FT4 poniżej normy – interpretacja wyniku. Wskazania do badania FT4

FT4, czyli wolna tyroksyna, to jedna z frakcji hormonów tarczycy. Badanie poziomu FT4 pozwala na rozpoznanie dysfunkcji narządu, ale też monitorowanie i ocenę stosowanego leczenia. Wynik FT4 poniżej normy wskazuje na niedoczynność tarczycy. Badanie poziomu stężenia wolnej tyroksyny jest również niezbędne w przebiegu nadczynności i chorób nowotworowych tarczycy. Jaka jest norma dla FT4? 

Co oznacza parametr FT4?

Wolna tyroksyna (FT4) to hormon wydzielany przez tarczycę. Wraz z trójjodotyroniną (FT3) reguluje pracę większości narządów i układów organizmu: nerwowego, krążenia, rozrodczego, pokarmowego. Hormony tarczycy są również niezbędne do zachowania prawidłowości procesów metabolicznych organizmu. Dlatego badanie poziomu FT4 pozwala ocenić nie tylko pracę tarczycy, lecz także wszystkich układów i większości narządów. Norma stężenia wolnej tyroksyny dla dzieci po okresie pokwitania i osób dorosłych wynosi 10–26 pmol/L. Norma FT4 dla dzieci jest zmienna i zależna od wieku. Wartość dla dzieci do 3. dnia życia wynosi 26–65 pmol/L, dla niemowląt do 11. miesiąca życia 12–30 pmol/L, a dla dzieci od 1 roku życia do okresu pokwitania – 10–26 pmol/L [1]. 

Zależność parametrów TSH, FT4 i FT3

Oznaczenia parametrów TSH, FT3 i FT4, określane panelem tarczycowym, stanowią podstawę diagnostyki chorób i dysfunkcji tarczycy. W przypadku wystąpienia wszelkich zaburzeń czynności organu są one widoczne w badaniach biochemicznych krwi. W przypadku diagnozowania funkcjonowania tarczycy niezbędna jest więc analiza wszystkich trzech parametrów. Wynik pojedynczego wskaźnika jest niewystarczający do obiektywnej oceny pracy tarczycy. Poziom FT4 koreluje z TSH i FT3. Ponadto wartości wyników są w dużym stopniu spersonalizowane, dlatego ich analiza zawsze powinna przebiegać indywidualnie, z uwzględnieniem wieku, wagi, diety, stylu życia pacjenta, a także występowania lub braku objawów. Wartości referencyjne podawane przez laboratorium są jedynie punktem odniesienia. Oznacza to, że ten sam wynik poziomu FT4 u jednego pacjenta może wskazywać na patologię i wymagać leczenia, a u innej osoby być normą, wymagającą jedynie obserwacji. 

Wynik FT4 poniżej normy

FT4 poniżej normy świadczy o niedoczynności tarczycy. Wśród przyczyn choroby wymienia się: uszkodzenie gruczołu na skutek przebytych chorób zapalnych (w tym podostrego lub ostrego zapalenia tarczycy), chorobę Hashimoto (czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, w przebiegu którego dochodzi do niszczenia komórek tarczycy), niedobór lub brak tyreotropiny, zabiegi medyczne (np. usunięcie tarczycy, leczenie jodem radioaktywnym, a także długotrwałe przyjmowanie niektórych leków). Tyroksyna wolna (FT4) poniżej normy wymaga konsultacji z endokrynologiem i podjęcia leczenia. Należy wiedzieć, że bagatelizowanie niedoczynności tarczycy prowadzi do wielu powikłań. 

FT4 poniżej normy w ciąży

Ze względu na zmiany w układzie hormonalnym podczas ciąży może dochodzić do zaburzenia pracy tarczycy. 

Normy wolnej tyroksyny dla kobiet w ciąży w poszczególnych trymestrach przedstawiają się następująco:

• I trymestr – 11,6–20,96 mlU/l;
• II trymestr – 18,12–20,64 mlU/l; 
• III trymestr – 9,15–15,88 mlU/l [2]. 

