Spis treści:
Drożność jajowodów to stan naturalny, który jest konieczny, aby doszło do prawidłowego zapłodnienia i rozwoju ciąży. Jednak wiele czynników zaburza drożność jajowodów, co wiąże się z pojawieniem się szeregu objawów i konsekwencji. Sprawdź, do czego może prowadzić niedrożność jajowodów i w jaki sposób jest diagnozowana.
Zaburzenia drożności jajowodów – co to znaczy?
Zaburzenia drożności jajowodów to stan, w którym jeden lub oba jajowody są częściowo lub całkowicie zablokowane, co uniemożliwia prawidłowy transport komórki jajowej z jajnika do macicy. Może to prowadzić do poważnych problemów ginekologicznych, w tym do trudności z zajściem w ciążę oraz z większym ryzykiem ciąży pozamacicznej.
Drożność jajowodów – kiedy zdecydować się na badanie?
Badanie drożności jajowodów jest zalecane w kilku sytuacjach, przede wszystkim gdy kobieta ma trudności z zajściem w ciążę. Jeśli para bezskutecznie stara się o dziecko przez 12 miesięcy (lub 6 miesięcy, jeśli kobieta ma ponad 35 lat), podejrzewa się zaburzenia płodności. Badanie drożności jajowodów jest szczególnie ważne, gdy inne badania (np. ocena owulacji, badanie nasienia partnera) nie wykazały przyczyny niepłodności.
Badanie drożności jajowodów może zostać wykonane u kobiet po przebytych poważnych infekcjach narządów rodnych. Zakażenia przenoszone drogą płciową (np. chlamydia, rzeżączka) mogą prowadzić do zrostów i niedrożności jajowodów. Podobne konsekwencje mają przewlekłe stany zapalne przydatków (zapalenie jajników i jajowodów).
Operacje ginekologiczne (np. usunięcie torbieli jajnika, mięśniaków, cesarskie cięcie) czy zabiegi w obrębie jamy brzusznej (np. wycięcie wyrostka robaczkowego), które mogły spowodować zrosty, również są wskazaniem do badania drożności jajowodów.
Badanie to rozważa się u kobiet zmagających się z endometriozą. To choroba, w której tkanka błony śluzowej macicy rozwija się poza macicą, co może prowadzić do zrostów i niedrożności jajowodów. Wystąpienie ciąży ektopowej może wskazywać na częściową lub całkowitą niedrożność jajowodów i stanowi kolejne wskazanie do wykonania badania.
Jeśli para planuje zapłodnienie pozaustrojowe, lekarz może zlecić sprawdzenie jajowodów, zwłaszcza w przypadku podejrzenia wodniaka jajowodu (nagromadzenia płynu w jajowodzie), który może zmniejszyć szanse na powodzenie procedury.
Czy warto wykonać badanie drożności jajowodów profilaktycznie? Jeśli kobieta nie ma problemów z zajściem w ciążę, badanie drożności jajowodów nie jest rutynowo zalecane.
Jak przebiega badanie drożności jajowodów?
Istnieje kilka metod, które pozwalają sprawdzić, czy jajowody są drożne. Jedną z częściej stosowanych metod jest histerosalpingografia (HSG). Jest to badanie radiologiczne z użyciem kontrastu. Do jamy macicy przez szyjkę wprowadza się cienki cewnik. Następnie podaje się kontrast rentgenowski, który wypełnia macicę i jajowody. Wykonuje się serię zdjęć RTG. Jeśli jajowody są drożne, kontrast swobodnie przepływa do jamy brzusznej. W trakcie badania pacjentka może odczuwać pewien dyskomfort, skurcze macicy, lekki ból.
Sprawdź, czym jest cytologia cienkowarstwowa (LBC) i dlaczego warto ją wykonać!
Sonohisterosalpingografia (sono-HSG, HyCoSy) to badanie ultrasonograficzne (USG) z użyciem kontrastu lub soli fizjologicznej i powietrza, pozwalające na sprawdzenie drożności jajowodów. Do jamy macicy wprowadza się cewnik. Następnie podaje się płyn kontrastowy (np. pianę lub roztwór soli fizjologicznej) i za pomocą USG obserwuje się przepływ płynu przez jajowody. Badanie to uznaje się za mniej inwazyjne od HSG, dodatkowo nie wymaga ono promieniowania rentgenowskiego.
Laparoskopia z próbą chromopertubacji jest badaniem inwazyjnym, wykonywanym w warunkach szpitalnych w znieczuleniu ogólnym. Poprzez niewielkie nacięcia w powłokach brzusznych wprowadza się kamerę i narzędzia chirurgiczne. Do macicy podaje się barwnik (np. błękit metylenowy) i chirurg obserwuje, czy barwnik przechodzi przez jajowody. Metoda ta pozwala również na jednoczesne usunięcie ewentualnych zrostów.
