Spis treści:
Zonulina to białko, które łączy komórki budujące błonę śluzową jelit. Ich rozszczelnienie zwiększa przepuszczalność śluzówki, co otwiera do krwiobiegu drogę patogenom, toksynom i niestrawionym w pełni resztkom pokarmowym. Początkowo objawia się to niepozornymi bólami brzucha, wzdęciami czy biegunkami lub zaparciami. Z czasem rozwinąć się mogą poważne dolegliwości, w tym wiele schorzeń autoimmunologicznych.
Czym jest zonulina?
Kosmki jelitowe zbudowane są z enterocytów, które warunkują większość procesów zachodzących w jelitach, w tym tolerancję, wchłanianie i immunologię. Zonulina natomiast to białko ścisłych połączeń pomiędzy enterocytami. Reguluje proces wymiany płynów, czy leukocytów na linii jelita–krwiobieg, ale także zapobiega nadmiernej kolonizacji bakterii.
Wobec tego zonulina jest istotnym wskaźnikiem rozszczelnienia jelita – zwiększenia jego przepuszczalności. Jeśli białko przestaje ściśle łączyć ze sobą enterocyty – przez owe przerwy przenikają do krwiobiegu związki i substancje, które nie powinny się tam znaleźć, np. toksyny.
Zonulina jest niczym silikon wykorzystywany do uszczelniania brzegów armatury łazienkowej. Jeśli z różnych względów silikon się rozszczelni, woda będzie przenikać przez powstałe ubytki, co szybko da o sobie znać rozwojem pleśni na ścianie i podłodze. Jeśli natomiast do takiego rozszczelnienia dojdzie w śluzówce jelit – konsekwencją będą pogłębiające się stany zapalne, aż wreszcie rozwój schorzeń autoimmunologicznych.
Na czym polega zespół nieszczelnego jelita?
Zespół nieszczelnego jelita, nazywany też zespołem cieknącego jelita, jest schorzeniem, w którego przebiegu dochodzi do powstania uszkodzeń w śluzówce jelit. Konsekwencją tego jest wzmożona ich przepuszczalność, co rzutuje na procesy trawienne i wchłaniania.
Jednak schorzenie rodzi jeszcze jeden poważny problem. Otóż przez zwiększoną przepuszczalność śluzówki do krwiobiegu przedostają się toksyny, patogeny oraz resztki pokarmowe, które powinny zostać wydalone wraz z kałem. Zaburzenie, które powstaje w obrębie jelit, wpływa negatywnie na kondycję całego organizmu.
Przyczyn tego schorzenia może być wiele, począwszy od stresu, przez niewłaściwą dietę, infekcje, na alergiach kończąc. Ryzyko wystąpienia zespołu nieszczelnego jelita zwiększają ponadto okres ciąży, menopauza oraz farmakoterapia.
Nie jest jednak tak, że zespół cieknącego jelita występuje jako patologia sama w sobie. Najczęściej powiązana jest z innymi zaburzeniami. To właśnie podejrzenie tych nieprawidłowości powoduje, że lekarz zaleca pacjentom zbadanie poziomu zonuliny.
Kiedy lekarz może zalecić zbadanie poziomu zonuliny?
Zaburzenia w obrębie bariery jelitowej, które doprowadzają do zwiększonej przepuszczalności ich błon śluzowych, mogą w dłuższej perspektywie skutkować rozwojem poważnych schorzeń autoimmunologicznych, takich jak:
- cukrzyca typu 1 – jest to schorzenie, w którego przebiegu dochodzi do samodzielnego niszczenia przez organizm własnych komórek trzustki (wysp Langerhansa odpowiedzialnych za wydzielanie insuliny);
- toczeń rumieniowaty układowy – jest to schorzenie, w którym układ immunologiczny atakuje własne komórki i tkanki, doprowadzając do rozwoju stanów zapalnych;
- choroba Leśniowskiego-Crohna – to choroba zapalna przewodu pokarmowego, która najczęściej lokalizuje się w jelicie cienkim i grubym;
- choroba Hashimoto – jest to przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego (tarczycy), spowodowane atakowaniem go przez własne przeciwciała organizmu;
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – to przewlekłe schorzenie zapalne, które atakuje przede wszystkim stawy;
- celiakia – jest nieprawidłową reakcją organizmu na gluten, po którego spożyciu dochodzi do uszkodzeń śluzówki jelita, a finalnie zaniku kosmków jelitowych.
Jakie objawy świadczą o nieprawidłowym poziomie zonuliny?
