Czym jest eGFR i w jaki sposób sprawdzić poziom tego parametru?

Najbardziej kojarzony przez pacjentów parametr wykorzystywany w ocenie pracy nerek to kreatynina. Na podstawie jej wartości i kilku innych podstawowych informacji specjaliści mogą oszacować wartość wskaźnika eGFR. Parametr ten pozwala rozpoznać i ustalić stopień przewlekłej choroby nerek. Dowiedz się więcej na jego temat i sprawdź, na czym polega badanie eGFR.

Czym jest eGFR?

Pod skrótem eGFR kryje się Estimated Glomerular Filtration Rate, czyli szacunkowy wskaźnik filtracji kłębuszkowej. Parametr ten jest wykorzystywany w diagnostyce przewlekłej choroby nerek, monitorowaniu przebiegu choroby, efektywności podjętego leczenia, aby w razie niezadowalających jego efektów specjaliści mogli dokonać stosownych zmian. Dodatkowo na podstawie wartości wskaźnika eGFR określa się stadium zaawansowania przewlekłej choroby nerek, a klasyfikacja ta przedstawia się następująco:

• stadium 1 – uszkodzenie nerek z prawidłową lub podwyższoną filtracją kłębuszkową – eGFR ≥ 90 ml/min/1,73 m2;
• stadium 2 – uszkodzenie nerek z łagodnie zmniejszoną filtracją kłębuszkową – eGFR 60–89 ml/min/1,73 m2;
• stadium 3a – uszkodzenie nerek z umiarkowanym zmniejszeniem filtracji kłębuszkowej – eGFR 46–59 ml/min/1,73 m2;
• stadium 3b – uszkodzenie nerek z pogłębiającym się zmniejszeniem filtracji kłębuszkowej – eGFR 30–45 ml/min/1,73 m2;
• stadium 4 – uszkodzenie nerek ze znacznym zmniejszeniem filtracji kłębuszkowej – eGFR 15–29 ml/min/1,73 m2;
• stadium 5 – schyłkowa niewydolność nerek, mocznica, konieczność leczenia nerkozastępczego, u około 75% osób występuje nadciśnienie tętnicze, 50% – niedokrwistość, 20% – nadczynność przytarczyc, hiperfosfatemia, kwasica metaboliczna, 5–10% – hipokalcemia, obniżenie albumin – eGFR < 15 ml/min/1,73 m2 [1].

Na podstawie wskaźnika eGFR eksperci określają z wysoką dokładnością wartości współczynnika przesączania kłębuszkowego, czyli GFR. Oznacza on ilość osocza, jaka została przefiltrowana przez kłębuszki nerkowe do moczu pierwotnego. Na podstawie GFR specjaliści dokonują oceny stopnia wydolności nerek.

Jak sprawdzić poziom eGFR?

Wskaźnik eGFR ocenia się na podstawie stężenia kreatyniny w surowicy. Kreatynina to obok mocznika główny związek azotowy we krwi. Jest produktem przemian metabolicznych białka. Materiałem w badaniu kreatyniny jest krew pobrana zazwyczaj z żyły biegnącej w dole łokciowym. Na badanie zgłoś się w godzinach porannych z uwagi na dobową zmienność stężenia eGFR w organizmie. Eksperci zalecają, aby było wykonane w godz. 7–10. Badanie przeprowadza się na czczo. Sam przebieg pobrania krwi do analizy nie różni się w żaden sposób od tego, jak to ma miejsce w innych badaniach z krwi. Pobrana próbka zostaje przekazana do analizy, a na podstawie uzyskanego wyniku dokonuje się obliczeń wskaźnika eGFR.

Eksperci oszacowują wartość eGFR, korzystając z powszechnie przyjętych wzorów. Obecnie najszerzej stosowane to:

• uproszczona wersja MDRD (Modification of Diet in Renal Disease) – zdaniem ekspertów lepiej ocenia funkcję nerek w zaawansowanych postaciach choroby. Użyty na początku problemów z nerkami może zaniżać rzeczywiste przesączenie kłębuszkowe. Konieczna jest znajomość wieku, płci, stężenia kreatyniny, rasy badanego. Wzór przedstawia się następująco: (186,3 x stężenie kreatyniny w mg/dl) – (1,154 x wiek) -0,203 x współczynnik płci: 1 dla mężczyzn, 0,742 dla kobiet x 1,212 dla osób czarnoskórych;

• Cockrofta-Gaulta (C-G) – zdaniem ekspertów lepiej ocenia pracę nerek we wczesnych fazach choroby. Konieczna jest znajomość masy ciała, płci, wieku, stężenia kreatyniny. Wzór przedstawia się następująco: [(140 − wiek) × masa ciała w kg / (72 × stężenie kreatyniny w surowicy w mg/dl)] × współczynnik płci: 0,85 dla kobiet lub 1 dla mężczyzn;
• CKD-EPI – wzór przedstawia się następująco: 141 × min. (Skreat/κ, 1)α × maks. (Skreat/κ, 1) –1,209 × 0,993 wiek × 1,018 (dla kobiet) × 1,159 (dla rasy czarnej), gdzie:
  • min. Skreat – minimalne stężenie kreatyniny,
  • maks. Skreat – maksymalne stężenie kreatyniny, 
  • κ – 0,7 dla kobiet, 0,9 dla mężczyzn, 
  • α – 0,329 dla kobiet, 0,411 dla mężczyzn [2].

