Spis treści:
Uchyłki jelita grubego najczęściej nie dają żadnych objawów, jednak niekiedy powodują bóle brzucha, wzdęcia i trudności z wypróżnieniem. Za ich powstawanie często odpowiedzialne są nieprawidłowa dieta, uboga w produkty zawierające błonnik, i brak regularnej aktywności fizycznej. Zmiana trybu życia często jest kluczowa i pozytywnie wpływa na cały organizm, w tym na jelita. Dowiedz się, na czym powinna polegać dieta przy uchyłkach.
Jak rozpoznać uchyłki jelita grubego?
Uchyłki jelita powstają wskutek zagłębienia błony śluzowej jelita w warstwę mięśniową. W ten sposób dochodzi do uwypuklenia błony śluzowej na zewnątrz jelita. Tworzą się kieszonki, w których mogą gromadzić się resztki treści pokarmowej. Przyczyną uchyłków jelita grubego najczęściej jest nieprawidłowa dieta uboga w błonnik. Pojawiają się zaparcia, które niekorzystnie wpływają na jelita. Uchyłki mogą się pojawić również wskutek utraty elastyczności i wiotczenia warstwy ściany przewodu pokarmowego.
Uchyłki jelita grubego mogą nie dawać żadnych objawów, czasem jednak pojawiają się bóle brzucha, wzdęcia, zmieniony rytm wypróżnień, a w poważniejszych stanach nawet krwawienie do światła jelita. Uchyłkowatość jelita grubego jest chorobą przewlekłą, porównywaną do zespołu jelita nadwrażliwego (IBS). Nie należy jednak bagatelizować objawów związanych z układem pokarmowym. Osoby, które zmagają się z przewlekłymi bólami brzucha, gorączką, utratą masy ciała i złym samopoczuciem, powinny regularnie wykonywać badania, aby wykluczyć poważniejsze choroby. Warto także oznaczyć CEA w surowicy krwi. Badanie to jest przydatne w diagnostyce, prognozowaniu i monitorowaniu leczenia raka.
W sytuacji, kiedy dochodzi do zatkania ujścia uchyłka, pojawia się stan zapalny o charakterze ostrym lub przewlekłym. Dieta przy uchyłkach jest zatem dopasowana do towarzyszących objawów. Bogatoresztkowa sprawdzi się, kiedy nie występują żadne dolegliwości. Zwiększone spożycie błonnika pobudza perystaltykę jelit i reguluje rytm wypróżnień. Jeśli pojawiają się stany zapalne, zaparcia, ból brzucha i krew w stolcu, konieczne jest włączenie diety lekkostrawnej z ograniczeniem błonnika w surowej postaci.
Przyczyny powstawania uchyłków jelita grubego
Występowanie uchyłków wzrasta wraz z wiekiem, dlatego u seniorów jest to dość powszechny problem. Do ich występowania przyczyniają się również budowa i ruchliwość okrężnicy oraz genetyka. Są też czynniki, na które każdy z nas ma wpływ. Można do nich zaliczyć: niską aktywność fizyczną, spożywanie alkoholu, palenie papierosów i mała zawartość błonnika w diecie.
Dieta z odpowiednią ilością błonnika zapobiega powstawaniu zaparć. Nie zawsze jednak jego spożycie jest na oczekiwanym poziomie. Najlepszym wyborem jest błonnik rozpuszczalny, który można znaleźć w płatkach owsianych, jabłkach, burakach i kaszy jęczmiennej. Duże znaczenie dla mikroflory jelitowej ma otyłość. Zwiększa ona ryzyko pojawienia się uchyłków jelita grubego, a także stanów zapalnych. Bardzo ważne jest utrzymywanie wagi na stałym, prawidłowym poziomie. Często przyczyną nadwagi jest brak regularnej aktywności fizycznej. Siedzący tryb życia sprzyja uchyłkowości. Negatywnie na organizm wpływa także palenie papierosów i spożywanie alkoholu.
Zalecenia dietetyczne
Zalecenia dietetyczne zależą od objawów i przebiegu choroby. Na ich podstawie ustalany jest jadłospis. Bardzo ważne jest obserwowanie swojego organizmu, ponieważ nawet dozwolone produkty mogą dawać nieprzyjemne dolegliwości.
