Arytmia serca: przyczyny, rodzaje i objawy

Arytmia serca to niemiarowa praca tego narządu, która może być wywołana różnymi czynnikami. Aby serce pracowało w prawidłowy sposób, konieczne jest pobudzanie struktur serca w określonej kolejności oraz w stałych odstępach czasowych. Jakiekolwiek zaburzenie przewodzenia impulsów elektrycznych jest objawem chorobowym. Arytmia może również rozwinąć się na skutek innych chorób towarzyszących, takich jak: miażdżyca, nadczynność tarczycy, nadciśnienie oraz niedoborów niektórych pierwiastków. O tym, czym dokładnie jest arytmia, jakie są jej przyczyny, rodzaje, w jaki sposób może się objawiać oraz jak ją wykryć, przeczytasz w poniższym artykule.

Jak wygląda prawidłowa praca serca?

Serce człowieka składa się z czterech jam. Są nimi dwa przedsionki oraz dwie komory. Prawidłowa praca serca to nic innego jak rytmiczny skurcz przedsionków i następujący zaraz po nim w stałym odstępie czasu skurcz komór. Zależą one od pobudzenia komórek serca, zwanych kardiomiocytami, przez impulsy elektryczne, powstające w różnych częściach tego narządu. Takim kluczowym miejscem jest węzeł zatokowy – naturalny rozrusznik serca, zlokalizowany w prawym przedsionku. Z tego miejsca impuls elektryczny rozchodzi się na cały narząd, ogarniając przedsionki i następnie komory. Krew tłoczona jest z serca do wszystkich narządów ciała w stałym, fizjologicznym rytmie. Kiedy zostaje on zaburzony, mamy do czynienia z arytmią serca.

Co to jest arytmia serca?

Zgodnie z definicją arytmia serca jest zaburzeniem prawidłowego rytmu serca na skutek zwolnienia, przyspieszenia lub nieregularnego przewodnictwa impulsów elektrycznych w sercu. Arytmia kojarzona jest z nagłym pojawieniem się piekącego bólu w klatce piersiowej. W rzeczywistości jednak nie musi on wystąpić. W trakcie nieregularnej pracy serca powstają nierówne odstępy czasowe pomiędzy skurczami i rozkurczami serca, co może być odczuwalne jako kołatanie serca. Czasami arytmia nie stanowi poważnego problemu zdrowotnego, niemniej istnieją takie rodzaje tej nieprawidłowości, które mogą powodować poważne konsekwencje zagrażające życiu i zdrowiu.

Jakie są rodzaje arytmii serca?

Możemy wyróżnić kilka rodzajów arytmii:

bradykardia, czyli zmniejszenie częstości skurczów serca poniżej 60 uderzeń na minutę,
migotanie przedsionków, czyli nieefektywne kurczenie się przedsionków przy zachowaniu prawidłowej pracy komór serca. Jest to stan zagrażający życiu,
tachykardia, zwana częstoskurczem, czyli wzrost częstotliwości skurczów powyżej 100 uderzeń na minutę,
migotanie komór – podobnie jak migotanie przedsionków jest stanem, który może doprowadzić do śmierci, jeśli w porę nie zostanie podjęta reanimacja,
trzepotanie przedsionków, które może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak udar mózgu,
obecność dodatkowych skurczów generowanych w sercu – powodują one zaburzenia w prawidłowej pracy serca,
przedwczesne skurcze komorowe, powstałe w wyniku zbyt szybkiego rozprzestrzeniania się impulsu elektrycznego w komorach. Występuje on przed normalnym biciem serca.

Jak objawia się arytmia serca?

Najczęściej występującym objawem arytmii serca jest uczucie szybkiej i niemiarowej pracy tego narządu oraz towarzyszący jej lęk. Do innych objawów arytmii należą:

uczucie duszności,
uczucie ustania akcji serca,
uczucie zwolnienia pracy serca,
omdlenia,
utrata przytomności,
zawroty głowy,
mniej lub bardziej odczuwalne bóle w klatce piersiowej,
kłucia w klatce piersiowej,
dławica piersiowa,
nagła śmierć.

Objawy arytmii mogą być również niespecyficzne. Do takich zalicza się ogólne osłabienie, uczucie gorąca czy bezsenność. Należy również pamiętać, iż arytmia może nie dawać żadnych odczuwalnych objawów, a o nieprawidłowości w pracy serca pacjent dowiaduje się przypadkowo po wykonaniu EKG w trakcie okresowych badań.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia arytmii serca?

