Gradówka na oku, czyli torbiel gruczołu Meiboma, jest przewlekłym zapaleniem spojówki, wywołanym zablokowaniem ujść gruczołów tarczkowych i gromadzeniem się wydzieliny łojowej. Chorobie towarzyszą ból, tkliwość, zaczerwienienie i obrzęk.
Gradówka oka stanowi częsty problem, z jakim zgłaszają się pacjenci do okulisty. To nie tylko defekt kosmetyczny, gdyż nieleczona, może powodować ucisk na rogówkę i zaburzać widzenie. Sprawdź, jakie są przyczyny powstania gradówki oraz na czym polega jej leczenie.
Co to jest gradówka na oku?
Gradówka stanowi przewlekły stan zapalny w obrębie gruczołu Meiboma. Tzw. gruczoł tarczkowy to gruczoł łojowy, zlokalizowany wewnątrz tarczki powieki, odpowiedzialny za wytwarzanie lipidowej warstwy filmu łzowego. Z każdym mrugnięciem powieki wydzielina ta zostaje równomiernie rozprowadzona po powierzchni oka i sprawia, że powieki mogą się płynnie zamykać i otwierać, a łzy nie wyparowują za szybko. Toczący się w gruczole tarczkowym proces zapalny powoduje zatykanie ich przewodów. Na skutek tego dochodzi do powstania na powiece obrzmienia w białawym kolorze. Zmiana może się rozwinąć zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Nie ma statystyk na temat częstości jej występowania, jednak w praktyce lekarskiej i w życiu codziennym spotyka się ją dość często.
Przyczyny gradówki oka
Gradówka rozwija się w wyniku zaczopowania ujścia gruczołu Meiboma. Zablokowane gruczoły nie są w stanie prawidłowo wytwarzać wydzieliny. W konsekwencji dochodzi do gromadzenia się obumarłych komórek i wydzieliny łojowej, produkowanej przez ten gruczoł. Zalegająca treść powoduje stan zapalny i stopniowe powiększanie się guzka na powiece.
Do powstania gradówki predysponuje niedoleczony, powracający jęczmień zewnętrzny. To ropień spowodowany przez zakażenie gronkowcowe. Gradówka bywa też następstwem zapalenia brzegów powiek. Może ono mieć charakter infekcyjny, a najczęstszą przyczyną jest zakażenie gronkowcami, które stanowią naturalny element flory bakteryjnej skóry. Zapalenie brzegów powieki wywołują również wirusy (np. wirus opryszczki).
Zapalenie brzegów powieki może mieć charakter niezakaźny. Jako główną przyczynę wskazuje się wówczas nadprodukcję wydzieliny (łojotok). Wśród czynników predysponujących do rozwoju tej choroby wymienia się warunki środowiskowe, takie jak: pył, dym, przeciągi. Zdarzyć się mogą przypadki wieloczynnikowego podłoża zapalenia brzegów powiek. Należy też zaznaczyć, że jęczmień nierzadko występuje z zapaleniem brzegów spojówek.
Wysoki poziom glukozy we krwi sprzyja zakażeniom, w tym bakteryjnemu zapaleniu spojówek, które prowadzi do rozwoju gradówki lub jęczmienia. Stąd też powtarzające się problemy z narządem wzroku powinny skłonić do wykonania badania w kierunku cukrzycy, aby upewnić się, że nie stanowią one przejawu większego problemu zdrowotnego.
Jak wygląda gradówka?
