Czym jest anuria? Przyczyny powstania i sposoby leczenia bezmoczu

Anuria jest stanem patologicznym ze strony układu moczowego, świadczącym o poważnym zaburzeniu. To ograniczenie ilości wydalanego w ciągu doby moczu do poniżej 100 ml. Nieleczony bezmocz jest stanem zagrożenia zdrowia i życia. 

Anuria to obok oligurii, wielomoczu, czy dyzurii jedno z zaburzeń w oddawaniu moczu. Poza ograniczeniem ilości wydalanego moczu chory może doświadczać bólu brzucha, nudności czy być ogólnie osłabiony. Sprawdź, co może odpowiadać za powstanie bezmoczu i na czym polega leczenie tej patologii.

Czym jest anuria?

Anuria to specjalistyczne określenie dla bezmoczu. Stan ten stwierdza się w sytuacji, gdy dobowa ilość wydalonego moczu wynosi mniej niż 100 ml. Warto w tym miejscu przywołać również definicję skąpomoczu (oligurii), który oznacza stan zmniejszenia dobowej ilości wydalanego moczu do 400–500 ml u dorosłych [1]. Należy też wspomnieć, że fizjologicznie człowiek pijący odpowiednią ilość płynów powinien oddawać 350–400 ml moczu średnio 4–6 razy na dobę. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 bezmocz uzyskał oznaczenie R34, co oznacza, że sklasyfikowany został do kategorii o nazwie Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych gdzie indziej niesklasyfikowane.

Bezmocz – przyczyny powstania

Bezmocz to stan niebezpieczny dla zdrowia i życia. Jego powstanie związane jest przede wszystkim z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu moczowego. Do rozwoju bezmoczu doprowadzić może ostre uszkodzenie nerek lub schyłkowa niewydolność tego narządu. W rozpoznawaniu zaburzeń pracy nerek bardzo ważną rolę odgrywa ocena stężenia kreatyniny w surowicy krwi. W ponad połowie przypadków ostrego uszkodzenia nerek w ciągu pierwszych 2 tygodni trwania choroby dochodzi do rozwoju anurii. Do zaburzeń pracy nerek doprowadzić mogą przyczyny przednerkowe, nerkowe, zanerkowe, chociaż anuria związana jest zazwyczaj z obecnością przeszkody w odpływie moczu, czyli uciskiem lub zatkaniem dróg moczowych.

Wśród przednerkowych przyczyn anurii wymienia się m.in.:

• zaburzenia napięcia naczyń nerkowych – za ich powstanie odpowiadać mogą np.: posocznica, hiperkalcemia (zbyt wysoki poziom wapnia we krwi) czy niektóre leki,
• niedrożność naczyń nerkowych – za jej powstanie odpowiadać mogą np.: zator, zakrzep, miażdżyca, tętniak, stan zapalny naczyń,
• zaburzenia krzepliwości krwi – za ich powstanie odpowiadać mogą np. czerwienica, szpiczak,
• zmniejszenie ilości krwi krążącej – może być związane np. z zapaleniem otrzewnej, krwotokiem, rozległym uszkodzeniem tkanek, ostrym zapaleniem trzustki, wymiotami, stosowaniem leków na nadciśnienie. 

Wśród nerkowych przyczyn anurii wymienia się m.in.:

• odrzucenie przeszczepionej nerki,
• cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (za jego powstanie odpowiadać mogą np. wirusy, bakterie, niektóre leki),
• ostre uszkodzenie cewek nerkowych (za jego powstanie odpowiadać mogą np. toksyny, metanol),
• schorzenia kłębuszków nerkowych (np. twardzina układowa, rzucawka, toczeń, zapalenie kłębuszków nerkowych).

Wśród zanerkowych przyczyn anurii wymienia się m.in.:

• schorzenia dalszej części cewki moczowej (m.in. zatkanie przez kamień nerkowy, obecność ciała obcego, przerost prostaty, chorobę nowotworową gruczołu krokowego),
• choroby pęcherza moczowego (m.in. pęcherz neurogenny, chorobę nowotworową pęcherza moczowego),
• zaburzenia drożności moczowodów (za ich powstanie odpowiadać mogą np.: obustronna kamica nerkowa, przecięcie w czasie operacji, ucisk wywoływany guzem w jamie brzusznej).

