Grzybica skóry gładkiej – przyczyny i objawy. Jak się ją rozpoznaje?

Grzybica skóry gładkiej to powszechna infekcja wywoływana przez różne rodzaje grzybów, głównie dermatofity, takie jak Trichophyton rubrum czy Microsporum canis. Zakażenie dotyczy różnych obszarów ciała, w tym tułowia, kończyn, twarzy i szyi. Sprawdź, jakie objawy mu towarzyszą i w jaki sposób jest diagnozowane.

Jak można zarazić się grzybicą skóry gładkiej?

Grzybica skóry gładkiej jest chorobą zakaźną, którą można się zarazić na kilka sposobów. Po pierwsze poprzez kontakt bezpośredni, tj. poprzez dotyk zakażonej osoby lub zwierzęcia (np. kota, psa, świnki morskiej, bydła). Po drugie poprzez kontakt pośredni, tj. poprzez wspólne użytkowanie przedmiotów codziennego użytku, takich jak ręczniki, ubrania, pościel, grzebienie, maszynki do golenia, sprzęt sportowy (maty, rękawice bokserskie, hantle), korzystanie z basenów, saun czy publicznych pryszniców. Niektóre grzyby bytują w glebie i przenoszą się na skórę podczas kontaktu (np. chodzenia boso). Istnieją również autoinfekcje. Jeśli grzybica rozwinęła się na innej części ciała (np. na stopach, paznokciach), może dojść do przeniesienia zakażenia na inne obszary, np. przez drapanie.

Przeczytaj także: https://badaniakrwi.pl/grzybica-gardla-przyczyny-objawy-diagnostyka/

Jakie grzyby wywołują grzybicę skóry gładkiej?

Grzybicę skóry gładkiej powodują trzy główne grupy grzybów. Na ogół przyczyną są dermatofity, które odżywiają się keratyną (składnikiem naskórka, włosów i paznokci). Do najczęstszych należą:

• Trichophyton rubrum – najczęstszy sprawca grzybicy skóry i paznokci;
• Trichophyton mentagrophytes – często przenoszony przez zwierzęta;
• Microsporum canis – przenoszony głównie przez koty i psy, powodujący grzybicę zapalną;
• Epidermophyton floccosum – rzadziej powoduje zakażenie pachwin i skóry gładkiej.

Drożdżaki (Candida spp.) to grzyby naturalnie bytujące na skórze i błonach śluzowych, które w sprzyjających warunkach mogą spowodować grzybicę skóry gładkiej. Candida albicans to gatunek, który atakuje najczęściej i wywołuje kandydozę skóry, szczególnie w fałdach skórnych. Rzadziej za grzybicę skóry gładkiej odpowiada Candida parapsilosis, który atakuje dłonie i stopy.

Bardzo rzadko grzybicę skóry gładkiej powodują pleśniowce (Scopulariopsis, Aspergillus, Fusarium). Grzyby te mogą jednak zakażać np. paznokcie i prowadzić do głębokich infekcji u osób z obniżoną odpornością.

Jakie są czynniki ryzyka grzybicy skóry gładkiej?

Niektóre osoby są bardziej podatne na zakażenie grzybicze. Rozwojowi infekcji sprzyjają różne czynniki związane z higieną i stylem życia. Wymienić można wśród nich m.in. noszenie ciasnych, nieprzewiewnych ubrań, wykonanych z syntetycznych materiałów, które zatrzymują wilgoć i ciepło, sprzyjając tym samym rozwojowi grzybów. Ryzyko infekcji zwiększa niedostateczna higiena osobista – rzadkie mycie ciała i niezmienianie wilgotnych ubrań, chodzenie boso w miejscach publicznych (np. na basenie, w hotelu), korzystanie z publicznych miejsc (np. saun, siłowni) czy używanie wspólnych przedmiotów.

Na rozwój grzybicy skóry gładkiej bardziej narażone są osoby przebywające w ciepłym i wilgotnym klimacie, gdyż w takich warunkach grzyby rozwijają się szybciej. Grupami szczególnie narażonymi są rolnicy, ogrodnicy, sportowcy, pracownicy basenów, kosmetyczki, osoby mające kontakt ze zwierzętami (np. hodowcy, weterynarze).

Większe ryzyko powstania grzybicy skóry gładkiej podyktowane jest czynnikami zdrowotnymi. Osoby z osłabionym układem immunologicznym (np. po chemioterapii, z HIV/AIDS, po przeszczepach, w wyniku stosowania leków immunosupresyjnych) są bardziej narażone na infekcje grzybicze. Wysoki poziom cukru sprzyja namnażaniu się grzybów, stąd u diabetyków często występują infekcje grzybicze skóry i paznokci. Rozrostowi grzybów sprzyja wilgotne środowisko, a zatem na grzybicę skóry gładkiej narażone są osoby z nadmierną potliwością (hiperhydrozą). Grzyby rozwijają się w miejscach o wysokiej wilgotności i temperaturze, jak fałdy skórne, pachwiny, okolice pach. Grzybica częściej rozwija się u osób z nadwagą, gdyż nadmierna masa ciała wiąże się z większą liczbą fałdów skórnych, w których grzyby łatwo się rozwijają. Dodatkowo drobne otarcia, skaleczenia czy maceracja skóry ułatwiają wnikanie grzybów.

