Czym różni się kaszel alergiczny od kaszlu o innym podłożu?

 „O, rano tak nie kaszlałeś?” „To pewnie alergia” – takie hasła można usłyszeć w szatniach przedszkolnych z ust rodziców obawiających się, że ich dziecko zostanie odesłane do domu. Tymczasem kaszel kaszlowi nierówny. Dla laika rozróżnienie tego sprowokowanego alergią czy nietolerancją od powiązanego z infekcją może być trudne. Wyjaśniamy, jak rozpoznać kaszel alergiczny u dziecka.

Co wywołuje alergiczny kaszel u dziecka?

Alergia jest obok nietolerancji jedną z reakcji nadwrażliwości organizmu. Nie są one jednak tożsame, z czego mało kto zdaje sobie sprawę. O ile same objawy mogą być w obu przypadkach zbliżone, to mechanizm, które je wywołuje, jest całkowicie odmienny. W przypadku alergii angażowany jest układ immunologiczny. Natomiast przy nietolerancji reakcja ma charakter IgE-niezależny, co znaczy, że układ odpornościowy nie uczestniczy w tym procesie [1].

Jeśli dziecko zmaga się z alergią, system immunologiczny uwalnia przeciwciała w odpowiedzi na białko lub hapten, który wdarł się do organizmu. One z kolei wydzielają różne substancje, w tym m.in. histaminę, która prowokuje objawy charakterystyczne dla nadwrażliwości, a więc również kaszel.

Kaszel alergiczny u dziecka mogą wywołać alergeny pokarmowe zwierzęce (np. mleko, ryby, jaja) i roślinne (np. zboża, strączki, orzechy) [1]. Rzadko kiedy jednak taki odruch pojawia się krótko po zjedzeniu produktu spożywczego (do godziny). Przeważnie jest to jeden z późniejszych objawów (podobnie jak katar czy zajęcie zatok), czyli występuje dopiero po 4–6 godzinach [1].

Kaszel alergiczny wywołują również substancje wziewne. Taki objaw pojawia się zwłaszcza przy nadwrażliwości dziecka na roztocza kurzu domowego oraz sierść zwierząt. Rzadziej jest to powikłanie alergii na pyłki traw (w tym wypadku pojawia się przeważnie katar) [2].

Czym cechuje się kaszel alergiczny u dziecka?

Kaszel alergiczny ma suchą postać – jest nieproduktywny. Nie towarzyszy mu usuwanie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny, jak to ma miejsce przy infekcji. 

Odruch pojawia się nagle i jest gwałtowny. W ten sposób organizm próbuje pozbyć się alergenów, traktując je jako ciało obce. Tak duszący kaszel alergiczny u dziecka może trwać kilka minut. Jeśli towarzyszą temu zaburzenia oddychania, konieczna jest pilna interwencja medyczna.

W odróżnieniu od kaszlu przy infekcji ten alergiczny nie mija wraz z czasem. Utrzymuje się przewlekle i ma różne nasilenie. Ataki mogą występować w ciągu dnia, a także nocą. 

W przypadku alergii warto zwrócić uwagę na objawy towarzyszące. Wydzielina z nosa ma w tym wypadku kolor biały i często pienistą postać. To inaczej niż przy przeziębieniu, gdy wydzielina jest przezroczysta (przy chorobie spowodowanej przez wirusy w pierwszych dniach jej trwania) lub żółto-zielona (przy infekcji bakteryjnej). 

Ponadto kaszlowi alergicznemu u dzieci nie towarzyszą gorączka lub stan podgorączkowy, bóle mięśniowo-stawowe czy dreszcze, co z kolei można wiązać z infekcją.

Jakie objawy towarzyszą kaszlowi alergicznemu u dziecka?

Suchy kaszel alergiczny u dziecka rzadko kiedy występuje jako objaw izolowany. To znaczy, że najczęściej towarzyszą mu inne symptomy świadczące o zaangażowaniu się układu odpornościowego. 

Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Rona i wspólników – symptomy nadwrażliwości po spożyciu pokarmów występują aż u 12% dzieci (im młodszy wiek, tym ten odsetek wzrasta) [2]. Są to przede wszystkim:

• atopowe zapalenie skóry,
• pokrzywka,
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego (np. biegunka z domieszką śluzu i krwi, bóle brzucha),
• wodnista wydzielina z nosa,
• kichanie,
• zajęcie zatok,
• łzawienie,
• astma,
• świąd gardła,
• obrzęk krtani,
• stridor,
• płytki i świszczący oddech,
• duszność,
• przejściowa utrata głosu,
• skurcz oskrzeli.

Przy alergii wziewnej dolegliwości występują przede wszystkim ze strony układu oddechowego (choć nie tylko):

• drapanie w gardle,
• katar,
• uczucie zatkanego nosa,
• kichanie,
• opuchlizna oczu,
• łzawienie,
• zapalenie spojówek,
• ból głowy,
• senność i zmęczenie.