Przygotowanie do badania eGFR

Pamiętaj, żeby powstrzymać się od spożycia śniadania w dniu oznaczania wartości eGFR. Krew do analizy pobiera się na czczo. Eksperci zalecają, aby ostatni posiłek został spożyty do godz. 18 dzień przed badaniem. Nie zapomnij przedstawić lekarzowi, który kieruje Cię na badanie eGFR, listy stosowanych przez Ciebie leków – na wypadek, gdyby konieczne było zrezygnowanie z nich przed pobraniem krwi do badania. Jeśli rozpoznano u Ciebie hemolizę (nieprawidłowości w procesie rozpadu erytrocytów, czyli krwinek czerwonych), podwyższone stężenie bilirubiny (barwnik żółciowy pochodzący z rozpadu hemu w hemoglobinie), zbyt wysoki poziom ciał ketonowych (produkt rozpadu tłuszczów), podwyższony poziom glukozy i kwasu askorbinowego, może to mieć wpływ na wartość wskaźnika eGFR i należy uwzględnić podczas interpretowania wyników badania. Dzień przed badaniem unikaj intensywnego wysiłku fizycznego, tłustego jedzenia i picia alkoholu. Zadbaj też o odpowiednią ilość snu, a przed samym badaniem nie zapomnij chwilę odpocząć.

Normy wskaźnika eGFR

Razem z wynikami kreatyniny od razu otrzymasz obliczony eGFR. Pamiętaj, aby nie interpretować samodzielnie wyników badania. Zgłoś się z nimi do lekarza, najlepiej do specjalisty, który Cię na nie skierował. Lekarz oceni je przy jednoczesnym uwzględnieniu informacji uzyskanych podczas wywiadu medycznego, badania fizykalnego czy innych wcześniej przeprowadzonych badań. Za prawidłowy wynik współczynnika filtracji kłębuszkowej uznaje się wartość ≥90 ml/min/1,73 m2 (zwykle około 120–130 ml/min/1,73 m2) [1].

Wskazania do badania eGFR

Wskazania do badania eGFR obejmują przede wszystkim występowanie objawów, które mogą świadczyć o chorobie nerek:

• obrzęki, zwłaszcza w okolicy oczu, twarzy, ud lub kostek,
• ból w bokach, w okolicach nerek,
• częstsze lub rzadsze oddawanie moczu,
• zmęczenie, 
• brak apetytu,
• spadek masy ciała,
• mdłości i/lub wymioty,
• ciemnienie skóry,
• skurcze mięśni,
• zmniejszoną objętość wydalanego moczu,
• problemy z oddawaniem moczu, 
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

Badanie eGFR wykonuje się przede wszystkim: 

• przy podejrzeniu niewydolności nerek;
• przy podejrzeniu chorób przewlekłych, które mogą wpływać na funkcje nerek (np. niewydolność wątroby, niewydolność serca);
• podczas przyjmowania leków nefrotoksycznych;
• w czasie posocznicy, wstrząsu;
• przed badaniem z użyciem dożylnych środków kontrastujących.

eGFR podwyższone i obniżone – przyczyny

Wskaźnik eGFR bywa podwyższony m.in. w przebiegu nieleczonej lub leczonej w nieprawidłowy sposób cukrzycy, co jest związane z podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Do wzrostu eGFR dochodzi podczas ciąży, a jest to efekt zwiększonej objętości osocza w tym okresie. Wzrost eGFR ponad normę to stan niepożądany, który podobnie jak poziom za niski niekorzystnie wpływa na czynność nerek. U osób z dużą masą mięśniową naturalne jest nieznacznie większe stężenie kreatyniny, a w związku z tym – obniżenie wartości eGFR. Stężenie kreatyniny zwiększa się też pod wpływem diety bogatobiałkowej i wysiłku fizycznego – w tych przypadkach również można zaobserwować nieznaczny spadek eGFR. Warto też nadmienić, że eGFR oblicza się w odniesieniu do standardowej powierzchni ciała, więc w przypadku osób o większej powierzchni ciała uzyska się zaniżone wartości. Znacznie obniżone eGFR wskazują na zaburzenia pracy nerek, które zazwyczaj są związane z kłębuszkowym zapaleniem nerek, uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego krwi, wielotorbielowate zwyrodnienie nerek, cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek). Za szczególnie niebezpieczny uważa się wynik eGFR poniżej 60 ml/min/1,73 m2. Niepokojące jest również znaczne obniżenie tego wskaźnika w krótkim czasie.

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. M. Myśliwiec, Nefrologia. Wielka interna, Medical Tribune Polska, Warszawa 2017, s. 340.
2. A. Jazienicka-Kiełb, M. Babicki, M. Krajewska i wsp., Przewlekła choroba nerek w praktyce lekarza POZ – diagnostyka, obraz kliniczny, postępowanie, „Lekarz POZ” 2022, nr 2, s. 105–111.
3. Ł. Zdrojewski, B. Rutkowski, MDRD czy CKD-EPI – rewolucja czy ewolucja?, „Forum Nefrologiczne” 2014, t. 7, nr 1, s. 38–44.

Oceń artykuł