Czy fosforany w diecie są niebezpieczne dla organizmu?

Fosforany można znaleźć w wielu produktach spożywanych na co dzień. Są obecne w mięsie, rybach, konserwach, płatkach owsianych czy pieczywie. W niewielkich dawkach nie są groźne dla zdrowia, ale ich nadmiar może prowadzić do rozwoju chorób, w szczególności sercowo-naczyniowych. Dbanie o jadłospis, regularne wykonywanie badań i obserwowanie swojego organizmu pozwoli zachować zdrowie i dobrą kondycję. Sprawdź, jak fosforany mogą wpływać na Ciebie.

Rola fosforu w organizmie

Fosfor jest pierwiastkiem, który w organizmie pełni wiele ważnych funkcji. Bierze udział w mineralizacji kości i zębów, odgrywa znaczącą rolę w budowaniu tkanek miękkich i błon komórkowych, przewodzi bodźce nerwowe oraz pomaga w zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Fosfor w ludzkim organizmie występuje w postaci fosforanów. Najwięcej ich znajduje się w kościach i w zębach. 

Ogólne stężenie fosforu w ludzkim organizmie zależy od kilku zmiennych, w tym od diety, procesów wchłaniania z przewodu pokarmowego, wydalania, a także poziomu witaminy D. Jest również regulowane przez parathormon. Fosforany są powszechnie dodawane do żywności, zazwyczaj w celu przedłużenia terminu przydatności do spożycia czy zwiększenia końcowej masy produktu. Mogą również stabilizować pH środowiska, działać emulgująco i dyspergująco, bakteriostatycznie, a także ograniczać brylowanie się sypkich produktów spożywczych. Pamiętaj, że zarówno nadmiar, jak i niedobór fosforanu w organizmie może być niebezpieczny. 

Do produkcji przemysłowej żywności zostały dopuszczone fosforany, które można znaleźć pod nazwami:

• E 338 – kwas fosforowy,
• E 339 – fosforany sodu,
• E 340 – fosforany potasu,
• E 341 – fosforany wapnia,
• E 343 – fosforany magnezu,
• E 450 – difosforany,
• E 451 – trifosforany,
• E 452 – polifosforany.

Gdzie można znaleźć fosforany?

Głównym źródłem fosforanów są produkty mięsne. To właśnie dzięki nim kiełbasy czy szynki nabierają różowego koloru, a ich konsystencja jest bardziej krucha i soczysta. Omawiane substancje nadają atrakcyjnego wyglądu produktom, dzięki czemu chętniej po nie sięgamy. Ponadto fosforany sprawiają, że mięso można napompować wodą. Jest to celowy zabieg, który pozwala zwiększyć wagę produktu, co przekłada się na zarobki producentów tego rodzaju żywności. Do mięsa i zbliżonych produktów najczęściej dodaje się difosforany, trifosforany i polifosforany. Ponadto fosforany w diecie są obecne w:

• pieczywie, ciastach i ciastkach,
• serach topionych,
• dżemach i galaretkach,
• różnych proszkach spożywczych, takich jak: śmietanka do kawy, proszek do pieczenia, budyń,
• mrożonych rybach morskich,
• płatkach zbożowych,
• słodzonych napojach gazowanych,
• lodach,
• deserach w proszku.

Wiele z tych produktów codziennie lub przynajmniej kilka razy w tygodniu znajduje się w jadłospisie każdego z nas. Fosforany dodawane do żywności w zbyt dużej ilości mogą nadawać jej metalicznego smaku. 

Wpływ fosforanów na zdrowie

Fosforany powszechnie znajdują się w żywności i nie są uważane za szkodliwe. Normy, w jakich można je dodawać do produktów spożywczych, są regulowane przez przepisy Unii Europejskiej. Warto przyjrzeć się swojej diecie, gdyż nadmiar omawianego pierwiastka może mieć negatywny wpływ na cały organizm. Na gospodarkę mineralną organizmu wpływa wiele pierwiastków, które powinny być utrzymywane na odpowiednim poziomie. Zbyt dużo fosforanów zaburza wchłanianie wapnia oraz syntezę witaminy D, prowadząc do ich niedoborów. W dłuższej perspektywie może rozwinąć się osteoporoza. Stężenie w swoim organizmie możesz sprawdzić, wykonując badanie stężenia fosforu. Pamiętaj, że dla prawidłowego wyniku ważne jest odpowiednie przygotowanie, czyli bycie na czczo i zgłoszenie się do placówki w godzinach porannych. 

