnym rodzaju materiału: osoczu, mleku, płynach ciała et. W przypadku podejrzenia zakażenia matki, złotym standardem jest wykonanie badania u noworodka do 3 tygodni po porodzie. Wymienione badania można wykonać w laboratoriach Diagnostyki w całym kraju.
Zrób badania na cytomegalię przed zajściem w planowaną ciążę!
Pamiętaj, że badania profilaktyczne przed zajściem w ciążę dają kobiecie świadomość, czy już miała kontakt z CMV. Jeżeli posiadasz już dzieci, warto pilnować higieny, bo kobieta w ciąży może zakazić się od małego dziecka. Rzetelne badania możesz wykonać w laboratoriach Diagnostyka.
Bibliografia:
- Milena Dunal, Agnieszka Trzcińska, Joanna Siennicka, Wirus cytomegalii – Problem zakażeń wrodzonych, Post Mikrobiol. 2013
- Andrzej Bacz, Zakażenie wirusem cytomegalii w ciąży, Medycyna Praktyczna 2017
- Ewa Duszczyk, Co to jest cytomegalia i jakie są jej przyczyny?, Medycyna Praktyczna 2021
- Małgorzata Sobolewska-Pilarczyk, Paweł Rajewski, Piotr Rajewski, Cytomegalia wrodzona — aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii, Forum Medycyny Rodzinnej 2016
- Katarzyna Wróblewska-Seniuk, Wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii a ryzyko niedosłuchu – zalecenia dotyczące postępowania, UM w Poznaniu