Zaburzenia drożności jajowodów – przyczyny
Zaburzenia drożności jajowodów mogą być spowodowane wieloma czynnikami, które prowadzą do ich zwężenia, częściowego lub całkowitego zablokowania. Jedną z częstszych przyczyn niedrożności jajowodów są stany zapalne narządów miednicy (PID – pelvic inflammatory disease). Powodowane są one przez infekcje bakteryjne, często wynikające z chorób przenoszonych drogą płciową (np. chlamydii, rzeżączki). Mogą prowadzić do powstawania zrostów i uszkodzenia struktur jajowodów. Zaznaczyć trzeba, że nawet bezobjawowe infekcje mogą powodować niedrożność jajowodów.
Endometrioza to kolejna częsta przyczyna zaburzenia drożności jajowodów. Jak już wspomniano, w chorobie tej tkanka błony śluzowej macicy rozwija się poza macicą. Może to prowadzić do zrostów, blizn i deformacji jajowodów, co utrudnia transport komórki jajowej. Zabiegi na jajnikach, macicy (np. usunięcie mięśniaków) lub w jamie brzusznej (np. po wyrostku robaczkowym) mogą prowadzić do powstawania zrostów pooperacyjnych. Blizny mogą mechanicznie blokować jajowody.
Ciąża pozamaciczna w przeszłości może spowodować uszkodzenie jajowodu lub jego trwałe zablokowanie. Ryzyko nawrotu niedrożności po jednej ciąży pozamacicznej wzrasta. Kolejna możliwa przyczyna niedrożności jajowodu to wodniak. Oznacza to nagromadzenie płynu w jajowodzie w wyniku stanu zapalnego lub uszkodzenia. Wodniak może utrudniać zapłodnienie oraz negatywnie wpływać na implantację zarodka (ważne przed procedurą in vitro).
Niektóre kobiety mają nieprawidłową budowę jajowodów już od urodzenia, co może powodować ich niedrożność. Gruźlica narządów rodnych to rzadka, ale istotna przyczyna niedrożności jajowodów, zwłaszcza w krajach, gdzie gruźlica nadal jest problemem zdrowotnym.
Zaburzenia drożności jajowodów – objawy
Niedrożność jajowodów często przebiega bezobjawowo, dlatego wiele kobiet dowiaduje się o problemie dopiero podczas diagnostyki niepłodności. Jednak w niektórych przypadkach mogą wystąpić pewne symptomy. Uwagę powinien zwrócić ból w podbrzuszu i w miednicy. Ból może być przewlekły lub pojawia się okresowo, zwłaszcza jeśli przyczyną są zrosty lub endometrioza. Dolegliwości często nasilają się przed miesiączką lub podczas owulacji.
Na zaburzenia drożności jajowodów wskazują nieprawidłowe krwawienia miesiączkowe. Nieregularne, obfite lub bolesne miesiączki mogą towarzyszyć stanom zapalnym jajowodów. Kolejnym objawem jest ból podczas stosunku (dyspareunia). Może on sugerować zrosty lub przewlekłe zapalenie narządów rodnych.
W przypadku infekcji jajowodów pojawia się ropna, żółtawa lub nieprzyjemnie pachnąca wydzielina. Gorączka, osłabienie i uczucie rozbicia mogą towarzyszyć ostrym infekcjom, które prowadzą do niedrożności jajowodów.
Konsekwencje niedrożności jajowodów
Główną konsekwencją zaburzenia drożności jajowodów jest niepłodność. Niedrożne jajowody uniemożliwiają transport komórki jajowej do macicy, co blokuje możliwość zapłodnienia. Niedrożność jajowodów to czynnik ryzyka ciąży pozamacicznej. Jeśli jajowód jest częściowo drożny, zapłodniona komórka jajowa może utknąć i zagnieździć się poza macicą, co jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu.
W przypadku wodniaka jajowodu (hydrosalpinx) lub licznych zrostów może dojść do długotrwałego bólu, co wpływa na codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Stany odpowiedzialne za zaburzenia drożności jajowodów wiążą się z ryzykiem powikłań ginekologicznych. Zakażenia mogą prowadzić do poważnych stanów, takich jak ropnie jajowodów i jajników, wymagające interwencji chirurgicznej.
Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- Hać K., Porzucek A., Niziołek J., Żyga J., Drelich-Zbroja A., Przezpochwowe udrażnianie jajowodów jako naturalna alternatywa leczenia niepłodności kobiecej spowodowanej niedrożnością jajowodów, [w:] Bednarski J., Pawlicka M., Bałabuszka K., Mroczek A. (red.), Postępy w diagnostyce medycznej, Instytut Promocji Kultury i Nauki Dr Jerzy Bednarski, Lublin 2020, s. 108–117.
- Kallen A., Kodaman P., Rozpoznanie i leczenie niepłodności spowodowanej czynnikiem jajowodowym, Blackwell Publishing, 2011.
- Pyra K., Roman T., Sojka M., Drelich-Zbroja A., Jargiełło T., Szczerbo-Trojanowska M., Przezpochwowe udrażnianie jajowodów w leczeniu niepłodności – badania wstępne, „Postępy Nauk Medycznych” 2015, nr 2, s. 117–119.
- Pyra K., Zych I., Słodzińska M., Szczebro-Trojanowsk M., Przezpochwowe udrażnianie jajowodów. Nietypowy przypadek, „Forum Położnictwa i Ginekologii” 2016, nr 6, s. 20–22.
