Niestrawność, a właściwie dyspepsja, to zespół zaburzeń przewodu pokarmowego. Objawia się bólem w nadbrzuszu, uczuciem zalegania jedzenia w żołądku i odbijaniem. Przyczyny niestrawności są różne i trudne do określenia. Najczęściej wynikają z zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego lub chorób metabolicznych. Podstawą leczenia jest modyfikacja diety.
Czym jest niestrawność?
Dyspepsja, potocznie nazywana niestrawnością, to zespół objawów zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego. Są to: nadmierne odbijanie, uczucie pełności, wczesne uczucie sytości, uczucie zalegania jedzenia w żołądku i bóle lub pieczenie w nadbrzuszu. Objawy niestrawności pojawiają się zaraz po spożyciu posiłku. Trwają kilka godzin i najczęściej wynikają z przejedzenia lub spożycia produktów ciężkostrawnych. Jeśli jednak dolegliwości pojawiają się pomimo modyfikacji diety i utrzymują się przez wiele tygodni, najczęściej wskazują na zaburzenia pracy układu pokarmowego.
Przyczyny i czynniki ryzyka niestrawności
W zależności od przyczyn wyróżnia się dwa typy niestrawności. Pierwszym rodzajem jest dyspepsja organiczna, której źródłem są choroby metaboliczne lub organiczne przewodu pokarmowego, m.in.: choroba wrzodowa, refluks przełyku, stany zapalne błony śluzowej żołądka, choroby trzustki i przewlekłe zapalenie dróg żółciowych. Dyspepsja organiczna może powstać również w wyniku przyjmowania niektórych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych, antybiotyków i preparatów przeciwreumatycznych. Drugim typem niestrawności jest dyspepsja czynnościowa. Powstaje na skutek stresu lub nieprawidłowych nawyków żywieniowych, m.in.: spożywania posiłków zbyt obfitych, ciężkostrawnych, o nieregularnych porach lub w pośpiechu.
Częstą przyczyną niestrawności czynnościowej są zaburzenia pracy przewodu pokarmowego wynikające m.in. z nadwrażliwości trzewnej, zmian w mikrobiocie jelit (np. w przebiegu choroby SIBO), nietolerancji lub alergii pokarmowej oraz zaburzeń perystaltyki jelit i żołądka.
Wymienia się również grupę czynników zwiększających ryzyko rozwoju dyspepsji. Do tej grupy zaliczamy m.in.: ostre zapalenie jelit lub żołądka, zakażenie Helicobacter pylori, palenie papierosów i choroby psychiczne. Z problemem niestrawności częściej borykają się kobiety.
Diagnostyka niestrawności
Diagnostyka niestrawności jest trudna i złożona, co wynika z mnogości przyczyn, które prowadzą do rozwoju dyspepsji. Podstawą jest więc dokładnie zebrany wywiad lekarski, uwzględniający informacje o przebytych lub aktywnych chorobach metabolicznych, przyjmowanych lekach i nawykach żywieniowych pacjenta. Podstawowa diagnostyka obejmuje badania laboratoryjne krwi i kału, do których zalicza się oznaczenie m.in. prób wątrobowych, lipazy i amylazy oraz wykrycie krwi utajonej i pasożytów w kale. Kolejnym krokiem w diagnostyce niestrawności jest wykonanie endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego. Natomiast w przypadku podejrzenia nietolerancji pokarmowych lub przerostu mikrobioty jelitowej jako przyczyn niestrawności lekarz może zlecić wykonanie testu oddechowego (wodorowego lub wodorowo-metanowego).
Leczenie niestrawności przewlekłej
Leczenie niestrawności przewlekłej zależy od przyczyny zaburzenia. Celem każdej terapii jest stopniowa eliminacja objawów i przywrócenie pełnego komfortu życia pacjenta. Z uwagi na to, iż dyspepsja najczęściej powstaje na skutek błędów żywieniowych, kluczowe jest wprowadzenie zmian w codziennym jadłospisie. Zdrowa dieta powinna opierać się na produktach lekkostrawnych. Warto ograniczyć spożywanie warzyw wzdymających, ostrych przypraw, mocnej kawy i herbaty oraz białego pieczywa. Należy całkowicie zrezygnować z potraw przetworzonych i gotowych, a także smażonych. Zalecane jest spożywanie 5–6 niewielkich posiłków o regularnych porach dnia. Zmiany w diecie są niezbędne zwłaszcza wtedy, kiedy przyczyną niestrawności jest nietolerancja lub alergia pokarmowa. Pozytywny wpływ na perystaltykę jelit ma również aktywność fizyczna. Znacznie częściej z niestrawnością borykają się osoby prowadzące siedzący tryb życia.
Jeśli dyspepsja wynika z chorób przewodu pokarmowego, niezbędne jest podjęcie ich leczenia. Dieta w takim przypadku będzie dobrym uzupełnieniem terapii, wspomagającym powrót do zdrowia. W przypadku dyspepsji, która jest objawem SIBO, leczenie jest złożone i w pierwszej kolejności koncentruje się na eliminacji choroby lub czynnika, który do niej doprowadził. Należy wiedzieć, że SIBO, czyli zespół rozrostu bakteryjnego, nie jest osobną jednostką chorobową, a skutkiem i objawem innego schorzenia, np. IBS, cukrzycy, chorób tarczycy, nieprawidłowego suplementowania probiotyków, choroby nerek, marskości wątroby lub otyłości.
Domowe sposoby na łagodzenie niestrawności
W przypadku epizodycznej niestrawności, która powstała na skutek spożycia ciężkostrawnych i sycących potraw, warto spróbować domowych sposobów przynoszących ulgę w nieprzyjemnej dolegliwości. Działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit i żołądka ma napar z mięty, rumianku lub kopru włoskiego. Trawienie wspomaga również napój przygotowany z ciepłej wody (200 ml) i łyżeczki jabłkowego octu winnego. Miksturą stosowaną w medycynie ludowej jest szklanka wody z łyżeczką sody oczyszczonej.
Autor: Emilia Kruszewska
Bibliografia
- M. Guzek, i in., Rola nietolerancji pokarmowych w powstawaniu objawów zespołu jelita nadwrażliwego u dorosłych, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2011 5(3), s. 239–245.
Serotonina – dlaczego jest nam niezbędna? Poprzedni wpis 