Niemiarowa akcja serca może być wynikiem różnych schorzeń dotyczących serca lub innych chorób ogólnoustrojowych. Wśród nich wymienić można:

wady zastawek w sercu,
miażdżycę tętnic wieńcowych,
nadciśnienie tętnicze,
zwyrodnienie mięśnia sercowego,
operacje serca,
zatorowość płucną,
niedobór mikroelementów, takich: jak magnez, potas czy wapń w organizmie,
podwyższony cholesterol,
niedoczynność lub nadczynność tarczycy,
przewlekły stres,
zażywanie leków działających na serce, np. glikozydów,
przyjmowanie leków odwadniających,
zatrucie substancjami toksycznymi,
zażywanie narkotyków,
astmę,
cukrzycę,
toczeń.

Arytmia może pojawić się w czasie gorączki i towarzyszącego jej odwodnienia organizmu, niedokrwistości i niedocukrzenia. Występuje również u dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania. Nie jest wówczas patologią. Także podczas ćwiczeń fizycznych naturalnym zjawiskiem jest szybkie bicie serca w celu zapewnienia większej ilości tlenu tkankom. Podczas snu obserwujemy wolniejsze bicie serca.

Jak zdiagnozować arytmię?

Jeśli zaobserwujesz u siebie jakiekolwiek objawy arytmii serca, nawet sporadyczne, koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Diagnostyka tej przypadłości jest najszybsza i najbardziej precyzyjna, gdy pacjent zgłosi się w trakcie zaburzeń rytmu. Jeśli okaże się to niemożliwe, należy o swoich dolegliwościach, takich jak kołatanie serca, osłabienie, opowiedzieć lekarzowi. Niezmiernie ważne jest również określenie, kiedy i w jakich okolicznościach pojawiają się niepokojące objawy. Wszystko to pozwoli lekarzowi ustalić przyczynę schorzenia. Złotym standardem w diagnostyce arytmii serca jest jego osłuchanie, zmierzenie tętna oraz wykonanie EKG. Jeśli te badania nie pozwolą ustalić przyczyny dolegliwości, lekarze zwykle zlecają dobową kontrolę pracy serca za pomocą Holtera. Po upływie zamierzonego czasu analizowana jest praca serca, którą zarejestrował aparat w trakcie codziennych czynności, snu i odpoczynku. Bardzo ważne w diagnostyce arytmii serca są też badania laboratoryjne poziomu elektrolitów, takich jak: magnez, potas, sód czy wapń. Jeśli u pacjenta stwierdzono arytmię, powinien on pozostać pod kontrolą lekarza kardiologa, który co pewien czas będzie monitorował stan jego zdrowia, zlecając badania diagnostyczne, takie jak EKG.

Arytmia serca – leczenie

Leczenie arytmii serca jest uzależnione od jej przyczyny. W niektórych przypadkach konieczne okazuje się zastosowanie stałego rozrusznika serca. Niektórym osobom zaleca się stosowanie leków o nazwie beta-blokery. Jeśli przyczyną arytmii serca jest nadczynność lub niedoczynność tarczycy, przyjmuje się leki wyrównujące stężenia hormonów. W niektórych przypadkach konieczna jest też operacja lub wymiana uszkodzonych zastawek serca.

Jakie są powikłania nieleczonej arytmii serca?

Arytmię serca bez wątpienia, tak jak powiedziano powyżej, należy leczyć. Nieleczona może bowiem zwiększyć ryzyko wystąpienia groźnych dla zdrowia i życia schorzeń, takich jak:

udar mózgu, wywołany uwolnieniem się skrzepów z naczyń krwionośnych,
choroba Alzheimera i inne choroby demencyjne,
niewydolność serca.

Może również skutkować nagłym zatrzymaniem akcji serca w wyniku migotania komór lub przedsionków.

Arytmia serca – profilaktyka

W dużej mierze wystąpieniu arytmii serca można zapobiec. Ważne jest, aby prowadzić zdrowy tryb życia oraz zachowywać umiarkowaną aktywność fizyczną.

Należy przede wszystkim pamiętać o:

zdrowym odżywianiu się,
dbaniu o prawidłową masę ciała,
ograniczeniu lub rzuceniu palenia,
ograniczeniu alkoholu,
odpowiednim radzeniu sobie w sytuacjach stresowych,
ograniczeniu kawy i mocnej herbaty.

Bardzo ważne jest, by zachować ostrożność podczas zażywania leków dostępnych bez recepty oraz ściśle dostosować się do dawek leków zaleconych przez lekarza. Niektóre z dostępnych leków mają w składzie bowiem substancje wpływające na pracę serca.

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia

A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 242–298.
A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2020, s. 198–237.

Oceń artykuł