Spis treści:
Biegunka to powszechna dolegliwość. Często występuje w wyniku zakażeń wirusowych, bakteryjnych, a także spożycia zanieczyszczonej żywności. Ważne, aby odpowiednio na nią zareagować, by uniknąć poważniejszych konsekwencji, takich jak odwodnienie. W artykule przedstawimy skuteczne domowe sposoby na biegunkę oraz porady dotyczące leczenia tej przypadłości.
Czym jest biegunka?
Biegunka charakteryzuje się częstym oddawaniem luźnych stolców. W zależności od czasu trwania i towarzyszących dolegliwości wyróżnia się kilka rodzajów biegunki, w tym:
- biegunkę ostrą – trwa kilka godzin lub dni, zwykle ustępuje samoistnie,
- biegunkę przewlekłą – może trwać dłużej niż 14 dni, często wiąże się z poważnymi schorzeniami,
- biegunkę krwawą – obecność krwi w stolcu, wymagająca natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
Oprócz luźnych stolców biegunce mogą towarzyszyć inne objawy, takie jak:
- wzdęcia i skurcze brzucha,
- nudności i wymioty,
- podwyższona temperatura ciała,
- utrata apetytu,
- osłabienie.
Szybkie rozpoznanie objawów jest kluczowe dla skutecznego leczenia.
Przyczyny biegunki
Biegunka może być spowodowana różnorodnymi czynnikami. Wymienia się wśród nich m.in.:
- infekcje wirusowe – np. rotawirusy, które są szczególnie niebezpieczne dla dzieci,
- infekcje bakteryjne – wywołane przez bakterie takie jak Salmonella czy E. coli,
- zatrucia pokarmowe – wynikające z spożycia zepsutej żywności,
- nietolerancje pokarmowe – np. nietolerancja laktozy,
- stres – emocje mogą wpływać na pracę jelit,
- skutki uboczne leków – niektóre leki mogą powodować rozwolnienie.
Leczenie biegunki
Leczenie biegunki zależy od jej przyczyny, ale podstawowe działania obejmują:
Nawadnianie
- Rehydratacja doustna – używaj doustnych płynów nawadniających (ORS) dostępnych w aptekach. Zawierają elektrolity, które pomagają zapobiec odwodnieniu.
- Domowe płyny – możesz pić wodę z dodatkiem soli i cukru, rosół, lekkie herbaty lub wodę kokosową.
- Unikaj napojów gazowanych, kawy i alkoholu, które mogą pogłębiać odwodnienie.
Dieta lekkostrawna
- Stosuj dietę lekkostrawną – kleik ryżowy (łatwo przyswajalny, pomaga w odbudowie flory jelitowej), banany (dostarczają potasu i są łatwe do strawienia), jabłka (w postaci musu), suchary, gotowane warzywa (marchewka, ziemniaki, dynia).
- Unikaj tłustych, ciężkostrawnych potraw oraz mleka, jeśli nie tolerujesz laktozy.
- Stopniowo wprowadzaj normalną dietę, gdy objawy ustępują.
- Gorzka czekolada i kakao – zawarte w nich związki garbnikowe mogą pomóc w ograniczeniu wydzielania wody do jelit, co skutecznie łagodzi biegunkę.
Zioła
Pomocne w złagodzeniu biegunki mogą być ziołowe napary / herbatki. Najczęściej przygotowywane są z:
- rumianku – działa przeciwzapalnie i uspokajająco,
- mięty – łagodzi skurcze brzucha,
- nagietka – wspomaga procesy gojenia błony śluzowej jelit.
Leki
W przypadku bardziej uporczywych objawów, po konsultacji ze specjalistą, warto rozważyć stosowanie leków, takich jak:
- smektyn – działa ochronnie na błonę śluzową jelit, środek absorbujący toksyny i zmniejszający objawy biegunki,
- loperamid – spowalnia pracę jelit, co pozwala na lepsze wchłanianie wody, skraca czas trwania biegunki; niezalecany przy biegunce infekcyjnej (np. z gorączką, krwią w stolcu),
- probiotyki – przywracają równowagę flory bakteryjnej jelit. Pomagają skrócić czas trwania biegunki, szczególnie przy infekcjach wirusowych,
- węgiel aktywowany – skuteczny środek, który pochłania toksyny i bakterie, przynosząc ulgę w objawach biegunki. Można go stosować w postaci tabletek lub proszku.
Unikanie czynników zaostrzających
- Myj ręce, aby zapobiec zakażeniom.
- Jeśli biegunka wynika z zatrucia pokarmowego, unikaj dalszego spożywania podejrzanego jedzenia.