Gradówka charakteryzuje się guzkowatym zgrubieniem, które umiejscowione jest tuż ponad lub pod brzegiem powieki. Zgrubienie tarczki powiekowej uwypukla się pod skórą lub – od wewnątrz – pod spojówką. Zmiana nie daje zazwyczaj dolegliwości bólowych lub są one mało nasilone. Gradówka z reguły zwiększa się stopniowo. Zgrubienie przypomina wyglądem nieprzechodzącego jęczmienia. Guzka na powiece nie da się przesunąć. Ruchoma jest za to znajdująca się nad nim skóra powieki. Okolica guzka staje się obrzęknięta, w wyniku czego może pojawić się uczucie ucisku na rogówkę. W konsekwencji rozwija się niezborność rogówkowa (astygmatyzm), która zaburza ostrość wzroku do dali i z bliska. W przypadku zakażenia dochodzi do zaczerwienienia okolicy guzka, który może ulec samoistnemu przebiciu (najczęściej do worka spojówkowego). Wydobywające się ze zmiany treści drażnią tkanki i prowadzą do powstania tkanki ziarninowej.
Jak można leczyć gradówkę?
Z podejrzeniem gradówki pacjent powinien się zgłosić do lekarza okulisty. Sporadyczne są przypadki, w których dochodzi do samoistnego wchłonięcia się zmiany. Specjalista na podstawie potwierdzenia obrazu klinicznego stawia rozpoznanie. Na początku prowadzone jest leczenie zachowawcze, które polega na stosowaniu ciepłych 10-minutowych okładów z etakrydyny 0,1%. Ułatwiają one naturalny drenaż zalegającej wydzieliny gruczołu tarczkowego. W leczeniu stosuje się masaż gradówki i miejscowo antybiotykoterapię w postaci maści zawierających bacytracynę lub erytromycynę. Gdy gradówka znajduje się blisko dróg łzowych, lekarz może zalecić przezspojówkowe wstrzyknięcie sterydów. Podaje się np. triamcynolon z 2-procentowym roztworem mieszaniny składającej się z lidokainy i epinefryny. U osób predysponowanych, czyli z łojotokowym zapaleniem skóry, trądzikiem różowatym, w celach profilaktycznych stosuje się ogólną antybiotykoterapię. Aby skrócić czas leczenia gradówki, zaleca się rezygnację z noszenia soczewek kontaktowych i wykonywania makijażu oczu.
Jeśli zachowawcze leczenie gradówki nie przyniesie zadowalających rezultatów (zmiana nie wchłania się po 3–4 tygodniach, a tym bardziej po 2–3 miesiącach, leczenia) konieczne okazać się może operacyjne jej usunięcie. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym, wykonanym najczęściej poprzez wkłucie igły do gradówki i podanie substancji znieczulającej. Przebieg zabiegu można w ogólny sposób przedstawić następująco: odwinięcie powieki na wewnętrzną stronę, nacięcie skóry na zmianie i jej wyłyżeczkowanie (specjalną drapaczką usuwa się zalegającą masę). Następnie usuwa się torebkę gradówki, co ogranicza ryzyko nawrotu choroby. Nacięcie od strony spojówki powinno być pionowe, aby nie uszkodzić zdrowych gruczołów Meiboma. Nacięcie od strony skóry robi się natomiast poziomo. Do oka nakłada się maść z antybiotykiem i zakłada się na kilka godzin opatrunek zasłaniający oko. Zabieg usunięcia gradówki przeprowadza się w warunkach oddziału chirurgicznego. Nie jest konieczny pobyt w szpitalu. Usunięcie gradówki najczęściej nie wymaga zakładania szwów chirurgicznych. Po operacji przez kilka dni trzeba stosować miejscowo maść z antybiotykiem. Jeśli lekarz zaobserwuje tendencję do nawracania gradówek, konieczna może być szersza diagnostyka.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- K. Antoniak, Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku, „Postępy Farmakoterapii” 2009, t. 65, nr 2, s. 124–131.
- W. Hładki, J. Lorkowski, Rozpoznanie i wstępne zaopatrzenie ostrych stanów okulistycznych w oddziale ratunkowym, „Ostry Dyżur” 2014, t. 7, nr 3, s. 101–104.
- M.H. Niżankowska, Okulistyka. Podstawy kliniczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- J. Szaflik, J. Izdebska, Choroby aparatu ochronnego oka i rogówki, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
