Dyskomfort w odbycie – możliwe przyczyny i diagnostyka

Dziwny dyskomfort w odbycie może być spowodowany przez wiele czynników. Bardzo ważne jest określenie jego rodzaju, ponieważ pomoże to we wstępnej diagnostyce. Częstą dolegliwością jest uporczywe swędzenie, którego przyczynę stanowią infekcje bakteryjne i wirusowe. Kłucie i rozpieranie najczęściej wskazuje na szczelinę odbytu. Przyczyną silnego bólu odbytu z kolei są zwykle hemoroidy. 

Dyskomfort w odbycie – możliwe choroby i zaburzenia

Przyczyny dziwnego dyskomfortu w odbycie są różne. W większości przypadków to łagodne dolegliwości, które nie zagrażają życiu. Warto jednak ich dokładną przyczynę omówić z lekarzem, aby zapobiegać ewentualnym nawrotom. 

Szczelina odbytu

Szczeliny odbytu to najczęściej diagnozowane i występujące choroby odbytu oraz odbytnicy. Problem dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe. Szacuje się, że 15% konsultacji proktologicznych na całym świecie dotyczy szczeliny odbytu. Nieznane są jednak dane dotyczące liczby pacjentów, którzy nie korzystają z konsultacji lekarskiej. Szczelina odbytu to pęknięcie i miejscowe uszkodzenie błony śluzowej kanału odbytu. Najczęstszą i główną przyczyną urazu jest zbyt twardy i obfity stolec. Do pęknięcia błony dochodzi w wyniku nadmiernego parcia i skurczu zwieracza. Zwiększone napięcie prowadzi do miejscowego niedokrwienia błony śluzowej odbytu, wzrostu ciśnienia, a następnie przerwania ciągłości błony. Do takiej sytuacji dochodzi również podczas porodu. Ponadto czynnik ryzyka szczeliny odbytu stanowi miejscowe podrażnienie błony śluzowej w przebiegu biegunki i infekcji wirusowej. Szczelina odbytu diagnozowana jest także u osób często uprawiających stosunki analne lub u pacjentów, u których przeprowadzono zabieg operacyjny w obrębie odbytu. 

Pacjenci opisują objaw jako silne ukłucie, a następnie rozdzieranie w okolicy odbytu. Około 70% osób zgłasza obecność śladów świeżej krwi na papierze toaletowym lub stolcu. Dyskomfort pojawia się szczególnie podczas wypróżniania i utrzymuje nawet przez kilka godzin. Objawia się wówczas jako pieczenie, uczucie wilgoci i silny świąd. Dolegliwości nasilają się szczególnie podczas siedzenia. 

U większości pacjentów szczelina odbytu goi się samoistnie. Trwa to do 6 tygodni. Zalecane jest jednak wspomaganie procesu gojenia urazu ogólnodostępnymi miejscowymi środkami przeciwzapalnymi. Warto wiedzieć, że w przypadku szczeliny powstałej na skutek twardego stolca i zbyt silnego parcia, a także braku modyfikacji diety (zwiększenie podaży błonnika i wody) problem może powrócić. Powtarzające się mechaniczne urazy błony śluzowej odbytu sprzyjają powstawaniu szczeliny odbytu o charakterze przewlekłym. Taka postać urazu wymaga leczenia operacyjnego. 

Ropień odbytu

Ropień odbytu to bolesny, sztywny guz z ropną treścią. Stanowi skutek zakażenia tkanki kanału odbytniczego, w której dochodzi do rozwoju stanu zapalnego. Czynniki ryzyka to częste biegunki i zaparcia lub infekcje wirusowe (tzw. jelitówki), choroby zapalne jelit oraz stany zapalne narządu rodnego. Charakterystyczne dla ropnia odbytu są objawy uzależnione od miejsca położenia zmiany. Im wyżej zlokalizowany ropień, tym bardziej ogólny charakter mają symptomy. Występuje wówczas gorączka, dreszcze, ból i uczucie rozpierania całego odbytu. Nisko położony ropień z kolei przyczynia się do charakterystycznego dyskomfortu okolicy ujścia odbytu. Pacjenci zgłaszają ból podczas wypróżniania i pulsowanie kanału odbytu. W przypadku mikrourazów dochodzi do wydostawania się na zewnątrz ropnej treści. Ropień odbytu wymaga konsultacji lekarskiej i leczenia, gdyż jego powikłania prowadzą m.in. do przetoki odbytu. 

Przetoka odbytu

Przetoka odbytu to stan przewlekłego zakażenia kanału odbytniczego i tkanek okołoodbytniczych, który prowadzi do powstania otworu. Najczęstszą przyczyną przetoki jest powikłany ropień odbytu, który został zbyt późno nacięty lub nieprawidłowo wydrenowany. Szacuje się, że dotyczy to 30-60% pacjentów. 

Pozostałe przyczyny przetoki odbytu: 

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• gruźlica,
• promienica, 
• zakażenie wirusem HIV; 
• poważne urazy odbytu lub odbytnicy; 
• przebyte operacje proktologiczne, ginekologiczne lub urologiczne. 

Powstanie przetoki poprzedzają wycieki z odbytu ropnej treści o nieprzyjemnym zapachu, podrażnienie skóry okolic odbytu, silne pieczenie. W zaawansowanym stadium przetoki lub obecności kilku otworów może dochodzić do nietrzymania stolca. W badaniu per rectum w okolicy zwieracza wyczuwalne jest bolesne zgrubienie. 

