FT3 oraz FT4 to frakcje wolnych hormonów, niezwiązanych z białkami krwi, wydzielanych przez tarczycę. Do ich głównych zadań należy regulacja funkcji metabolicznych organizmu. W badaniach laboratoryjnych, zaburzenia pracy tarczycy mogą objawiać się nieprawidłowym poziomem FT3 oraz FT4. Jeśli chcesz wiedzieć, kiedy należy je oznaczyć, czytaj dalej!
FT3 i FT 4 – czym są i za co odpowiadają w organizmie?
Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego, zlokalizowany w przedniej części szyi. Do jej głównych zadań należy synteza i wydzielanie do krwi hormonów – trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4), które regulują czynność większości tkanek organizmu człowieka.
Hormony tarczycy biorą udział w przemianach metabolicznych białek, węglowodanów oraz tłuszczy. Hormony te pełnią wiele funkcji, dlatego ich nadmiar lub niedobór charakteryzuje się niezwykle bogatą symptomatologią.
Czynność tarczycy jest regulowana przez przysadkę mózgową. Wydzielany przez ten narząd hormon tyreotropowy (TSH) stymuluje komórki pęcherzykowe tarczycy do syntezy T3 oraz T4. Fizjologicznie, w odpowiedzi na nadmiar hormonów tarczycy przysadka zmniejsza produkcje TSH. Mechanizm ten nosi nazwę sprzężenia zwrotnego ujemnego.
Stężenia FT3 i FT 4 – jaki jest cel ich badania i kiedy należy je wykonać?
W diagnostyce funkcji tarczycy bierzemy pod uwagę stężenie wolnej frakcji hormonów tarczycy, a więc wolnej trijodotyroniny (FT3) oraz wolnej tyroksyny (FT4). Są to formy aktywne, niezwiązane z białkami krwi, które mogą pełnić w organizmie przypisaną im rolę. Transportowane przez białka krwi tyroksyna i trijodotyronina są nieczynne hormonalnie. Ocena poziomu wolnej frakcji FT3 i FT4 służy do diagnostyki oraz monitorowania chorób tarczycy. Jednak prawidłowa interpretacja wyniku tego oznaczenia, powinna być wykonana razem z analizą stężenia TSH w surowicy krwi.
Wymienione badania są wykorzystywane w celu oceny funkcji tarczycy. Nieprawidłowy poziom hormonu może świadczyć o nadczynności lub niedoczynności gruczołu. Jednak rozpoznanie konkretnej choroby tarczycy wymaga wykonania bardziej specjalistycznych badań. W tym celu, w zależności od swoich podejrzeń, lekarz może zalecić dodatkowe oznaczenie poziomu:
Ze względu na duże rozpowszechnienie chorób tarczycy w naszej populacji, każda osoba powinna corocznie oznaczyć poziom TSH, a także fT3 oraz fT4 w surowicy krwi. Objawy takie jak zmęczenie, ospałość, zaburzenia koncentracji, niezamierzone tycie lub utrata wagi, czy zaburzenia cyklu miesiączkowego mogą być objawem nieprawidłowej funkcji tarczycy.
FT3 i FT4 – o czym może świadczyć zbyt wysoki poziom hormonów tarczycy?
Wysoki, przekraczający normę poziom FT3 oraz FT4 świadczy o nadczynności tarczycy. Zgodnie z mechanizmem ujemnego sprzężenie zwrotnego towarzyszy temu obniżenie stężenia wydzielanego przez przysadkę mózgową TSH. Należy jednak wiedzieć, że istnieje szereg patologii tarczycy, w których sprzężenie takie nie występuje. Podwyższone FT3 oraz FT4 objawia się charakterystycznym zespołem objawów:
- utratą masy ciała, pomimo wzmożonego apetytu;
- nietolerancją ciepła;
- pobudzeniem psychoruchowym, drażliwością, trudnością w skupieniu uwagi, problemami ze snem;
- wzmożoną potliwością;
- osłabieniem włosów i paznokci;
- kołataniem serca;
- biegunkami;
- zaburzeniami cyklu miesiączkowego.
Obecnie najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, zarówno w populacji pediatrycznej, jak i wśród dorosłych jest choroba Gravesa i Basedowa. To autoimmunologiczne schorzenie charakteryzujące się obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH na komórkach tarczycy (TRab), które stymulują ten narząd do niekontrolowanego wydzielania hormonów.
Hormony tarczycowe FT3 i FT4 – o czym może świadczyć zbyt niski poziom?
Niski poziom FT3 i FT4 wskazuje na niedoczynność tarczycy – stan, w którym stężenie produkowanych przez tarczycę hormonów nie pokrywa pełnego zapotrzebowania organizmu. W przypadku tego zaburzenia dochodzi do wzrostu osoczowego stężenia TSH. Objawy niedoczynności tarczycy stanowią niejako przeciwieństwo nadczynności. Należy do nich:
- przyrost masy ciała, pomimo braku apetytu,
- stałe uczucie zimna,
- brak energii, ospałość, zmęczenie,
- suchość skóry i jej nadmierne rogowacenie,
- łamliwość włosów i paznokci,
- zwolnienie akcji serca, osłabienie tętna,
- zaparcia,
- zaburzenia cyklu miesiączkowego.
Jeszcze do połowy lat 90. ubiegłego wieku najczęstszą przyczynę niedoczynności tarczycy w naszym kraju stanowił niedobór jodu w diecie. Jednak dzięki wprowadzeniu profilaktyki jodowej, polegającej na dodawaniu tego pierwiastka do artykułów spożywczych (np. soli), częstość występowania tego zaburzenia uległa istotnemu obniżeniu. Obecnie najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, charakteryzujące się obecnością przeciwciał anty-TPO oraz anty-Tg, które uszkadzają komórki tarczycy.
Jak dbać o prawidłowy poziom hormonów tarczycy?
Prawidłowy poziom hormonów tarczycy we krwi ma pozytywny wpływ na Twoje samopoczucie i funkcjonowanie organizmu. Zbilansowana dieta, odpowiedni poziom jodu, aktywność fizyczna oraz sen to czynniki, które mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu hormonów tarczycy. Jednak uniknięcie rozwoju schorzeń tego gruczołu nie zawsze jest możliwe. Z tego powodu należy pamiętać o regularnych badaniach poziomu hormonów tarczycy.
Wszystkie niezbędne badania laboratoryjne możesz wykonać w Diagnostyce. Zachęcamy również do konsultacji wyników z jednym z naszych specjalistów.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
Bilirubina – jaką rolę pełni w organizmie? Poprzedni wpis 