Endorfiny – jak działają hormony szczęścia?

Endorfiny, potocznie nazywane hormonami szczęścia, najczęściej uwalniane są w momencie odczuwania bólu. Substancja chemiczna, produkowana przez mózg i rdzeń kręgowy, działa podobnie do morfiny, natychmiast tłumi ból i wprowadza w stan euforii. 

Czym są endorfiny?

Endorfiny to hormony peptydowe należące do grupy endogennych opioidów (morfin), od których również pochodzi ich nazwa. Wyróżnia się ponad 20 typów endorfin, a najsilniejszym działaniem cechuje się ß-endorfina. Hormon szczęścia uwalniany jest w mózgu, rdzeniu kręgowym, a występuje również w całym układzie nerwowym i komórkach odpornościowych. Endorfiny pełnią funkcję neuroprzekaźników, działając na receptory opioidowe mózgu. Wpływają na świadomość i odczuwanie bólu. Do ich uwolnienia wystarczy zaledwie około 20 minut, by osiągnąć stan dobrego samopoczucia i odprężenia. Dlatego o działaniu endorfin najbardziej mogą przekonać się osoby prowadzące aktywny tryb życia. 

Zalety uwalniania endorfin dla zdrowia:

• rozładowują uczucie niepokoju i napięcia nerwowego, obniżając ryzyko rozwoju nerwicy, a nawet depresji; 
• normalizują ciśnienie krwi; 
• wzmacniają odpowiedź immunologiczną organizmu; 
• regulują uczucie apetytu; 
• poprawiają funkcje pamięci mózgu.

Niedobór endorfin (odczuwalny głównie przez osoby prowadzące siedzący tryb życia) skutkuje spadkiem samopoczucia i samooceny, bezsennością, przewlekłymi bólami głowy. Ponadto niski poziom endorfin sprzyja rozwojowi depresji, nerwicy i osłabia układ odpornościowy. 

Jak działają endorfiny? 

Jednym z najbardziej efektywnych aktywatorów endorfin jest ból. Chociaż w potocznym języku nazywane są one hormonami szczęścia (ze względu na właściwości euforyczne), to ich działanie porównywalne jest do właściwości morfiny. Endorfiny tłumią drętwienie i ból, dają uczucie przyjemności, odprężenia fizycznego i psychicznego.

Wpływ na aktywność endorfin ma kilka bodźców:

• Spontaniczny śmiech, a nawet myślenie o śmiechu wpływa na produkcję hormonu szczęścia. 
• Pikantne przyprawy. Im produkt bardziej ostry, tym mózg kojarzy to z większym bólem, przez co zaczyna uwalniać endorfiny.
• Orgazm.
• Poród. Uwalniane podczas niego endorfiny pomagają kobiecie łatwiej znieść poród naturalny, a także rekonwalescencję, również po cesarskim cięciu. 
• Akupunktura lub akupresura. Ich celem jest łagodzenie napięcia poprzez stymulację zakończeń nerwowych. Niewielki ból sprawia, że mózg zaczyna uwalniać zwiększone ilości endorfin, by blokować nieprzyjemne odczucia i wprowadzić organizm w stan odprężenia i relaksu.
• Długi i intensywny wysiłek fizyczny, który prowadzi do stanu beztlenowego. W rezultacie niedotlenienie organizmu jest odbierane przez mózg jako czynnik stresogenny. W odpowiedzi zaczyna on uwalniać zwiększony poziom endorfin, który najbardziej odczuwalny jest po zakończonym wysiłku. To właśnie dlatego sportowcy po intensywnym treningu pomimo zmęczenia odczuwają pozytywne emocje, przypływ energii i szczęścia. Zaletą uwalniania endorfin podczas wysiłku jest większa odporność na ból i zmęczenie. Stan ten określany jest „hajem biegacza” lub „euforią biegacza”. Ponadto produkcję endorfin stymuluje dopływający do mózgu tlen. Dlatego, aby poczuć działanie hormonów szczęścia, wystarczy aktywność fizyczna o nawet niskiej intensywności.

Czynnikiem stymulującym produkcję endorfin, który nie kojarzy się z bólem, a z przyjemnością, jest jedzenie czekolady. Organizm do produkcji hormonów szczęścia pobudzają również produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, magnez i witaminy z grupy B, które są naturalnymi antydepresantami. Niewielki wzrost poziomu hormonów szczęścia można zaobserwować również podczas relaksu (medytacji, snu). Natomiast negatywnym bodźcem odpowiedzialnym za wzrost endorfin jest alkohol. To właśnie powstająca podczas spożywania trunków „przyjemność” prowadzi do uzależnienia. 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. P.D. Tjahjono i in., The effect of yoga on enhancement of biomarker beta-endorphins in the aging process: literature review, 2022, vol. 10, nr 2, s. 97–103.

Oceń artykuł