Guzki krwawnicze (hemoroidy)

Hemoroidy to choroba społeczna, która dotyka nawet co drugą osobę powyżej 50. roku życia. Guzki krwawnicze mają postać poduszek tkankowych. Lokalizują się w odbytnicy i kanale odbytu. Ze względu na umiejscowienie wyróżniane są hemoroidy zewnętrzne i wewnętrzne. Przyczyna choroby nie jest do końca jasna. Znane są jednak czynniki ryzyka. To m.in.: częste zaparcia i silne parcie na stolec, złe nawyki żywieniowe (zbyt mała podaż wody i błonnika), siedzący tryb życia, ciąża, długotrwałe i częste stosowanie środków przeczyszczających, bardzo ciężkie treningi siłowe. Objawy hemoroidów zależą od stopnia choroby, czyli wielkości i umiejscowienia guzków.

• I stopień hemoroidów – pacjenci zgłaszają ślady krwi na papierze toaletowym po oddaniu stolca. 
• II stopień hemoroidów – pacjenci zgłaszają uczucie dziwnego dyskomfortu w odbycie i silnego świądu oraz ślady krwi na papierze toaletowym po oddaniu stolca. 
• III stopień hemoroidów – dochodzi do znacznie silniejszego krwawienia podczas oddawania stolca, w wyniku pękania guzków podczas parcia, ponadto pacjenci zgłaszają znaczne podrażnienie skóry w okolicy kanału odbytniczego, ból odbytu.
• IV stopień hemoroidów – dochodzi do wypadania hemoroidów wewnętrznych, samoistnego krwawienia guzków oraz silnego pulsującego bólu odbytu, utrzymującego się nawet kilka godzin po defekacji. 

Choroba hemoroidalna nie dotyczy tylko osób starszych. Bardzo często z tym problemem borykają się osoby młode. Hemoroidy wymagają konsultacji lekarskiej i złożonego leczenia. Bagatelizowane poważnie zaburzają komfort życia zawodowego i prywatnego. 

Polipy odbytu 

Polipy odbytu to narośle, które lokalizują się w kanale odbytniczym. Stanowią objaw i skutek stanu zapalnego nabłonka wyściełającego odbyt. Do wyrośnięcia polipa może również dojść w przebiegu powikłanej szczeliny lub przetoki odbytu. Wielkość polipów jest różna i zależy od czasu trwania choroby podstawowej. Małe zmiany są najczęściej bezobjawowe, a przez to niewykrywalne lub przypadkowo diagnozowane. Ze względu na swoje rozmiary duże polipy wywołują szereg objawów. Pacjenci zgłaszają silne swędzenie, pieczenie i dyskomfort podczas defekacji i siedzenia. Bardzo często w trakcie oddawania stolca (szczególnie obfitego) dochodzi do mikrouszkodzeń narośli i niewielkiego krwawienia. Duże polipy są również przyczyną parcia na odbyt, co pacjenci zgłaszają jako uczucie niepełnego wypróżnienia lub przewlekłego parcia na stolec. W rzadkich przypadkach dochodzi do wypadnięcia narośli poza kanał odbytu. Polipy, szczególnie te duże, nie wchłaniają się samoistnie i wymagają konsultacji lekarskiej. 

Dyskomfort w odbycie – diagnostyka i konsultacja lekarska

Diagnostyka chorób odbytu jest złożona i zależy od problemu, z którym zgłasza się pacjent. Podstawę stanowi dokładny wywiad. Umożliwia to postawienie wstępnej diagnozy i wybór kolejnych kroków rozpoznania choroby. Najpierw należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który na podstawie wywiadu skieruje pacjenta do specjalisty proktologa. 

Standardowym badaniem proktologicznym jest badanie per rectum. To badanie przezodbytnicze, wykonywane palcem, które umożliwia ocenę błony śluzowej wyściełającej odbyt i odbytnicę, a także ocenę średnicy kanału odbytu. Badanie per rectum i obejrzenie kanału odbytniczego jest wystarczające w przypadku szczeliny odbytu lub hemoroidów zewnętrznych, które są widoczne „gołym okiem” i nie wymagają wdrożenia szczegółowej diagnostyki. Jeśli jednak lekarz podejrzewa przetokę odbytu, ropień lub hemoroidy wewnętrzne, niezbędne będzie wykonanie wziernikowania. Uzupełnieniem diagnostyki obrazowej są badania laboratoryjne, z oznaczeniem podstawowej morfologii. W przypadku podejrzenia chorób zapalnych jelit (np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, celiakii, choroby wrzodowej żołądka), które mogą sprzyjać infekcjom odbytu i tworzeniu się ropni, lekarz może zlecić badanie kału na obecność krwi utajonej.

Autorka: Emilia Kruszewska

Bibliografia

1. S. A. Salati, Szczelina odbytu – obszerna aktualizacja, „Polish Journal of Surgery” 2021, s. 46–56.
2. A. Wiączek, M. Kołodziejczak, I. Sudoł-Szopińska, Diagnostyka i leczenie operacyjne rozgałęzionych przetok odbytu, „Nowa Medycyna” 2016, nr 23 (1), s. 29–37.
3. P. Ciesielski, i in., Uwięźnięcie polipa odbytu w przetoce odbytu – opis przypadku, „Nowa Medycyna” 2014, nr 4, s. 138–140.
4. E. Płachecka, Ropnie odbytu i ich następstwa, „Pielęgniarstwo Polskie” 2009, nr 4 (34), s. 320–325.
5. K. Wroński, Leczenie żylaków wewnętrznych odbytu metodą Barrona – opis przypadku i przegląd piśmiennictwa, „Nowa Medycyna” 2011, nr 4, s. 53–56.

Oceń artykuł