Nie wszystkie objawy muszą wystąpić u dziecka zmagającego się z kaszlem alergicznym. Niekiedy odruchowi temu towarzyszą nieliczne symptomy dodatkowe (głównie drapanie w gardle i katar). Wszystko zależy od indywidualnej nadwrażliwości organizmu.

Czy ataki kaszlu alergicznego u dziecka wymagają diagnostyki?

Wedle danych zebranych w latach 1998–1999 przez Polskie Towarzystwo Alergologiczne 8,6% dzieci między 3. a 16. rokiem życia zmaga się z astmą oskrzelową [4]. Porównanie danych na przestrzeni lat również nie napawa optymizmem – o ile w 1995 r. odsetek dzieci z tą chorobą na terenach wiejskich wynosił 3,4%, o tyle w 2001 r. już 9,6%. Późniejsze analizy wykazały wzrost problemu [5].

Wzrost zachorowalności dzieci na astmę oskrzelową jest powiązany ze zwiększeniem odsetka alergii. Astma oskrzelowa, co trzeba podkreślić, może wynikać z nadmiernej produkcji immunoglobuliny E. Wówczas jest nazywana astmą alergiczną [4].

Wedle badań Holgate’a i wspólników oraz Daviesa i wspólników objawy astmy oskrzelowej są następstwem uszkodzeń błon śluzowych wyściełających drogi oddechowe. W efekcie przewlekłego zapalenia alergicznego i postępujących uszkodzeń błon śluzowych oraz zaburzenia procesu ich regeneracji choroba rozwija się na dobre [4].

Teraz rozumiesz, dlaczego nie należy bagatelizować suchego alergicznego kaszlu u dziecka? Jeśli objaw będzie towarzyszył maluchowi przewlekle, to znak, że wciąż zmaga się on z alergenami prowokującymi układ immunologiczny. Konsekwencją tego może być rozwój astmy oskrzelowej, która zostanie z dzieckiem do końca życia.

Jak rozpoznać kaszel alergiczny u dziecka?

Aby zapobiec poważnym następstwom kaszlu alergicznego u dziecka, kluczowa jest diagnostyka. Tylko ona pozwala na rozpoznanie alergenu prowokującego organizm do wydzielania przeciwciał i rozpoczęcie leczenia.

Skonsultuj objawy obserwowane u dziecka z alergologiem i wykonaj pakiet badań alergicznych. Dzięki rozpoznaniu i pomiarowi stężenia IgE specyficznego możliwe jest wskazanie źródła nadwrażliwej reakcji organizmu. Dodatkowo warto wykonać morfologię krwi oraz oznaczenie IgE całkowitego, które są pomocne w doprecyzowywaniu diagnozy.

W przypadku morfologii zwykle przy nadwrażliwości IgE zależnej wzrasta poziom eozynofilii i jednocześnie spada – neutrofilii. Nie znaczy to jednak, że takie wyniki zawsze świadczą o alergii. Są natomiast jedną z przesłanek diagnozy. Natomiast stężenie IgE całkowitego pozwala określić ryzyko atopii i alergii (zwykle wówczas wynik przekracza 100 U/ml). [6]

Badanie próbki krwi żylnej w celu oznaczenia alergenów jest bezpieczniejsze dla dziecka niż wykonywanie testów płatkowych lub próby prowokacyjnej. W tym wypadku nie ma ryzyka, że wystąpi wstrząs anafilaktyczny, ponieważ maluch nie jest poddawany działaniu białek lub haptenów wywołujących nadwrażliwą reakcję systemu immunologicznego.

Autor: Katarzyna Grzyś-Kurka

Bibliografia

1. A. Nowicka-Jasztal, E. Bryl, Nadwrażliwość na pokarmy – choroba XXI wieku?, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2016, vol. 10, nr 1, s. 1–9.
2. M. Krawiec, A. Krauze i in., Epidemiologia alergii wziewnych w grupie pacjentów Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego i Katedry Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, „Alergoprofil” 2008, vol. 4, nr 4, s. 20–24.
3. A. Krogulska, Znaczenie alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych z alergią wziewną, „Alergia Astma Immunologia” 2016, nr 21 (1), s. 16–27.
4. W. Balińska-Miśkiewicz, Diagnostyka i leczenie astmy oskrzelowej u osób dorosłych, „Farmacja Polska” 2009, nr 65(11), s. 793–803”.
5. J. Komorowski, Epidemiologia astmy w Polsce w oparciu o wyniki badania ECAP. Praca na stopień doktora nauk medycznych, Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Wydział Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa 2012.
6. E-Pakiet alergiczny, https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-alergiczny/, dostęp: 20.09.2023 r.

Oceń artykuł