Zbyt niski poziom FT4 w ciąży może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Choroba wykrywana jest u około 0,3–0,5% ciężarnych. Natomiast u około 3% pacjentek mamy do czynienia z subkliniczną niedoczynnością tarczycy, która rozwija się pod wpływem zmian hormonalnych w trakcie ciąży[2]. W wynikach badań niedoczynność tarczycy jest diagnozowana wtedy, gdy poziom FT4 jest zbyt niski. Subkliniczna pierwotna niedoczynność tarczycy rozwija się, gdy poziom FT4 i FT3 jest prawidłowy, ale stężenie TSH jest podwyższone. 

Obie postacie niedoczynności tarczycy ciężarnych nie mają charakterystycznego przebiegu, jaki występuje u kobiet niebędących w ciąży i pozostałych pacjentów. Choroby mogą przebiegać skąpoobjawowo, a nawet bezobjawowo. Natomiast część występujących objawów pokrywa się z tymi, które są naturalne dla stanu ciąży, co dodatkowo jest mylące i nie wzbudza niepokoju. 

Należy jednak wiedzieć, że niedoczynność tarczycy w ciąży jest niebezpieczna dla matki i dziecka. Nieleczona choroba grozi zaburzeniami rozwoju płodu, przedwczesnym porodem, a nawet poronieniem. Dlatego tak ważne są regularne badania tarczycy zarówno przed ciążą, jak i przez cały jej okres. 

Leczenie subklinicznej niedoczynności tarczycy polega na stosowaniu L-tyroksyny, której dawki są dobierane indywidualnie na podstawie wyników badań. Pacjentka pozostaje pod szczególną kontrolą aż do czasu rozwiązania ciąży. Po porodzie przeprowadza się kontrolę poziomu hormonów. W przypadku ustąpienia subklinicznej niedoczynności leczenie uznaje się za zakończone. 

Wskazania do badania FT4

Badanie poziomu FT4, a także pozostałych wskaźników panelu tarczycowego, czyli FT3 i TSH, powinny być wykonywane rutynowo przez każdego raz w roku. Szczególnym wskazaniem do wykonania badania jest występowanie objawów wskazujących na zaburzenia pracy tarczycy, np. jej niedoczynność. 

Należą do nich:

• niekontrolowany przyrost masy ciała pomimo braku zmian w diecie; 
• nadmierne przesuszenie skóry; 
• łamliwość włosów; 
• zaburzenia miesiączkowania; 
• spadek libido; 
• problemy z płodnością;
• uczucie zimna;
• obrzęk podskórny całej twarzy lub powiek; 
• niskie ciśnienie tętnicze; 
• przewlekłe zaparcia; 
• nieżyt górnych dróg oddechowych; 
• chrypka; 
• problemy z koncentracją; 
• zaburzenia pamięci; 
• wahania nastroju; 
• apatia. 

Warto wiedzieć, że objawy mogą występować w różnych konfiguracjach i natężeniu. Niedoczynność tarczycy przez długi czas może przebiegać skąpoobjawowo, powodując jedynie wystąpienie jednego objawu. Dlatego tak ważne jest wykonywanie regularnych badań. 

Jakie czynniki wpływają na wynik badania?

Wpływ na poziom stężenia FT4 ma wiele czynników. Należą do nich: ciąża, niektóre choroby, jak np.: otyłość, wrodzony niedobór TSH, anoreksja, niedożywienie lub zbyt niska masa ciała czy zaburzenia pracy wątroby. 

Wśród czynników zewnętrznych wpływających na poziom FT4 wymienia się przede wszystkim przewlekle przyjmowane leki, np. salicylany, heparynę, furosemid, barbiturany, kwas walproinowy. Mogą one zarówno zwiększać, jak i zmniejszać poziom wolnej tyroksyny. 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia: 

1. A. Zdrojowy-Wełna, Postępowanie w subklinicznej niedoczynności tarczycy u kobiet ciężarnych i dzieci, „Family Medicine & Primary Care Review” 2015, 17(1), s.60–65. [1,2].
2. K. Sztefko, Oznaczania hormonów tarczycy metodami immunochemicznymi – coraz więcej wątpliwości, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2016, 52(3), s. 201–204.
3. A. Hubalewska-Dydejczyk, i in., Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, „Endokrynologia Polska” 2011, 62, s. 362–381.

Oceń artykuł