Ektopia szyjki macicy – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Ektopia szyjki macicy, często mylona z nadżerką, to schorzenie, które dotyka dużą część kobiet. Warto zrozumieć, czym dokładnie jest ta zmiana, jakie są jej przyczyny, objawy oraz jak przebiega diagnostyka i leczenie. W artykule przyjrzymy się wszystkim tym aspektom związanym z ektopią szyjki macicy, aby dostarczyć pełnych informacji na ten temat.

Czym jest ektopia szyjki macicy?

Ektopia szyjki macicy, znana również jako nadżerka rzekoma, to stan, w którym nabłonek gruczołowy, normalnie obecny w kanale szyjki macicy, przemieszcza się na tarczę szyjki macicy, gdzie powinien znajdować się nabłonek płaski. Zjawisko to jest powszechne i występuje u wielu kobiet, zwłaszcza tych w wieku rozrodczym. Ektopia nie jest chorobą nowotworową ani nie zagraża życiu, jednak jej obecność wymaga regularnych badań kontrolnych.

Rodzaje ektopii szyjki macicy

Ektopię szyjki macicy dzielimy na dwa główne typy:

1. Ektopia prawdziwa – charakteryzuje się ubytkiem nabłonka płaskiego, co może prowadzić do odsłonięcia tkanki podśluzowej. W niektórych przypadkach może to być stan przedrakowy, dlatego konieczne jest dalsze badanie.
2. Ektopia rzekoma – najczęściej występujący typ, w którym dochodzi do zastąpienia nabłonka płaskiego nabłonkiem gruczołowym. Tego typu zmiana zazwyczaj nie wymaga leczenia i często ustępuje samoistnie.

Przyczyny ektopii szyjki macicy

Ektopia szyjki macicy może być spowodowana różnymi czynnikami. Do najczęstszych przyczyn należą:

• zmiany hormonalne – stany związane z wysokim poziomem estrogenów (np. podczas ciąży, stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, leczenia hormonalnego); okres dojrzewania i wczesna faza cyklu menstruacyjnego, kiedy poziom estrogenów jest wyższy,
• infekcje intymne – nieleczone stany zapalne w obrębie układu rozrodczego mogą prowadzić do zmian w nabłonku,
• ciąża i poród – w trakcie ciąży zmiany hormonalne mogą powodować rozrost komórek nabłonka gruczołowego na zewnątrz szyjki macicy,
• urazy mechaniczne – urazy, które mogą wystąpić podczas stosunku seksualnego lub w wyniku użycia tamponów, mogą wpłynąć na rozwój ektopii. Z kolei przebyte zabiegi chirurgiczne, takie jak kauteryzacja (kauteryzowanie szyjki macicy), prowadzą do zmian w strukturze szyjki i ektopii,
• stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej – doustne środki antykoncepcyjne wpływają na poziom estrogenów, co może prowadzić do rozwoju ektopii,
• predyspozycje genetyczne – u niektórych kobiet występują predyspozycje genetyczne do rozwoju ektopii szyjki macicy.

Objawy ektopii szyjki macicy

Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z obecności ektopii szyjki macicy, ponieważ często nie występują żadne objawy. Jeśli jednak pojawiają się dolegliwości, mogą one obejmować:

• plamienia między miesiączkami – kobiety mogą zauważyć krwawienia, które nie są związane z cyklem menstruacyjnym. Może wystąpić niewielkie krwawienie po stosunku lub po badaniu ginekologicznym, ponieważ gruczoły w obrębie ektopii są bardziej wrażliwe i mogą łatwo krwawić,
• bóle w podbrzuszu – niektóre pacjentki skarżą się na dyskomfort w dolnej części brzucha,
• stan, w którym wydzielina z dróg rodnych może stać się bardziej intensywna i zmieniać kolor,
• ból podczas stosunku płciowego (dyspareunia) – może wystąpić dyskomfort lub ból w czasie stosunku płciowego, zwłaszcza jeśli ektopia jest rozległa.

Diagnostyka ektopii szyjki macicy

Diagnostyka ektopii szyjki macicy polega na ocenie wyglądu szyjki macicy podczas rutynowego badania ginekologicznego, a także na dalszych testach diagnostycznych, które pozwalają potwierdzić diagnozę i wykluczyć inne możliwe przyczyny objawów. 

Badanie ginekologiczne

Podstawą diagnostyki ektopii szyjki macicy jest badanie ginekologiczne, podczas którego lekarz ocenia wygląd szyjki macicy. Zewnętrzna część szyjki macicy (część pochwowa) ma czerwony, wilgotny wygląd, który może sugerować obecność gruczołowego nabłonka. Ektopia może wyglądać jak zaczerwieniona lub rozległa plama na szyjce macicy.

Kolposkopia

Kolposkopia to szczegółowe badanie szyjki macicy za pomocą specjalnego mikroskopu (kolposkopu), które pozwala lekarzowi dokładnie obejrzeć szyjkę macicy i zidentyfikować zmiany w jej strukturze. Kolposkopia pozwala na ocenę strefy zmienionej ektopią i zidentyfikowanie innych patologii, takich jak stany zapalne, zmiany związane z infekcją HPV, czy też zmiany przedrakowe.

Kolposkopia może również pozwolić lekarzowi na pobranie wycinka tkanki do dalszego badania, jeśli istnieje podejrzenie innych problemów, takich jak nowotwory.

Cytologia (Test Pap)

Test Pap (cytologia) jest rutynowym badaniem przesiewowym, które pozwala na wykrycie komórek rakowych lub przedrakowych w obrębie szyjki macicy. Chociaż cytologia nie jest specyficzna dla ektopii, może pomóc w ocenie ogólnego stanu szyjki macicy i wykluczeniu innych chorób, takich jak zmiany nowotworowe. W przypadku ektopii szyjki macicy cytologia może wykazać zmiany w komórkach nabłonka gruczołowego, ale nie zawsze jest to jednoznaczne z ryzykiem nowotworowym. Dowiedz się więcej na temat cytologii cienkowarstwowej LBC.

