Czym jest glukagon? Jakie ma działanie? - Badania Krwi
15 lutego 2023

Czym jest i jak działa glukagon?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka
glukagon-strzykawka-w-pomaranczowym-pudelku

Glukagon pełni niesamowicie ważną funkcję w organizmie każdego człowieka. To właśnie dzięki niemu poziom cukru w krwiobiegu jest prawidłowy. To z kolei przekłada się na wiele innych procesów niezbędnych dla zdrowia i życia.

Co to jest glukagon?

Glukagon to hormon wytwarzany przez trzustkę. Jego głównym zadaniem jest utrzymanie równowagi glukozy we krwi. Glukagon działa jako antagonista insuliny, czyli w przeciwnym kierunku. Gdy poziom glukozy we krwi spada poniżej normy, trzustka wytwarza glukagon, aby zwiększyć poziom glukozy. Glukagon pomaga organizmowi także wykorzystywać glukozę zgromadzoną w wątrobie, mięśniach i tkance tłuszczowej.

Insulina wytwarzana jest przez komórki beta trzustki. Pomaga wprowadzić glukozę do komórek, podczas gdy glukagon ją uwalnia. Kiedy organizm potrzebuje więcej glukozy, glukagon jest uwalniany i pomaga rozkładać zapasy glikogenu w wątrobie. Jeżeli organizm potrzebuje mniej glukozy, uwalniana jest insulina. Proces ten pomaga w całodobowym utrzymaniu prawidłowej równowagi glukozy we krwi.

Glukagon jest hormonem peptydowym wytwarzanym przez komórki alfa. Działa poprzez stymulację wątroby do rozkładania glikogenu, formy zmagazynowanej glukozy, na cząsteczki glukozy, które są następnie uwalniane do krwiobiegu. Pomaga to utrzymać poziom cukru we krwi, który jest niezbędny do dostarczania energii organizmowi. Glukagon pomaga również regulować metabolizm tłuszczów i wykazano, że ma działanie przeciwcukrzycowe u osób z cukrzycą typu 2.

Stężenie glukagonu w krwiobiegu nie powinno wykraczać poza normy wynoszące 50–100 ng/l. Zarówno niedobór, jak i nadmiar tego hormonu może być niebezpieczny.

Jak działa glukagon? 

Glukagon pomaga regulować poziom cukru we krwi, sygnalizując wątrobie rozkład glikogenu, formy zmagazynowanej glukozy, i uwalnianie go do krwiobiegu w postaci glukozy. Innymi słowy, to właśnie uwalnianie glukozy dzięki glikogenowi pomaga utrzymać zdrowy poziom glukozy w organizmie.

Glukagon działa poprzez wiązanie się z receptorami na powierzchni hepatocytów – komórek tworzących wątrobę. To wiązanie uruchamia kaskadę reakcji biochemicznych, które powodują, że wątroba rozkłada glikogen i glukoza zostaje uwolniona do dalszych etapów procesu. Glukagon stymuluje także wątrobę do produkcji i uwalniania glukozy z innych źródeł, takich jak aminokwasy i kwas mlekowy.

Niedobór glukagonu – przyczyny, objawy i leczenie

Niedobór glukagonu to rzadkie zaburzenie endokrynologiczne. Może być spowodowany mutacjami genetycznymi lub szeregiem podstawowych schorzeń albo przyjmowanymi lekami. Mowa m.in. o mutacjach w genie receptora glukagonu i w genie receptora glukagonopodobnego peptydu 1, cukrzycy typu 1, raku trzustki, mukowiscydozie, zapaleniu trzustki. Środki medyczne, które mogą wywołać niedobór glukagonu, to przede wszystkim oktreotyd (stosowany w terapii objawowej hormonalnie czynnych guzów żołądka, jelit i trzustki, np. rakowiaka z cechami zespołu rakowiaka) i analogi somatostatyny. Wymienione schorzenia i substancje zmniejszają ilość glukagonu w organizmie lub wpływają na sposób przetwarzania hormonu.

Niedobór glukagonu lub hipoglikemia to stan, w którym organizm nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości glukagonu, pomagającego regulować poziom cukru we krwi. Objawy obejmują uczucie zmęczenia, zawroty głowy, dezorientację i drżenie. W cięższych przypadkach hipoglikemia może powodować drgawki i śpiączkę. 

Leczenie polega na zwiększeniu spożycia węglowodanów i innych pokarmów, które organizm może rozkładać w celu dostarczenia energii. W niektórych przypadkach konieczne może być wstrzyknięcie glukagonu w celu podniesienia poziomu cukru we krwi. Długoterminowe leczenie niedoboru glukagonu zazwyczaj obejmuje zmianę stylu życia – dietę i ćwiczenia fizyczne – a także regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi.

Nadmiar glukagonu – przyczyny, objawy i leczenie

Nadmiar glukagonu spowodowany jest wzrostem ilości produkcji hormonu przez trzustkę lub zmniejszeniem ilości jego rozpadu/klirensu z organizmu. Ilość produkowanego glukagonu jest regulowana przez inne hormony, m.in. przez insulinę i kortyzol. 

Nienormalnie wysoki poziom kortyzolu, wywołany stresem lub innymi czynnikami, może powodować, że trzustka wytwarza więcej glukagonu, niż powinna. Ponadto ten stan wywołują niektóre schorzenia, takie jak zespół Cushinga. Dodatkowo nadmiar glukagonu wywołany może być przez zaburzone działanie wątroby. Może ono wpływać na zmniejszenie ilości glukagonu, który jest szybciej i intensywnej usuwany z organizmu, co także prowadzi do późniejszego podwyższonego poziomu.

Zbyt duża ilość glukagonu prowadzi do podwyższonego poziomu glukozy we krwi lub hiperglikemii. Typowe objawy nadmiaru glukagonu to: zwiększone pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie i niewyraźne widzenie. 

Z biegiem czasu hiperglikemia może prowadzić do wielu innych powikłań, w tym do zwiększonego ryzyka chorób serca, udaru mózgu i uszkodzenia nerek. Leczenie tego stanu zwykle obejmuje zmianę stylu życia (m.in. dietę i ćwiczenia fizyczne), a także farmakoterapię.

 

Autor: Klaudia Gaicka

Bibliografia

  1. L. Poretsky, M.F. Kalin, The gonadotropic function of insulin, „Endocrine Reviews” 1987, nr 8(2), s. 132–141.
  2. R. Zhou, C.M. Bruns, I.M. Bird i in., Experimentally Induced Hyperinsulinemia Fails to Induce Polycystic Ovary Syndrome-like Traits in Female Rhesus Macaques, „International Journal of Molecular Sciences” 2022, nr 23(5), s. 23–87.
  3. A.E. Farah, Glucagon and the circulation, „Pharmacological Reviews” 1983, nr 35(3), s. 170–217.

O Autorze