Zgrzytanie zębami – przyczyny. Czy to groźne?

Bruksizm to niekontrolowane zgrzytanie zębami, występujące zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Prowadzi do wyniszczenia szkliwa, nadwrażliwości zębów, krwawienia dziąseł. Bruksizm może być również przyczyną migreny, przewlekłego bólu barków i karku, a nawet problemów z kręgosłupem. Jakie są powikłania bruksizmu i dlaczego należy go leczyć?

Zgrzytanie zębami, czyli bruksizm

Wyraz bruksizm pochodzi od greckiego słowa brugmos, oznaczającego miażdżenie zębów. Dysfunkcja polega na impulsywnym wysuwaniu żuchwy, niekontrolowanym zgrzytaniu i zaciskaniu zębów. Schorzenie najczęściej objawia się w nocy lub podczas dziennej drzemki, co wynika z zachodzących wówczas w organizmie zmian w aktywności mięśni i pracy serca. Ponadto wskazuje się na czynniki ryzyka, zwiększające szansę rozwoju bruksizmu, np.: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, przewlekłe choroby układu oddechowego, zażywanie narkotyków, bezdech senny.

Przyczyny bruksizmu

Przyczyny bruksizmu nie są jednoznaczne. Wskazuje się na wiele czynników, prowadzących do niekontrolowanego zgrzytania zębami. Są to m.in.:

długotrwały, kumulujący się stres, prowadzący do zwiększonego napięcia mięśni żuchwy i twarzoczaszki;
niedobory witamin i składników mineralnych, zaburzające prawidłowe przewodnictwo nerwowe w mięśniach;
zaburzenia lękowe, choroby psychiczne, nerwica, depresja;
nieprawidłowo dopasowane korony, mosty lub protezy zębowe;
wady zgryzu, powodujące nadmierne ścieranie szczęki górnej i dolnej;
schorzenia układu nerwowego;
urazy mechaniczne w obrębie twarzoczaszki;
częste żucie gumy;
obecność w organizmie pasożytów (owsików).

Objawy bruksizmu

Początkowe objawy bruksizmu mogą być niezauważalne. Dolegliwość najczęściej zostaje zauważona przez rodzica lub partnera, który słyszy dźwięk zgrzytania. Osoba dotknięta bruksizmem może z czasem odczuwać po przebudzeniu uciskowy ból szczęki, głowy, tylnych zębów. Symptomem wskazującym na bruksizm są również nadgryzienia języka i wewnętrznej strony policzków. Charakterystycznym objawem jest niemożność swobodnego otwarcia ust i dźwięk trzaskania stawów żuchwowo-skroniowych podczas przeżuwania pokarmu i ziewania. Zmiany na zębach w postaci uszkodzenia szkliwa wskazują na zaawansowaną postać bruksizmu.

Jak leczyć zgrzytanie zębami?

Bruksizm to dysfunkcja, której nie można samodzielnie wyleczyć. W przypadku pojawienia się objawów przewlekłego zgrzytania zębami wskazany jest kontakt ze stomatologiem lub z ortodontą. Rozpoznanie dysfunkcji polega na ocenie jamy ustnej (ubytków klinowych, pęknięć lub starcia szkliwa, utraty wypełnień). Bagatelizowanie bruksizmu prowadzi do zaburzeń w układzie kostnym i mięśniowym szczęki. W zależności od stopnia schorzenia i rodzaju dolegliwości stosowane są różne metody leczenia. W zaawansowanej postaci bruksizmu zalecana jest terapia łączona.

Iniekcja z toksyny botulinowej – podawana jest do mięśni żwaczy, co prowadzi do ich czasowego paraliżu. Spowalnia to intensywność ich pracy i uniemożliwia powstawanie nadmiernego napięcia w momencie zacisku. Botoks w przypadku bruksizmu może zniwelować bóle głowy, szczęki, skroni, karku.
Terapia manualna – polega na rozluźnieniu powstałych w wyniku zaciskania szczęki mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Najczęściej lokalizują się one w mięśniach: czworobocznym grzbietu, mostkowo-obojczykowo-sutkowym, skroniowym, żwacza, dźwigacza łopatki, dwubrzuścowym, płatowatym. Terapia manualna punktów spustowych opracowywana jest za pomocą różnych technik, które dobierane są do pacjenta. Do najpopularniejszych należą: masaż głęboki, technika aktywnego rozluźniania, mięśniowo-powięziowe rozluźnianie, relaksacja poizometryczna, mobilizacja uciskowa. Uzupełnieniem terapii manualnej są: krioterapia, ultradźwięki, masaż klasyczny, laseroterapia. Zabiegi z zakresu fizjoterapii stanowią jedną z najskuteczniejszych metod niwelowania bruksizmu.
Szyna relaksacyjna – ma formę silikonowej nakładki na zęby. Co prawda nie wyeliminuje przyczyny bruksizmu, ale skutecznie zapobiegnie zgrzytaniu i zaciskaniu zębów, a więc też ich niszczeniu. Szyna relaksacyjna ponadto odciąża szczękę i niweluje napięcia w stawie skroniowo-żuchwowym.
Farmakoterapia – polega na podaniu pacjentowi leków rozluźniających napięcie mięśniowo-nerwowe. Jeśli przyczyną bruksizmu są stany lękowe lub choroby psychiczne, konieczne jest wprowadzenie psychoterapii, ewentualnie wspieranej środkami przeciwlękowymi.
Uzupełnienie niedoborów pokarmowych – jeśli przyczyną bruksizmu jest niedobór witamin i składników mineralnych, szczególnie magnezu, lekarz może zalecić ich suplementację. Bardzo ważne jest prowadzenie diety pełnowartościowej, opartej na produktach sezonowych, świeżych i lekkostrawnych. Osoby mające tendencję do zgrzytania zębami nie powinny przed snem sięgać po mocną kawę lub alkohol, które mogą sprzyjać napięciom mięśni.

Skutki zgrzytania zębami

Zgrzytanie zębami ma skutki przede wszystkim w obrębie budowy zębów. Bruksizm prowadzi do niszczenia i starcia szkliwa. W niektórych przypadkach dochodzi nawet do złamania zębów. Obniżające się z czasem dziąsła odsłaniają korzenie zębowe, prowadząc do nadwrażliwości. W wyniku mocnego zaciskania szczęki może dojść również do chwiania zębów i krwawienia dziąseł.

Nieleczony bruksizm prowadzi do niekorzystnych dolegliwości w obrębie całego organizmu, m.in. do:

przewlekłego bólu szczęki, mięśni żwaczy;
ograniczenia ruchomości lub problemu przeskakiwania stawu skroniowo-żuchwowego;
nawracającego bólu karku, barków;
napadowego bólu kręgosłupa w całym odcinku;
napięciowego lub migrenowego bólu głowy;
zaburzenia słuchu i wzroku;
szumów usznych;
bezsenności;
stopniowego nabywania wady postawy pod wpływem nawracającego bólu.

Objawy powikłań bruksizmu rozwijają się stopniowo. Początkowo dolegliwości odczuwalne są jedynie w godzinach porannych tuż po przebudzeniu i mają tendencję do ustępowania w ciągu dnia. Z czasem dolegliwości zaczynają trwać wiele godzin, odczuwalnie zaburzając zdolność do normalnego funkcjonowania. Uniemożliwiają zjedzenie posiłku, rozmowę czy sen. Bóle karku, barków i kręgosłupa skutkują ograniczeniem ruchomości pacjenta.

Autor: Emilia Kruszewska