Do powstania anurii doprowadzić może również przewlekła choroba nerek. Stan ten definiuje się jako nieprawidłowość budowy lub czynności nerki, do której dochodzi w wyniku zmniejszenia się liczby prawidłowo pracujących komórek nerkowych (tzw. nefronów), które utrzymuje się ponad 3 miesiące. Czynnikami predysponującymi do rozwoju przewlekłej choroby nerek są m.in.: dna moczanowa, cukrzycowa choroba nerek, nowotwory układu moczowego, nefropatia nadciśnieniowa, wielotorbielowatość nerek, nefropatia niedokrwienna, śródmiąższowe zapalenie nerek, układowe choroby tkanki łącznej.

Bezmocz – objawy

Bezmoczowi poza oczywistym znacznym ograniczeniem ilości wydalanego moczu towarzyszyć mogą: nudności, spadek apetytu, ogólne osłabienie, ból brzucha, wymioty, krwawienie z dróg moczowych. W wyniku bezmoczu może dojść do mocznicy. To zatrucie organizmu wywołane przez toksyczne produkty przemiany materii, które nie zostały fizjologicznie wydalone z moczem.

Na czym polega leczenie bezmoczu?

W rozpoznaniu przyczyny powstania anurii pomocne są przede wszystkim szczegółowo przeprowadzone badanie podmiotowe, badania laboratoryjne – badanie krwi i moczu (w przypadku, gdy chory nie jest w stanie oddać samodzielnie wystarczającej ilości materiał do analizy, uzyskuje się go metodą cewnikowania), badania obrazowe – początkowo są to RTG i USG jamy brzusznej, a w razie niepewności diagnostycznej wybiera się bardziej specjalistyczne metody obrazowania. W przypadku bezmoczu u mężczyzn badany jest gruczoł krokowy, a u kobiet przeprowadza się badanie ginekologiczne. 

Bezmocz to stan, który wymaga leczenia. Sposób postępowania determinowany jest przyczyną powstania anurii. Leczenie bezmoczu polega zatem na terapii odpowiedzialnej za niego patologii. Niekiedy do usunięcia bezmoczu wystarczające jest postępowanie farmakologicznie z użyciem leków poprawiających ukrwienie i funkcjonowanie nerek. W ciężkich przypadkach konieczne może okazać się wykonywanie dializ zewnątrzustrojowych, a nawet przeszczep nerki. Gdy przyczyną bezmoczu jest niedrożność dróg moczowych, leczenie ma charakter zabiegowy. Dokonuje się np. wyciągnięcia ciała obcego, rozbicia kamienia nerkowego, wycięcia guza. Podczas leczenia bezmoczu należy kontrolować ilość wydalanego moczu, prowadzić bilans płynów, oceniać we krwi stężenie sodu, kreatyniny, wapnia, potasu, mocznika, dokonywać pomiaru masy ciała, prowadzić specjalną dietę „nerkową” – pacjent musi dostosować ilość białek i węglowodanów w przyjmowanych pokarmach. Niepodjęcie leczenia anurii grozi trwałym uszkodzeniem nerek i zgonem.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. H.M. Choi, S.C. Kim, M.G. Kim i wsp., Etiology and outcomes of anuria in acute kidney injury: A single center study, „Kidney Research and Clinical Practice” 2015, t. 34, nr 1, s. 13–19.
2. F. Kokot, A. Bilikiewicz, Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, s. 471–474.
3. K. Ponikwicka-Kakareko, A. Rydzewska-Rosołowska, B. Naumnik, Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu anurii, „Medycyna po Dyplomie” 2014, nr 9. Online: https://podyplomie.pl/medycyna/16905,najczestsze-bledy-w-diagnostyce-i-leczeniu-anurii [dostęp: 20.10.2022].

Oceń artykuł