Według najnowszych badań niepłodność to problem, który dotyka ok. 30 mln osób w Europie. Szacuje się, że w Polsce 1,5 mln par bezskutecznie stara się o dziecko. Przyczyn jest wiele – od niezdrowego trybu życia do poważnych chorób układu rozrodczego. Nic więc dziwnego, że niepłodność znalazła się na liście chorób cywilizacyjnych, opublikowanej przez World Health Organization (WHO). Jednak w wielu sytuacjach przypadłość tę da się skutecznie wyleczyć. Kluczowe jest znalezienie prawdziwej przyczyny problemu.
Najczęstsze przyczyny niepłodności
Niepłodność oznacza niemożność zajścia w ciążę pomimo starań. Jest to przypadłość, którą – w przeciwieństwie do trwałej bezpłodności – można diagnozować i skutecznie leczyć. Lista możliwych przyczyn choroby cywilizacyjnej, na którą cierpi wiele par pragnących potomstwa, jest bardzo długa. Niektóre powody znajdują się po stronie kobiet, inne dotyczą mężczyzn. Diagnostyka niepłodności zawsze zaczyna się od ustalenia najbardziej prawdopodobnej przyczyny.
Przyczyny niepłodności kobiecej
Niepłodność często dotyczy kobiet, które ukończyły 35. rok życia. Szansa na ciążę kobiety w tym wieku jest o połowę mniejsza niż w przypadku 20-latki. Do innych prawdopodobnych przyczyn zaliczają się:
- problemy z owulacją – owulacja, inaczej zwana jajeczkowaniem, to moment, kiedy szansa na zajście w ciążę jest największa. Powinien wypadać w połowie cyklu menstruacyjnego, jednak może zostać zaburzony przez takie czynniki, jak: brak równowagi hormonalnej, nadwaga, zaburzenia odżywiania, stosowanie używek, ciągły stres czy karmienie piersią;
- niedrożność jajowodów – następuje w wyniku przebytej infekcji macicy na skutek poronienia. Stan zapalny jajowodów może być także wywołany infekcją przenoszoną drogą płciową;
- zespół policystycznych jajników – to dolegliwość, która wiąże się ze znacznym zachwianiem równowagi hormonalnej. Do charakterystycznych symptomów tej dolegliwości należą też nieregularne miesiączki, przyrost masy ciała i zmiany skórne;
- endometrioza – to poważne i uciążliwe schorzenie, które objawia się m.in. bolesnymi miesiączkami;
- mięśniaki macicy – to niezłośliwe guzy, które tworzą się na ścianie macicy.
Przyczyny niepłodności męskiej
Znalezienie przyczyny niepłodności mężczyzn to dość długi i skomplikowany proces. Jednak zdecydowana większość powodów męskiej niepłodności wiąże się bezpośrednio z jakością nasienia. Są to najczęściej:
- niedrożne nasieniowody lub ich brak;
- zbyt mała liczba plemników;
- nieprawidłowo ukształtowane plemniki – za słabą jakością nasienia często stoją prozaiczne powody, takie jak niezdrowa dieta czy brak ruchu;
- niewystarczająca produkcja plemników;
- nieprawidłowe DNA w plemnikach;
- zaburzenia funkcjonowania przysadki mózgowej;
- choroby genetyczne, np. mukowiscydoza.
Kiedy można rozpocząć diagnostykę niepłodności?
Wiele par często zjawia się w gabinecie lekarskim po kilku miesiącach bezskutecznych starań o poczęcie. Jest to jednak zdecydowanie za wcześnie, aby się martwić. Diagnostyka niepłodności powinna rozpocząć się, gdy para współżyje w okresie płodnym bez zabezpieczenia dłużej niż 12 miesięcy. Starania o poczęcie dziecka powinny odbywać się – w miarę możliwości – bez presji i nadmiernego stresu, które także stanowią przeszkodę w drodze do celu. Po roku bezskutecznych starań o potomstwo para może rozpocząć badania. Kobieta powinna zacząć od wizyty u ginekologa, a mężczyzna w pierwszej kolejności wykonuje badanie nasienia.
Diagnostyka niepłodności – jakie badania należy wykonać?
Nie powinno się z góry zakładać, że niepłodność leży po jednej ze stron. Aby jak najszybciej rozpocząć skuteczne leczenie, partnerzy powinni wykonywać niezbędne badania równocześnie. Diagnostyka rozpoczyna się szczegółowym wywiadem na temat przebytych chorób, nawyków żywieniowych, schorzeń o charakterze genetycznym i zdrowia intymnego. Następnie trzeba będzie wykonać szereg badań. W przypadku pań to: USG, test HSG i sprawdzenie parametrów krwi. Panowie muszą przygotować się przede wszystkim na badanie nasienia.
Badania laboratoryjne
Ważna część diagnostyki niepłodności kobiet to badania laboratoryjne, w których sprawdzany jest przede wszystkim poziom hormonów płciowych oraz hormonów tarczycy. Próbkę krwi pobiera się w celu określenia stężenia: FSH (folikulotropina), progesteronu, prolaktyny, LH (hormonu luteinizującego), TSH (tyreotropiny), FT3 (trijodotyroniny), FT4 (tyroksyny). Ważną informacją dla lekarza jest stężenie hormonu AMH (hormonu antymüllerowskiego), dzięki któremu można oszacować liczbę komórek jajowych znajdujących się w jajnikach.
Badania laboratoryjne nie omijają panów. W ich przypadku również sprawdzane są hormony oraz podstawowe parametry świadczące o ogólnym stanie zdrowia.
USG miednicy
USG ginekologiczne daje dokładny obraz macicy oraz jajników. Dzięki temu lekarz może sprawdzić, czy na macicy nie znajdują się torbiele lub mięśniaki. To także doskonała okazja, aby ocenić wielkość i stan jajników, a oprócz tego zbadać narządy rodne pod kątem endometriozy.
Test HSG
Hysterosalpingogram, czyli test HSG, to ważne badanie narządów rodnych kobiety. Jeszcze dokładniej niż aparat USG pokazuje ono wnętrze macicy oraz pozwala na ocenę drożności jajowodów. Na tym obrazie lekarz może zobaczyć najdrobniejsze szczegóły i wskazać przyczynę kłopotów z zajściem w ciążę.
Badanie nasienia
Badanie nasienia, czyli seminogram, to podstawowy krok w diagnostyce męskiej niepłodności. Próbkę spermy należy oddać w wybranej klinice lub w warunkach domowych (choć trzeba dostarczyć ją do laboratorium w ciągu godziny). Na tej podstawie określone zostaną liczba plemników, ich jakość, rozmiar, kształt, a także ruchliwość. Pamiętaj, że słaba jakość nasienia nie jest równoznaczna z bezpłodnością. Istnieje wiele sposobów – m.in. zmiana nawyków żywieniowych czy odpowiednia suplementacja – aby poprawić nieprawidłowe parametry.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t. 1–2, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
- R. Klimek, Niepłodność uleczalna, czy nie?, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 1995.
- H. Murkoff i in., W oczekiwaniu na dziecko, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2015.
- J. Radwan i in., Niepłodność i rozród wspomagany, Wydawnictwo Termedia, Poznań 2011.
Uczulenie na wełnę – jak je rozpoznać? Poprzedni wpis 