Wymaz z szyjki macicy

W przypadku podejrzenia infekcji (np. chlamydii, wirusa HPV, innych infekcji bakteryjnych lub grzybiczych) lekarz może zlecić pobranie wymazu z szyjki macicy do dalszych badań mikrobiologicznych. Testy te pozwalają wykryć obecność infekcji, np. infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) lub bakteriami, które mogą powodować zapalenie szyjki macicy, a także ocenić stan zapalny – może to być istotne, ponieważ przewlekłe zapalenie szyjki macicy może sprzyjać rozwojowi ektopii.

USG przezpochwowe

Choć USG przezpochwowe nie jest bezpośrednim narzędziem do diagnozowania ektopii szyjki macicy, może być pomocne w ocenie ogólnego stanu narządów rodnych. Może pomóc ustalić, czy istnieją inne problemy, takie jak mięśniaki, torbiele jajników czy inne zmiany w obrębie narządów rodnych, a także pomóc wykluczyć inne choroby ginekologiczne, które mogą dawać podobne objawy.

Biopsja szyjki macicy (w rzadkich przypadkach)

Jeśli lekarz podejrzewa nieprawidłowości (np. zmiany przedrakowe, raka szyjki macicy) lub zmiany nie ustępują pomimo leczenia, może zlecić biopsję. To zabieg, w którym pobiera się próbkę tkanki z szyjki macicy, aby sprawdzić, czy nie występują komórki rakowe lub inne niepokojące zmiany.

Leczenie ektopii szyjki macicy

Decyzja o leczeniu ektopii szyjki macicy zależy od wyników badań oraz objawów klinicznych. W przypadku ektopii rzekomej, która nie powoduje dolegliwości, lekarz może zalecić jedynie obserwację. W sytuacjach gdy ektopia wywołuje objawy lub towarzyszą jej nieprawidłowe wyniki cytologii, stosuje się różne metody terapeutyczne.

W przypadku ektopii wywołanej przez wysokie poziomy estrogenów (np. stosowanie antykoncepcji hormonalnej) może pomóc zmiana metody antykoncepcji. W leczeniu ektopii szyjki macicy są stosowane zabiegi takie jak:

• kauteryzacja (kauteryzowanie) – polega na wypaleniu zmienionych tkanek na szyjce macicy, co powoduje usunięcie komórek gruczołowych,
• krioterapia – wykorzystuje zimno do zniszczenia nadmiaru komórek gruczołowych na szyjce macicy,
• elektrokoagulacja – technika ta wykorzystuje prąd elektryczny do usunięcia zmiany. Może prowadzić do powstania blizn, dlatego stosuje się ją z rozwagą, szczególnie u młodych kobiet,
• fotokoagulacja – metoda laserowa, która pozwala na precyzyjne usunięcie zmiany. Jest mało inwazyjna i nie pozostawia blizn,
• koagulacja chemiczna – polega na zastosowaniu substancji chemicznych, które niszczą chory nabłonek. Jest to procedura bezbolesna, ale czasami wymaga powtórzenia.

Jeśli ektopia jest wynikiem infekcji, leczenie zależy od rodzaju tej infekcji, lekarz może zalecić np. antybiotykoterapię lub terapię lekami przeciwwirusowymi.

Ektopia szyjki macicy a ciąża

Ektopia szyjki macicy często diagnozowana jest w ciąży. Zmiany hormonalne oraz naturalne procesy zachodzące w organizmie mogą sprzyjać rozwojowi ektopii. Ważne jest, aby kobieta w ciąży regularnie poddawała się badaniom ginekologicznym, ponieważ ektopia sama w sobie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka. Jednak towarzyszące jej infekcje mogą być niebezpieczne, dlatego wymagają leczenia. W przypadku kobiet starających się o dziecko lekarz zwykle unika ingerencji w nabłonek szyjki macicy, aby nie wpłynąć na przebieg ciąży.

Ektopia szyjki macicy a nowotwór

Chociaż ektopia szyjki macicy jest w większości przypadków łagodna, nie można ignorować jej potencjalnego wpływu na rozwój komórek patologicznych. Regularne badania cytologiczne są kluczowe, aby wykluczyć ryzyko nowotworowe. Każda kobieta powinna być świadoma, że ektopia nie oznacza automatycznie nowotworu, ale wymaga monitorowania i ewentualnych dalszych badań.

Profilaktyka ektopii szyjki macicy

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ektopii szyjki macicy, warto przestrzegać kilku zasad:

• Regularne badania ginekologiczne – kontrola stanu zdrowia narządów rodnych powinna być rutynowym elementem życia każdej kobiety.
• Dbanie o higienę intymną – utrzymanie odpowiedniej higieny może pomóc w zapobieganiu infekcjom.
• Edukacja seksualna – świadomość dotycząca ryzykownych zachowań seksualnych oraz ich konsekwencji może pomóc w unikaniu problemów zdrowotnych.

A: dr. n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. J.S. Berek, E. Novak, Ginekologia. „Złoty standard” w ginekologii, Medipage, Warszawa 2008.
2. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t. 1–2, PZWL, Warszawa 2020.
3. K. Czajkowski, W. Janni, T.N. Fehm, E. Stickeler, C.B. Tempfer, Ginekologia. Diagnostyka różnicowa i terapia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.
4. P. Oszukowski, Podręcznik do ginekologii i położnictwa, Mimesis, Gdańsk 2024.

---