Większa ilość fosforanów w diecie często wynika ze spożywania dużej ilości przetworzonej żywności. Prowadzi to nie tylko do odkładania się ich w naczyniach krwionośnych, ale również do otyłości, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy oraz chorób sercowo-naczyniowych. Na duże stężenie fosforanów w organizmie powinny w szczególności uważać osoby z chorobami nerek. Fosfor może zaburzać ich pracę, a także prowadzić do infekcji dróg moczowych. Ponadto zmniejsza wchłanianie innych pierwiastków, takich jak: cynk, magnez, żelazo czy miedź. 

Jeśli dbasz o swoją dietę, możesz szukać produktów, które nie zawierają w składzie fosforanów. Pomimo iż jest to popularny dodatek do żywności, nie znajduje się w każdym produkcie, który ląduje na talerzu. Zwróć uwagę na swój jadłospis, jeśli cierpisz na choroby przewlekłe, a dieta jest ważnym aspektem Twojego samopoczucia. Dieta bogata w fosforany nie jest najlepszym wyborem.

Jak ograniczyć spożycie fosforanów w diecie?

W fosfor są bogate nie tylko produkty mięsne i wędliny. Można go również znaleźć w rybach, konserwach, serach dojrzewających, suszonych owocach, roślinach strączkowych, jajkach, kaszach, otrębach i pieczywie. W niektórych z nich fosforany znajdują się naturalnie, ale istnieją produkty, do których są one dodawane na etapie produkcji. Należą do nich: cola, sery topione i gorszej jakości wędliny. Warto je zastąpić produktami ekologicznymi, pochodzącymi od lokalnych dostawców. Do picia zamiast coli warto wybierać zdrowe napoje, takie jak: kompot, woda z dodatkiem mięty i owoców, kawa czy herbata. Ograniczenie coli nie tylko zmniejsza ilość fosforanów, ale też z uwagi na dużą zawartość cukru obniża ryzyko rozwoju cukrzycy typu II, nadwagi i otyłości.

Z jadłospisu należy wyeliminować wysokoprzetworzoną żywność, fast foody, dania typu instant, niskiej jakości wyroby cukiernicze. Coraz więcej osób ogranicza spożycie mięsa i wędlin, co może również obniżyć spożycie fosforanów. Zwiększenie ilości warzyw w posiłkach dostarczy wielu witamin i minerałów oraz pozytywnie wpłynie na zdrowie i samopoczucie. Jeśli nie chcesz rezygnować z wędlin, możesz je przygotować samodzielnie w swojej kuchni. Wystarczy kupić kawałek mięsa od lokalnego dostawcy, dodać swoje ulubione przyprawy, zioła i sól oraz upiec. Także dzieci są narażone na zbyt duże spożycie fosforanów. Często objawia się ono nadpobudliwością.

Kiedy zdarza się niedobór fosforanów?

Niedobór fosforanów w diecie zdarza się niezwykle rzadko, ponieważ znajdują się one w dużej liczbie produktów spożywczych. Może pojawić się problem z jego przyswajalnością z pożywienia. Najczęściej wynika to z nadużywania alkoholu, zaburzeń wchłaniania czy niedożywienia. Groźne mogą być również niedobory witaminy D, dlatego jeśli masz jej niski poziom, to należy go uzupełnić. Na niedobory są narażone m.in. osoby stosujące niektóre leki wykorzystywane w leczeniu nadkwasoty. Niepokojące mogą być objawy związane z bólami kości, mięśni, obniżenie odporności, drgawki czy inne zaburzenia neurologiczne. Niedobór fosforu w organizmie pojawia się również u kobiet w ciąży, jednak odpowiednio zbilansowana dieta wyklucza wystąpienie braków tego pierwiastka. 

Suplementacja powinna być uzasadniona i skonsultowana z lekarzem. Nie należy samodzielnie podejmować decyzji o przyjmowaniu fosforu. Zazwyczaj jego niedobory są szybko uzupełniane poprzez wprowadzenie zmian w odżywianiu. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji należy wykonać badania oznaczające stężenie konkretnych witamin czy minerałów w organizmie, a wyniki skonsultować z lekarzem. 

Autor: Sylwia Brodniewska

Bibliografia

1. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019.
2. D. Chlebna-Sokół, E. Woźniak, E. Jakubowska-Pietkiewicz, Aktualne zasady rozpoznawania i leczenia chorób metabolicznych kości u dzieci i młodzieży, „Endokrynologia Pediatryczna”, 2018, nr 17, s. 47–48. 
3. H. Makała, B. Cichy, S. Folek, Fosforany w żywności, „Przemysł Spożywczy”, 2007, t. 61, s. 18–22.

Oceń artykuł