Diagnostyka celiakii

Celiakia to choroba związana z nietolerancją glutenu. Można na nią zachorować w każdym wieku. Ujawnia się u małych dzieci, podczas dorastania, u kobiet w ciąży czy po operacji. Często mylona jest z zespołem jelita drażliwego, alergią pokarmową lub psychosomatycznymi objawami stresu. Jedyną metodą jej leczenia jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej. Diagnostyka celiakii – na czym polega?

Celiakia (choroba trzewna) polega na nietolerancji glutenu – białka obecnego w ziarnach pszenicy, owsa i jęczmienia oraz w produktach spożywczych z nich wytwarzanych. Długo była uważana wyłącznie za chorobę małych dzieci. Wierzono, że można z niej wyrosnąć. W efekcie w wieku dorosłym chorzy na celiakię zapadają na poważne schorzenia spowodowane nieprzestrzeganiem diety bezglutenowej. Z danych Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej wynika, że na tę chorobę cierpi przynajmniej 1 proc. populacji, także w Polsce. W naszym kraju wykrywa się jednak niewielki odsetek wszystkich przypadków. Stowarzyszenie szacuje, że może to być zaledwie 5 proc.

Dlaczego tak się dzieje? Głównie przez wzgląd na postrzeganie choroby jako dotyczącej wyłącznie małych dzieci. Drugą przyczyną są objawy celiakii, które mogą być mylone z innymi chorobami. Do charakterystycznych objawów celiakii należą: bóle i wzdęcia brzucha, utrata masy ciała, tłuszczowe lub wodniste biegunki, zaburzenia wzrostu, zaburzenia rozwoju u dzieci, zmiana usposobienia, stany depresyjne, a także uporczywa anemia.

Badania na celiakię

W przypadku podejrzenia celiakii zawsze należy udać się do lekarza. Nie zaleca się przechodzenie na dietę bezglutenową bez konsultacji ze specjalistą, ponieważ może to zaburzyć obraz badań i uniemożliwić prawidłową diagnozę. Z objawami celiakii należy udać się do lekarza rodzinnego bądź pediatry. Lekarz powinien skierować do dalszej diagnostyki gastrologicznej. Gastrolog zleca wykonanie badań serologicznych z krwi. Jakie badania warto wykonać na celiakię? Przede wszystkim ocenie poddaje się stężenia dwóch z trzech dostępnych przeciwciał: przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA) oraz przeciwko deamidowanej gliadynie, która potocznie określana jest nową gliadyną (DGP lub GAF).

Diagnostyka celiakii – badania genetyczne

Dobrze także poddać się badaniom genetycznym. Wskazaniem do wykonania badania genetycznego jest nie tylko sytuacja, w której występują objawy, mogące wskazywać na celiakię. Badanie genetyczne zaleca się osobom, u których w rodzinie występuje ta choroba. Badania naukowe wykazały, że w rozwoju choroby trzewnej największy udział mają allele II klasy układu HLA kodujące antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8.  U 90-95 proc. chorych występują te antygeny. Jeśli u pacjenta te antygeny są nieobecne, wówczas można praktycznie wykluczyć ryzyko wystąpienia celiakii, co jednak nie znaczy, że gluten na pewno nie szkodzi z powodu alergii lub nadwrażliwości na to białko. W diagnostyce celiakii wykonuje się również biopsję jelita cienkiego. Przeprowadza się ją podczas gastroskopii lub endoskopowo. Mała sonda z kamerą, połykana przez pacjenta, umożliwia lekarzowi obejrzenie wnętrza jelita i pobranie małych jego fragmentów do badania. U dzieci zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. U najmłodszych można zrezygnować z biopsji, ale tylko wówczas, gdy pozostałe badania jasno wskazują na celiakię.

Leczenie celiakii polega na ścisłym przestrzeganiu diety bezglutenowej przez całe życie. Nieleczona lub leczona niewłaściwie, może być przyczyną poważnych chorób: anemii, osteoporozy, przewlekłego zapalenia wątroby, astmy, cukrzycy typu I. U chorych, u których nie wykryto choroby, albo którzy nie przestrzegają diety, wzrasta ryzyko rozwoju nowotworów układu pokarmowego, w tym najczęściej występującego chłoniaka jelita cienkiego. Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej podaje, że bardzo charakterystyczne jest także występowanie u chorych na celiakię zaburzeń psychicznych i psychiatrycznych. Aż 10 proc. z nich cierpi na zespoły depresyjne, a w pełnoobjawowej postaci choroby zaburzenia zachowania widoczne są już w dzieciństwie.