Zespół nieszczelnego jelita związany z wysokim poziomem zonuliny daje o sobie znać następującymi objawami:
- bólami brzucha,
- wzdęciami,
- biegunkami,
W zależności od schorzenia powiązanego z zespołem nieszczelnego jelita mogą wystąpić symptomy typowe dla danej choroby:
- cukrzyca typu 1 – zwiększone pragnienie, częstsza potrzeba oddawania moczu czy spadek masy ciała;
- toczeń rumieniowaty układowy – zmiany skórne, owrzodzenia w jamie ustnej i nosie czy wzmożone wypadanie włosów;
- choroba Leśniowskiego-Crohna – krew w kale, gorączka czy stale utrzymujące się zmęczenie;
- choroba Hashimoto – bladość i suchość skóry, zmniejszona tolerancja na zimno czy utrzymująca się senność;
- reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – ból i sztywność stawów, gorączka czy spadek apetytu;
- celiakia – utrata masy ciała, bóle brzucha czy anemia.
Warto mieć również na uwadze, że rozszczelnienie jelit doprowadza do zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych. To natomiast skutkuje niedoborami ważnych składników diety. Nietrudno wówczas o rozwój anemii, niedoborów żywieniowych, które przyczyniają się do poważnych powikłań zdrowotnych.
Jak zbadać poziom zonuliny?
Poziom zonuliny w organizmie można zbadać zarówno poprzez analizę próbki kału, jak i próbki krwi. Bez względu na to, którą metodą zostanie przeprowadzona diagnostyka – uzyskasz wynik w postaci ilościowego oznaczenia zonuliny. Pamiętaj, aby odnieść go do zakresu referencyjnego przyjętego w danym laboratorium. Zarówno badanie z krwi, jak i z kału będzie jednakowo miarodajne.
W celu zbadania poziomu zonuliny we krwi wystarczy próbka materiału pobranego z palca. Dlatego możesz pobrać ją samodzielnie i odesłać do analizy. Większą pewność co do poprawności poboru materiału i jego przydatności do analizy zyskasz jednak, jeśli odwiedzisz laboratorium. To również skróci czas oczekiwania na wynik.
Badanie zonuliny w kale odbywa się na podstawie próbki zebranej do odpowiedniego pojemnika (18 ml). Ważne, aby nie miała ona styczności z wodą ani moczem. Stąd istotne jest właściwe przygotowanie do jej pobrania.
Jak przygotować się do badania poziomu zonuliny?
Jeśli planujesz zbadać poziom zonuliny we krwi – udaj się do wybranego laboratorium, gdzie próbka zostanie pobrana z palca. Możesz też zamówić zestaw do domu i samodzielnie pobrać materiał, a następnie zamówić kuriera, który odbierze od Ciebie próbkę krwi i przekaże ją do analizy wskazanego laboratorium (tego, które dostarczyło Ci akcesoria do samodzielnego pobrania krwi). To dość angażujące przedsięwzięcie, a świadomość konieczności samodzielnego nakłuwania własnego ciała może być mocno stresująca.
Możesz też wykonać badanie zonuliny w kale. Aby pobrać próbkę, zaopatrz się w aptece w specjalny pojemnik o pojemności 18 ml. Do muszli klozetowej przymocuj kilka warstw czystego papieru toaletowego. Wypróżnij się na nie. Dzięki temu stolec nie wpadnie do wody i nie będzie miał kontaktu ani z nią, ani z moczem. To bardzo ważne dla analizy. Próbkę kału nabierz do pojemnika specjalną łopatką przytwierdzoną do wieczka. Nie wypełniaj pojemnika po brzegi! Wystarczy, że masa kałowa będzie sięgać połowy jego wysokości. Na koniec zapisz datę i godzinę pobrania próbki i dostarcz materiał do laboratorium.
Jaki poziom zonuliny jest nieprawidłowy?
Wysoki poziom zonuliny w kale lub krwi świadczy o utracie szczelności przez śluzówkę wyściełającą jelita. Im wyższy poziom tego białka, tym poważniejsza i bardziej zaawansowana patologia w obrębie dróg pokarmowych.
Przeważnie za prawidłowe stężenie zonuliny uznaje się poziom mniejszy lub równy 48 ng/ml. Możesz się jednak spotkać z normą ustaloną na granicy poniżej 60 ng/ml. Zawsze odnoś się do wartości podanych na wyniku z laboratorium, ponieważ mogą się one nieznacznie różnić w zależności od przyjętej metody analitycznej.
Autor: Katarzyna Grzyś-Kurk
Bibliografia
- J. Drąg, A. Goździalska i in., Nieszczelność jelit w chorobach autoimmunologicznych, „Państwo i Społeczeństwo” 2010, t. 17, nr 4, s. 133–146.
- P. Liśkiewicz, J. Pełka-Wysiecka i in., Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych – aktualny stan wiedzy i dalsze perspektywy, „Psychiatria” 2010, t. 15, nr 2, s. 70–76.
- Zonulina, https://diag.pl/sklep/badania/zonulina/, dostęp: 23.10.2023 r.
