Grzybica jamy ustnej jest najczęściej wynikiem zakażeń oportunistycznych u osób z obniżonym poziomem odporności. Charakterystycznym objawem schorzenia jest biały nalot na śluzówkach. Dowiedz się, jakie czynniki predysponują do wystąpienia grzybicy jamy ustnej, jakie patogeny ją wywołują oraz na czym polega diagnostyka i leczenie schorzenia.
Grzybica gardła – co to za choroba?
Zakażenia grzybicze jamy ustnej, w tym grzybica gardła, występują dość powszechnie, szczególnie u osób o osłabionej odporności. Mogą stanowić infekcję pierwotną lub pojawiać się wtórnie w przebiegu zakażeń o innej etiologii (wirusowej lub bakteryjnej). Warto wiedzieć, iż w warunkach fizjologicznych obecność w jamie ustnej wybranych grzybów (Candida, Aspergillus, Rhizopus) jest całkowicie normalna. Większość zakażeń grzybiczych ma charakter oportunistyczny, co oznacza, iż u zdrowej osoby obecność grzybów nie wywołuje objawów choroby. W przypadku osłabienia układu odpornościowego z różnych przyczyn mogą one natomiast stanowić przyczynę infekcji.
W ostatnich latach obserwuje się wzrost ilości zakażeń grzybiczych jamy ustnej u pacjentów, szczególnie u osób w trakcie COVID-19. Może mieć to związek zarówno ze spadkiem odporności, jak i ze stosowaniem wziewnych leków sterydowych podczas zakażenia wirusem SARS-CoV-2.
Grzybica jamy ustnej – co wywołuje chorobę?
Za grzybicze zakażenia jamy ustnej, w tym za grzybicę gardła, języka i krtani, odpowiadają najczęściej grzyby z rodzaju:
- Candida – wywołują chorobę zwaną kandydozą; 95% infekcji jest powodowane przez Candida albicans, a ich częstość występowania zwiększyła się znacznie w ostatnich latach. Przyczyną kandydozy mogą być również inne grzyby Candida: C. glabrata, C. tropicalis, C. parapsilosis, C. dubliniensis, C. guilliermondii, C. krusei, C. kefyr,
- Aspergillus – wywołują tzw. aspergillozę, najczęściej Aspergillus fumigatus,
- Zygomycetes – są czynnikiem etiologicznym zygomykozy; powodują ją grzyby: Rhizopus, Mucor, Absidia, Rhizomucor species,
- inne grzyby, które mogą być przyczyną grzybicy jamy ustnej, to: Histoplasma capsulatum, Blastomyces dermatitidis, Cryptococcus neoformans, Paracoccidioides brasiliensis complex, Geotrichum candidum.
Kandydoza jamy ustnej to najczęstsze grzybicze zakażenie jamy ustnej. Występuje zwykle u noworodków i osób w podeszłym wieku. Inne czynniki ryzyka kandydozy to: stosowanie leków immunosupresyjnych, cukrzyca, długotrwała sterydoterapia lub antybiotykoterapia, niedożywienie. Schorzenie jest często obserwowane u chorych na AIDS, nowotwory złośliwe oraz u pacjentów w trakcie radio- i chemioterapii.
Objawy grzybicy gardła
Pacjenci z grzybicą gardła zgłaszają najczęściej uczucie pieczenia w gardle oraz nieprzyjemny posmak w ustach. Bywa, że do czasu postawienia rozpoznania i włączenia leczenia dolegliwości trwają u nich tygodniami, miesiącami, a nawet przez całe lata. W jamie ustnej obserwuje się zwykle pleśniawki, czyli białe naloty, które po usunięciu szpatułką odsłaniają zaczerwienioną śluzówkę.
Grzybica gardła – jakie badania wykonać?
U osoby z podejrzeniem grzybicy gardła konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu z uwzględnieniem czynników ryzyka, które mogą odpowiadać za wystąpienie choroby. Wymaz z gardła i badanie mykologiczne umożliwiają postawienie rozpoznanie i zidentyfikowanie czynnika odpowiedzialnego za wystąpienie objawów choroby. Rzadziej wykonywanym badaniami są biopsja i badanie histopatologiczne – zwykle konieczne u osób z przewlekłą kandydozą hiperplastyczną, u których podejrzewa się chorobę nowotworową.
Metody leczenia grzybicy jamy ustnej
Leczenie kandydozy jamy ustnej polega zwykle na miejscowym stosowaniu klotrimazolu u dorosłych lub nystatyny u noworodków i niemowląt. U niektórych pacjentów konieczne może być włączenie leków doustnych – flukonazolu, itrakonazolu lub (u osób z zaburzeniami odporności) posakonazolu. W przypadku zakażenia innym rodzajem grzybów stosowane są – w zależności od stanu pacjenta i wyniku badania mykologicznego – worykonazol, itrakonazol, amfoterycyna B, flukonazol lub ketokonazol. Wszyscy chorzy powinni zostać poinformowani o konieczności przestrzegania zasad higieny jamy ustnej.
Wpływ noszenia maseczki na występowanie grzybicy gardła
W dobie pandemii COVID-19, choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, i wprowadzenia w wielu krajach obowiązku noszenia maseczki zakrywającej usta i nos pojawiły się obawy na temat jej wpływu na występowanie grzybicy jamy ustnej, w tym grzybicy gardła. Liczne doniesienia o zwiększonym ryzyku grzybicy, niepoparte badaniami naukowymi, skłoniły naukowców do badań w tym kierunku. W jednym z badań oceniono, iż obecność grzybów (najczęściej z rodzaju Aspergillus) była wykryta na 70% maseczek (w większości były to maseczki bawełniane). Należy jednak zaznaczyć, iż w badaniu określono również częstość prania noszonych maseczek – średni czas noszenia maseczki wynosił aż 8 dni (od 2 do 30 dni), a tylko 31 z 50 badanych prało maseczkę średnio co 12 h. W badaniu nie określono częstości występowania zakażeń grzybiczych jamy ustnej u osób noszących maseczki, podkreślono jednak konieczność dbania o ich higienę i częste wymienianie.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Bose D., Brizuela M., Fungal Infections Of The Oral Mucosa, “StatPearls”, 2022, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585050/.
- Santosh A., Muddana K., Bakki S., Fungal Infections of Oral Cavity: Diagnosis, Management, and Association with COVID-19, “Nature Public Health Emergency Collection”, 2021, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8003891/.
- Keri V. i in., Pilot study on burden of fungal contamination in face masks: need for better mask hygiene in the COVID-19 era, “Le Infezioni in Medicina”, 2021, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8805480/.
