Czy tokoferole są szkodliwe? Jaka jest ich funkcja w organizmie?

Tokoferole to związki organiczne rozpuszczalne w tłuszczach. Mają ogromne znaczenie dla organizmu. Wiele osób nie wie, co to są tokoferole, jednak dobrze zna witaminę E, która je zawiera. W ludzkim organizmie rzadko występuje ich niedobór, ponieważ można je znaleźć w wielu produktach spożywczych, które znajdują się w codziennym jadłospisie. Należy jednak dbać o ich odpowiednie stężenie, ponieważ zarówno zbyt niskie, jak i za wysokie może powodować szereg dolegliwości.

Czym są tokoferole?

Tokoferole są związkami organicznymi, które bardzo dobrze rozpuszczają się w tłuszczach. Najbardziej znanym przedstawicielem jest witamina E, nazywana także witaminą młodości. Łączy w sobie zarówno tokoferole, jak i tokotrienole. Tokoferole mogą obejmować wiele grup związków, jak: α-, β-, γ-, δ- tokoferol oraz α-, β-, γ-, δ-tokotrienol. 

Tokoferole są najsilniejszymi przeciwutleniaczami, które wymiatają wolne rodniki uszkadzające komórki, co w konsekwencji prowadzi do starzenia się organizmu. Występują w surowcach roślinnych, a dokładniej w ich oleistych częściach.

Jaka jest funkcja tokoferoli?

Tokoferole najczęściej są kojarzone z funkcją antyoksydacyjną. Zapobiegają stresowi oksydacyjnemu, który powstaje w wyniku działań, takich jak intensywny wysiłek fizyczny czy nadmierna ekspozycja słoneczna. Ich obecność naturalnie chroni organizm przed zbyt szybką degeneracją. Witamina E działa także regenerująco na skórę. Przyspiesza gojenie się ran, zwalcza efekty promieniowania UV, łagodzi podrażnienia i rozjaśnia przebarwienia. Z powodzeniem jest stosowana w kosmetologii, głównie skierowanej do cer dojrzałych.

Tokoferole mają duże znaczenie dla płodności kobiet. Popularna witamina E jest ważna w przebiegu ciąży. Bierze ona udział w owulacji, rozwoju komórek jajowych, a także w regulacji pracy jajników. Jest ona także kluczowa dla płodności mężczyzn, ponieważ bierze udział w produkcji nasienia i poprawia krążenie krwi. 

Tokoferole mogą chronić organizm przed miażdżycą i chorobami sercowo-naczyniowymi. W szczególności godny uwagi jest gamma-tokoferol, który zapobiega powstawaniu nadtlenków lipidów, odpowiedzialnych za miażdżycę. Witamina E jest mocno badana w kierunku wspomagania leczenia chorób Alzheimera i Parkinsona. 

Gdzie naturalnie występują tokoferole?

Tokoferole mogą zostać wyprodukowane przez rośliny, algi, grzyby czy cyjanobakterie. Występują również w produktach odzwierzęcych, jednak należy pamiętać, że w diecie najwięcej witaminy E pochodzi z tłuszczów roślinnych. Jest ona obecna w:

• olejach (słonecznikowym, rzepakowym, sojowym),
• oliwie z oliwek,
• kiełkach i zarodkach pszenicy,
• migdałach,
• orzechach (laskowych, włoskich, ziemnych),
• awokado,
• rybach,
• żółtkach.

W mniejszych ilościach można znaleźć tokoferole w warzywach i owocach (głównie zielonych) oraz w nasionach roślin strączkowych. W bobie, soi, ciecierzycy, soczewicy czy grochu znajduje się γ-tokoferol. W Polsce rzadko występuje niedobór witaminy E, ponieważ jest ona obecna w wielu produktach, które są spożywane na co dzień. Przed rozpoczęciem suplementacji warto oznaczyć poziom tej witaminy w organizmie. Najlepiej wykonać badanie, które pozwala określić, czy przyjmowanie dodatkowych dawek witaminy E jest konieczne.

Czy tokoferole są szkodliwe?

Tokoferole są bardzo ważne dla ludzkiego organizmu, w szczególności dla jego prawidłowego funkcjonowania. Jako przeciwutleniacze chronią przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w komórkach. Tokoferole są bezpieczne dla organizmu, dlatego uważa się je za nieszkodliwe. U niektórych octan tokoferolu, który zazwyczaj jest składnikiem kremów i maści, powoduje reakcję alergiczną, najczęściej w postaci wyprysku kontaktowego. Należy jednak pamiętać, że niedobór tych związków negatywnie wpływa na organizm.

Tokoferole są obecne w kosmetykach oraz w żywności. W jedzeniu można je znaleźć pod symbolami od E306 do E309. Poprawiają jego trwałość, dzięki czemu produkty spożywcze zachowują tę samą konsystencję, kolor i zapach przez cały termin przydatności do spożycia. Tokoferole można znaleźć w kosmetykach przeciwsłonecznych, ponieważ zwiększają ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Witamina E jest także obecna w kremach, balsamach do ciała czy kosmetykach do włosów. Poprawia elastyczność skóry, regeneruje ją i odżywia. Nie ma ograniczeń co do stosowania kosmetyków z witaminą E, są one uważane za bezpieczne dla skóry.

Objawy niedoboru tokoferoli w organizmie

Niedobór witaminy E niesie za sobą wiele konsekwencji, które mogą być groźne dla organizmu. Zbyt mała ilość alfa-tokoferolu może prowadzić do szybszego starzenia się komórek ciała, co prowadzi do rozwoju wielu chorób, np.: miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca czy nowotworów. Codzienna, dobrze zbilansowana dieta zapewnia odpowiednie stężenie tego związku w organizmie, jednak u niektórych występuje niedobór witaminy E. Najczęściej można go zauważyć u osób z zaburzeniami wchłaniania, np. u chorych na celiakię. 

Zbyt niski poziom witaminy E powoduje:

• osłabienie organizmu,
• wypadanie włosów,
• łamliwość, kruchość paznokci,
• anemię,
• problemy z widzeniem,
• szybsze rogowacenie naskórka,
• problemy układu pokarmowego,
• niepłodność u mężczyzn,
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet,
• osłabienie mięśni,
• szybszy rozpad czerwonych krwinek.

Tokoferole są związkami rozpuszczalnymi w tłuszczach, dlatego powinny być przyjmowane wraz z nimi. Dzięki temu są lepiej wchłaniane w jelicie cienkim, a metabolizowane w wątrobie. Nadmiar witaminy E może pojawić się podczas niekontrolowanej suplementacji, dlatego przed przyjmowaniem preparatów z tokoferolami w składzie należy zachować ostrożność. 

Autor: Sylwia Brodniewska

Bibliografia

1. A. Zielińska i in., Tokoferole i tokotrienole jako witamina E, „Chemik” 68/2014, s. 585–591.
2. B. Milanovic, Witamina E – co kryje świat tokoferoli?, „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” 3/2016, s. 112–116.
3. E. Hebert, Beauty Food, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2017.

Oceń artykuł