Zapewnienie komfortu
Odpoczynek jest kluczowy podczas biegunki. Przypadłość ta często jest wynikiem infekcji (np. wirusowej, bakteryjnej) lub stanu zapalnego w jelitach. Organizm zużywa dużo energii na zwalczanie patogenów i regenerację przewodu pokarmowego. Odpoczynek zmniejsza zużycie energii, co pomaga organizmowi skupić siły na powrocie do zdrowia. Bez względu na przyczynę biegunki odpoczynek redukuje ryzyko dalszego wyczerpania i zapobiega urazom, np. upadkom w przypadku osłabienia, zmniejsza napięcie w organizmie, w tym w układzie pokarmowym. Odpoczynek w spokojnym miejscu pozwala złagodzić dyskomfort i poprawić samopoczucie.
Jak zapobiegać biegunce?
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia biegunki, warto przestrzegać kilku zasad. Kluczowa jest higiena, a zwłaszcza mycie rąk przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety. Duże znaczenie ma też bezpieczne przechowywanie żywności oraz unikanie spożywania przeterminowanych produktów. Biegunkom pomagają zapobiegać też szczepienia ochronne, np. przeciw rotawirusom (zwłaszcza u dzieci).
Kiedy udać się do lekarza?
Skontaktuj się z lekarzem, jeśli biegunka trwa dłużej niż 2–3 dni, towarzyszy jej gorączka powyżej 38°C, stolce zawierają krew lub ropę, występują objawy odwodnienia (suchość w ustach, zmniejszone oddawanie moczu, zawroty głowy) lub występuje krew w stolcu.
W przypadku biegunki u dzieci skontaktuj się z lekarzem, jeśli biegunka trwa ponad 24–48 godzin, dziecko wykazuje oznaki odwodnienia, w tym oddaje mało moczu lub nie oddaje go wcale, odczuwa suchość w ustach, nie ma łez podczas płaczu, jest zmęczone, apatyczne, osłabione, a także gdy w stolcu pojawia się krew, śluz lub jest on czarny oraz występuje wysoka gorączka (powyżej 38,5°C).
Diagnozowanie biegunki – jakie badania może zlecić lekarz?
Diagnozowanie biegunki polega na ustaleniu jej przyczyny i rodzaju. Lekarz opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz, jeśli to konieczne, na badaniach dodatkowych.
Lekarz może zapytać o:
- charakterystykę stolca – konsystencję, kolor, zapach, obecność krwi lub śluzu,
- czas trwania objawów – czy biegunka jest ostra czy przewlekła,
- objawy towarzyszące – jak gorączka, wymioty, ból brzucha, odwodnienie,
- ostatnie posiłki – możliwość zatrucia pokarmowego,
- podróże – kontakt z wodą lub jedzeniem w rejonach o podwyższonym ryzyku infekcji,
- leki – stosowanie antybiotyków, środków przeczyszczających lub innych leków,
- choroby przewlekłe – jak cukrzyca, choroby zapalne jelit (np. Crohn, WZJG), nietolerancja pokarmowa.
W trakcie badania fizykalnego lekarz oceni stan nawodnienia i dokona badania brzucha w celu wykrycia bólu, napięcia mięśniowego, powiększonych narządów. Może też zlecić badania laboratoryjne, takie jak, takie jak:
- morfologia krwi,
- elektrolity i kreatynina,
- CRP,
- testy na nietolerancje pokarmowe.
Poznaj e-Pakiet brzuszny – zbiór badań wskazanych przy dolegliwościach gastrycznych.
Także badanie kału może dostarczyć ważnych informacji o możliwych przyczynach biegunki.
W razie konieczności lekarz może zlecić wykonanie badań obrazowych, takich jak USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa (TK), czy badań endoskopowych, jak kolonoskopia (przy podejrzeniu chorób zapalnych jelit, polipów, nowotworów), gastroskopia (jeśli biegunce towarzyszy ból w górnej części brzucha).
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- A. Garlicki, M.R. Leśniak, Leczenie chorób biegunkowych o etiologii zakaźnej, „Przegląd Epidemiologiczny” 2009, nr 63, s. 395–400.
- A. Hałoń, A. Samet, A. Gładysz, Leczenie biegunek– praktyczne spojrzenie na współczesne możliwości i ograniczenia terapii, „Przewodnik Lekarza” 2001, t. 4, nr 5, s. 60–65.
- J. Krajewska, Powanie w biegunkach, „Lek w Polsce” 2015, t. 25, nr 1, s. 6–12.
- J. Wasielica-Berger, Ostra biegunka, „Gastroenterologia Kliniczna” 2018, t. 10, nr 1, s. 14–22.