Bezobjawowa uchyłkowatość jelita grubego
Brak objawów uchyłkowatości jelita grubego wymaga wprowadzenia błonnika do diety. Należy zwiększyć spożycie produktów pełnoziarnistych, kasz, makaronów, ryżu brązowego czy pieczywa. Do każdego trzeba należy dodawać warzywa, które zawierają nie tylko błonnik, ale wiele witamin i minerałów. W miarę możliwości można sięgać po te sezonowe, najlepiej świeże. Osoby, których waga jest w normie i nie mają problemów związanych ze stężeniem cukru we krwi, mogą także jeść suszone owoce, takie jak morele, figi i daktyle. Są one doskonałym źródłem błonnika, ale jednocześnie mają wysoki indeks glikemiczny, dlatego nie są wskazane dla diabetyków. Błonnik pokarmowy łączy się z wodą, ułatwiając wypróżnienie, stąd bardzo ważne jest nawodnienie organizmu. Picie co najmniej 2 litrów wody dziennie to obowiązek każdego dorosłego człowieka.
Objawowa choroba uchyłkowa
Dieta przy uchyłkach jelita grubego przebiegających z objawami powinna być bogatobłonnikowa. Najlepszym wyborem będzie nierozpuszczalna frakcja błonnika. Wskazane są te same produkty, co w postaci bezobjawowej. Ograniczyć należy natomiast spożycie czerwonego mięsa oraz alkoholu. Konieczna jest redukcja masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej. Osoby, które na co dzień palą, powinny porzucić ten nałóg. Najlepiej robić to stopniowo, można skorzystać ze wsparcia specjalisty lub lekarza.
Niepowikłane zapalenie uchyłków łagodne i umiarkowane
W przypadku zapalenia uchyłków o charakterze łagodnym lub umiarkowanym dobrym rozwiązaniem jest dieta lekkostrawna. Posiłki w tej diecie powinny być przygotowywane na parze lub gotowane. Nie zaleca się smażenia na głębokim tłuszczu ani duszenia w gęstych, tłustych sosach. Spożycie błonnika powinno być zmniejszone. Do jadłospisu można natomiast włączyć pieczywo pszenne, biały ryż, makaron i lekkostrawne kasze. Warzywa i owoce muszą być bez skórki oraz gotowane. Należy wyeliminować produkty wzdymające, takie jak warzywa kapustne, czosnek, strączki. Można spożywać chude mięso i ryby.
Aby zmniejszyć stany zapalne, dieta może być płynna lub półpłynna. Bardzo ważne jest zwiększenie nawodnienia, najlepiej w postaci niegazowanej wody mineralnej, słabych herbat czy naparów ziołowych. Zaleca się odpoczynek, ograniczenie aktywności fizycznej, dźwigania czy sprzątania. Podczas zapalenia uchyłków należy prowadzić oszczędny tryb życia.
Niepowikłane zapalenie uchyłków ciężkie
Ciężki przebieg zapalenia uchyłków jelita grubego często wymaga hospitalizacji. Konieczne jest wprowadzenie ścisłej diety, a w lżejszym przebiegu choroby – płynnej. Każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie przez lekarza, który dobierze odpowiedni sposób leczenia uchyłkowatości.
Jak zapobiec chorobie uchyłkowej jelita grubego?
W chorobie bardzo ważny jest tryb życia. To coś, na co każdy z nas ma wpływ. Sama dieta uchyłkowa może nie wystarczyć, jeśli brakuje codziennej dawki ruchu, higienicznego snu, nie unika się stresu i używek. Jadłospis należy zmienić, dodając do niego produkty o zwiększonej ilości błonnika, chyba że pojawił się stan zapalny i dieta powinna być ułożona z uwzględnieniem dolegliwości.
Aby zwiększyć spożycie błonnika, można go dodawać do każdego posiłku w postaci łyżki płatków owsianych połączonych z koktajlem czy naleśnikami, kawałka jabłka wraz ze skórką czy cytrusów. Najlepiej, aby każdy posiłek zawierał porcję warzyw lub owoców. Równie ważnym działaniem prewencyjnym jest aktywność fizyczna. Nie każdy jest zwolennikiem siłowni czy zorganizowanych zajęć fitness, dlatego rodzaj ruchu powinien być dopasowany indywidualnie. Mogą to być jazda na rowerze, pływanie, nordic walking, spacery, bieganie czy gra w siatkówkę. Ważne, aby ćwiczenia były wykonywane regularnie i z przyjemnością. Dzięki temu istnieje większa szansa, że systematyczny ruch pozostanie z nami na dłużej. Dużym plusem aktywności fizycznej jest także utrata kilogramów, wysmuklenie sylwetki, poprawa samopoczucia czy nawet humoru.
Autor: Sylwia Brodniewska
Bibliografia
- Pietrzak A. i inni, Polski konsensus interdyscyplinarny dotyczący diagnostyki i leczenia choroby uchyłkowej, „Gastroenterologia Kliniczna”, 2012, 4 (4), s. 123–140.
- Bartnik W., Uchyłki jelita grubego, [w:] Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
- Ciborowska H., Dieta bogatoresztkowa, [w:] Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015.
