Kinaza kreatynowa – co to jest? Badanie, normy - Badania Krwi
24 października 2022

Czym jest kinaza kreatynowa i kiedy należy zbadać jej poziom?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Kinaza kreatynowa jest niezwykle cennym enzymem potrzebnym do prawidłowego funkcjonowania mięśni, oznaczanym w skrócie CK. Wysoki poziom CK we krwi oznacza, że najprawdopodobniej w organizmie doszło do uszkodzenia tkanek mięśni szkieletowych, serca lub mózgu. Kiedy należy wykonać badanie? 

Badanie kinazy kreatynowej (CK) bardzo często wykonuje się wśród sportowców wyczynowych po to, aby pomóc kontrolować proces treningowy oraz kondycję osoby trenującej. Jest to spowodowane tym, że osoby intensywnie uprawiające sport mają wysoki poziom CK we krwi. Zarówno wysoki, jak i zbyt niski poziom kinazy kreatynowej może być również związany z osłabieniem organizmu w wyniku choroby. 

Kinaza kreatynowa – co to jest?

Kinaza kreatynowa (CK, CPK) jest enzymem, czyli białkiem, pełniącym bardzo ważną funkcję w organizmie człowieka. Bierze udział w procesach energetycznych w komórkach ciała. Występuje w tkankach i komórkach o dużym zapotrzebowaniu na energię, czyli w mięśniach szkieletowych, w sercu, mózgu i plemnikach. 

Do krwiobiegu człowieka przedostają się niewielkie ilości kinazy kreatynowej. Jej zawartość mierzy się poziomem aktywności. W przypadku uszkodzenia komórek jej poziom ulega zwiększeniu. 

W organizmie ludzkim wyróżnia się trzy typy kinazy kreatynowej, inaczej izoenzymów:

  • CK-MM (znajduje się w mięśniach szkieletowych i sercu);
  • CK-MB (występuje wyłącznie w sercu);
  • CK-BB (zlokalizowana jest w mózgu). 

Jednym z najczęściej oznaczanych wskaźników uszkodzenia komórki mięśniowej jest oznaczenie CK w surowicy krwi. 

Kinaza kreatynowa – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie CPK, czyli poziomu kinazy kreatynowej wykonuje się, gdy organizm pacjenta wykazuje niebezpieczne zmiany w obrębie serca lub mózgu. Badanie zleca się także we wszystkich stanach chorobowych, podczas których mogło dojść do rozpadu mięśni. 

Wskazania do badania CPK to przede wszystkim:

  • uszkodzenie mięśni szkieletowych,
  • podejrzenie zawału mięśnia sercowego,
  • choroby mięśni, na przykład dystrofie mięśniowe (szczególnie u niemowląt i dzieci),
  • zatrucia (na przykład dwutlenkiem węgla),
  • leczenie hiperlipidemii, czyli zaburzeń przemiany lipidów,
  • silne urazy mięśni,
  • niedoczynność tarczycy,
  • epilepsja,
  • duża otyłość,
  • zakażenie wirusami, bakteriami, grzybami lub pasożytami, powodujące zanik mięśni. 

Lekarz często zleca także badanie CPK w sytuacji, gdy pacjent zgłasza duszności, ból w klatce mięśniowej lub bardzo silne bóle mięśni i stawów. 

Badanie kinazy kreatynowej nie wymaga szczególnego przygotowania. Należy być na czczo, co oznacza, że nie powinno się jeść ani pić minimum 8 godzin przed wykonaniem badania. Trzeba także poinformować o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre zaburzają wyniki.

Jak interpretować wyniki badań? 

Poziom kinazy kreatynowej oznacza się w surowicy krwi pobranej z żyły w dole łokciowym. Ważne jest, aby przed przystąpieniem do badania poinformować lekarza prowadzącego o wszystkich przyjmowanych lekach oraz aktualnych schorzeniach. 

Normy stężenia kinazy kreatynowej mogą się nieznacznie różnić, w zależności od laboratorium, w którym wykonane zostało badanie. Stąd ważne jest, aby lekarz zajął się pełną interpretacją wyników.

Przyjmuje się, że poziom kinazy kreatynowej zależy od płci:

  • norma dla kobiet: 24–170 IU/l;
  • norma dla mężczyzn: 24–195 IU/l.

Norma aktywności CK-MB to <12 IU/I. W zawale poziom CK-MB wzrasta po około 3–4 godzinach od wystąpienia bólu w klatce piersiowej, a maksymalną wartość osiąga w ciągu 24 godzin. Poziom wraca do normy po 72 godzinach od wystąpienia pierwszych objawów. 

Niekiedy wysokie stężenie kinazy kreatynowej jest związane z intensywnymi treningami. Jej poziom wraca do normy po kilkudniowej regeneracji organizmu. 

Podwyższona kinaza kreatynowa – objawy 

Podwyższone stężenie kinazy kreatynowej oznacza uszkodzenie tkanki, jednak nie wskazuje przyczyny ani lokalizacji schorzenia. Osoby zdrowe również mogą mieć podwyższone CK bez wyraźnej przyczyny, spowodowane zazwyczaj intensywnym wysiłkiem lub treningami. W takim wypadku poziom kinazy kreatynowej wraca do normy po około 3 dniach odpoczynku. Jeśli jednak poziom CK w surowicy utrzymuje się przez dłuższy czas, jest to najprawdopodobniej związane z określonym schorzeniem.

Pacjenci, którzy mają zbyt wysoki poziom kinazy kreatynowej w związku z problemem zdrowotnym, odczuwają najczęściej:

  • silne skurcze mięśni,
  • ból mięśni,
  • zmęczenie,
  • słabość mięśni.

Zdarza się u nich także ciemny mocz.

Jeśli poziom CK jest wysoki, lekarz zleca testy izoenzymu kinazy kreatynowej w celu określenia, który jej typ jest wysoki (mięśnie: CK–MM, serce: CK–MB, mózg: CK–BB).

Obniżony poziom CK w surowicy – co może oznaczać? 

Jeśli u pacjenta występują częste omdlenia, może to oznaczać zbyt niski poziom CK w surowicy. 

Powodem mogą być: 

  • ciąża – poziom kinazy kreatynowej zmniejsza się w trzecim trymestrze;
  • niska masa mięśniowa – zanik mięśni, dystrofia mięśniowa wrodzona u niemowlaków i dzieci lub osób w podeszłym wieku;
  • choroba autoimmunologiczna taka jak toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów; 
  • nowotwory, szczególnie rak płuc i piersi. 

Obniżony poziom kinazy kreatynowej może być także związany z nadużywaniem alkoholu. 

Niski poziom CK oznacza gorsze funkcjonowanie serca i mięśni. W takim wypadku osoby starsze i chore są bardziej narażone na poważne konsekwencje zdrowotne. Ponieważ kinaza kreatynowa jest miarą mięśniową, najlepszym sposobem na jej zwiększenie jest regularna aktywność fizyczna. 

 

Autor: Marta Skrzypek

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

  1. W. Rużyłło, Badanie hemodynamiczne i angiokardiograficzne w chorobie niedokrwiennej serca, [w:] K. Jasiński (red.), Choroba niedokrwienna serca, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1997;
  2. B. Solnica, A. Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.

 


O Autorze