Grupa krwi i układ Rh – oznaczanie grupy krwi

Na powierzchni czerwonych krwinek znajdują się zestawy antygenów, odpowiedzialne za grupy krwi. W praktyce klinicznej, grupa krwi ma znaczenie przy transfuzji i przeszczepach narządów. Zobacz, czym jest układ ABO oraz Rhesus (Rh) i jakie mają znaczenie dla organizmu człowieka.

Grupa krwi − co to jest?

Krew odgrywa bardzo ważną rolę w życiu człowieka. Jako żywa tkanka złożona jest z różnych komórek: krwinek czerwonych (erytrocytów), krwinek białych (leukocytów) i krwinek płytkowych (trombocytów). Całość zawieszona jest w osoczu, którego składniki biorą udział w systemie obronnym i transportowym organizmu.

Karl Landsteiner w 1901 r. dokonał odkrycia układu grup krwi ABO. Rozróżniamy dzięki temu 4 grupy: A, B, AB lub 0. O tym, jaką masz grupę krwi, decydują 2 antygeny, występujące na czerwonych krwinkach, A i B oraz wytwarzane naturalne przeciwciała anty-A i anty-B.  Do 2014 r. opisano 35 układów grupowych krwi, reprezentujących ponad 300 antygenów.  W praktyce klinicznej główne znaczenie mają układy: ABO i Rhesus (Rh).

Grupy krwi − układ ABO

ABO to najważniejszy układ grupowy w organizmie człowieka. W medycynie największe znaczenie ma przy transfuzji krwi i transplantacji narządów. Antygeny układu ABO pojawiają się już około 6. tygodnia życia płodowego. Przynależność do konkretnej grupy krwi uwarunkowana jest genetycznie i niezmienna w całym życiu. Wyjątek stanowi przeszczep szpiku kostnego, gdyż nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.

Jakie są grupy krwi? Najprościej przedstawić je tak:

• Grupa krwi A – posiada na powierzchni krwinek antygen A, w osoczu posiada przeciwciała anty-B,
• Grupa krwi B – posiada na powierzchni krwinek antygen B, w osoczu posiada przeciwciała anty-A,
• Grupa krwi O – nie posiada na powierzchni krwinek antygenu, w osoczu posiada przeciwciała anty-A i anty-B,
• Grupa krwi AB – posiada na powierzchni krwinek antygen A i antygen B, w osoczu nie posiada przeciwciał.

Najczęściej występującą grupą krwi w Polsce jest A Rh+, a najrzadziej − AB Rh-.

Grupy krwi − układ Rh

Jego nazwa pochodzi od małp Rhesus, u których w 1940 r. wykryto w krwinkach  czerwonych czynnik Rh. To bardzo złożona mieszanina około 45 antygenów, znajdująca się na powierzchni krwinki czerwonej. Najważniejszy z nich jest antygen D. Nie występuje on u wszystkich ludzi, dlatego rozróżnia się grupy Rh+ (obecny antygen D) i Rh- (brak antygenu D). W Polsce mniej więcej 85% populacji ma grupę Rh+, reszta − 15% − nie posiada antygenu i należy do grupy Rh-.  Przeciwciała anty-D nie występują naturalnie, natomiast tworzą się w wyniku kontaktu z antygenem.

Dużym problemem jest niezgodność Rh dawcy i biorcy podczas przetaczania krwi oraz tzw. konflikt serologiczny, który występuje, gdy zachodzi niezgodność grupowa Rh między matką a płodem.

Konflikt serologiczny zazwyczaj dotyczy kolejnej ciąży, ponieważ podczas pierwszej miano przeciwciał narasta bardzo powoli i nie wywołuje większych powikłań. Ryzyko jego wystąpienia zwiększa się w kolejnych ciążach. Konflikt serologiczny polega na tym, że matka z grupą Rh-, zaczyna tworzyć przeciwciała przeciwko płodowi z grupą Rh+. Nawet jedna kropla krwi płodu stymuluje wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenowi Rh+. Podczas kolejnej ciąży przeciwciała przechodzące do krwi płodu, mogą powodować hemolizę (niszczenie krwinek płodu). Konsekwencją tego zjawiska jest zagrażająca życiu płodu niedokrwistość. W takim wypadku konieczna jest w transfuzja krwi Rh+ dziecku. Aby zapobiec konfliktowi, matce podaje się immunoglobulinę immunoglobulinę anty–Rh0 (D). Neutralizuje ona krwinki czerwone płodu, które przeszły do układu krążenia kobiety, co zapobiega odpowiedzi immunologicznej przeciw nim skierowanej.

Po co oznaczać grupę krwi?

Oznaczanie grupy krwi jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych. Zgodność grup krwi dawców i biorców zapobiega wielu groźnym dla życia działaniom niepożądanym. W przypadku transfuzji lub przeszczepu, ważna jest zgodność układu ABO i częściowa Rh. Osoba z grupą O Rh- jest uniwersalnym dawcą, natomiast z grupą AB Rh– − uniwersalnym biorcą.

Oznaczenie grup krwi wykonuje się przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi, z powodu nagłej utraty krwi, przy doborze odpowiedniego dawcy krwi w przypadku transfuzji, przy przeszczepach narządów, tkanek lub komórek, przy planowaniu potomstwa lub w trakcie ciąży, przy ustaleniu ojcostwa.

Grupa krwi − jak wygląda badanie?

Aby oznaczyć grupę krwi udaj się do najbliższego punktu pobrań, np. Diagnostyki. Nie musisz specjalnie przygotowywać się do badania, ani być na czczo. Nie wymagane jest też skierowanie od lekarza. Pobieranie próbki wygląda podobnie jak przy badaniu morfologii krwi. Wynik otrzymasz w ciągu kliku dni.

Dokumenty potwierdzające grupę krwi to:

• wynik badania laboratoryjnego z pieczątką pracowni, która wykonała test,
• legitymacja Honorowego Dawcy Krwi,
• identyfikacyjna Karta Grupy Krwi (Krewkarta).

Potwierdzony zgodnie z przepisami wynik badania grupy krwi, musi być oparty na 2 oznaczeniach, wykonanych z 2 próbek krwi pobranych w różnym czasie. Tylko na podstawie wyniku uzyskanego w ten sposób lekarz może wdrożyć leczenie krwią.

Grupa krwi − odgrywa znaczącą rolę?

Wiedza na temat swojej grupy krwi to kluczowa informacja w razie nagłej utraty krwi czy konieczności przeprowadzenia operacji. Informacja ta pozwoli lekarzom na szybką interwencję i ratowanie życia. Oznaczenie grupy krwi jest konieczne, jeśli chcesz zostać dawcą krwi, planujesz zajść w ciążę lub jesteś w ciąży.

Bibliografia:

• Mitra R., Mishra N., Prasad Rath G., Blood groups systems, Indian J Anaesth. 2014 Sep-Oct; 58(5): 524–528.
• Górski J., Fizjologia człowieka, PZWL. Wydawnictwo Lekarskie, 2010.
• Michajlik A., Ramotowski W., Anatomia i fizjologia człowieka, PZWL. Wydawnictwo Lekarskie, 2003.

Michalewska B., Bednarz J., Wybrane doniesienia na temat aktualnej wiedzy o grupach krwi, „Journal of Transfusion Medicine” 2012, t. 5, nr 3, s. 129–132