Do grupy zwiększonego ryzyka rozwoju grzybicy skóry gładkiej należą osoby poddane długotrwałej antybiotykoterapii. Antybiotyki niszczą naturalną florę bakteryjną skóry, co pozwala grzybom się namnażać. Mechanizmy obronne organizmu niszczą leki immunosupresyjne i kortykosteroidy, stosowane np. przy chorobach autoimmunologicznych, przez co ryzyko infekcji jest większe. Długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych może wpływać na zmiany hormonalne, sprzyjające infekcjom grzybiczym.

Poznaj e-Pakiet badań hormonalnych dla kobiet (profilaktycznie oraz przy zaburzeniach miesiączkowania, płodności).

Niektóre osoby mają większą predyspozycję do infekcji grzybiczych z powodu dziedzicznych cech skóry, np. jej budowy czy naturalnej odporności na grzyby.

Postacie grzybicy skóry gładkiej

Grzybica skóry gładkiej może mieć różne postacie kliniczne, w zależności od rodzaju patogenu i miejsca zakażenia. 

Jedną z częstszych postaci jest grzybica powierzchowna (dermatofitoza). Najczęściej wywołują ją dermatofity (np. Trichophyton, Microsporum). Typowe są dla niej okrągłe, rumieniowe plamy o złuszczającym się brzegu i często z przejaśnieniem w środku. Zmiany powiększają się stopniowo. Grzybica ta może pojawić się w różnych miejscach ciała, np. na twarzy, szyi, ramionach, tułowiu. Towarzyszą jej świąd, pieczenie, czasem ból.

Kolejną postacią jest grzybica drożdżakowa (kandydoza skóry gładkiej), powodowana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Występują w niej czerwone, lśniące, wilgotne zmiany skórne. Na obrzeżach zmian pojawiają się pęcherzyki lub krostki. Zmianom towarzyszy maceracja naskórka. Ta postać grzybicy skóry gładkiej najczęściej występuje w fałdach skórnych (pod pachami, w pachwinach, pod piersiami).

Grzybica głęboka (grzybica zapalna) to cięższa postać grzybicy, często związana z zakażeniem grzybami zoofilnymi (przenoszonymi ze zwierząt). Towarzyszą jej głębokie, bolesne guzki, nacieki, obfite złuszczanie i wysięk ropny. Możliwe jest powstawanie blizn. Często postać dotyczy skóry owłosionej i prowadzi do trwałej utraty włosów.

Łupież pstry (grzybica powierzchowna wywołana przez Malassezia) to postać grzybicy skóry gładkiej, która występuje częściej u osób młodych, zwłaszcza w okresie letnim. Typowe są dla niej plamy od białych po brązowe, delikatnie się łuszczące. Nie stwierdza się stanu zapalnego i świądu lub jest on bardzo łagodny. Zmiany najczęściej pojawiają się na klatce piersiowej, plecach, ramionach.

Grzybica dłoni i stóp (Tinea manuum, Tinea pedis) obejmuje skórę gładką rąk i stóp, często współistnieje z grzybicą paznokci. Jej objawem jest sucha, popękana, złuszczająca się skóra. Grzybica ta przypomina egzemę lub łuszczycę.

Jak diagnozowana jest grzybica skóry gładkiej?

Diagnoza grzybicy skóry gładkiej opiera się na kilku metodach, które pozwalają potwierdzić obecność grzybów i określić ich rodzaj. Proces diagnostyczny rozpoczynają wywiad i badanie kliniczne. Lekarz ocenia wygląd zmian skórnych (rumieniowe plamy, złuszczanie, świąd). Pyta o kontakt ze zwierzętami, pobyt w miejscach publicznych (np. na basenach, siłowniach) i wcześniejsze infekcje skórne. Sprawdza inne obszary skóry, paznokcie i owłosione części ciała pod kątem ewentualnego rozprzestrzenienia infekcji.

Następnie wykonywane jest badanie mikroskopowe. Pobiera się próbkę naskórka, łusek skórnych lub wydzieliny z zakażonego miejsca. Materiał barwi się odpowiednimi odczynnikami i ogląda pod mikroskopem w poszukiwaniu strzępek grzybni lub zarodników. Zlecane jest badanie mykologiczne (posiew). Próbka materiału jest umieszczana na specjalnym podłożu hodowlanym. Po kilku dniach (czasem nawet po kilku tygodniach) ocenia się, czy doszło do wzrostu grzybów, i identyfikuje się ich gatunek.

Cennych informacji w diagnostyce grzybicy skóry gładkiej dostarcza badanie lampą Wooda. Badanie to wykonywane jest w zaciemnionym pomieszczeniu przy użyciu lampy emitującej promieniowanie UV. Niektóre grzyby (np. Microsporum) świecą na zielono, co pomaga w szybkiej diagnozie. Metoda ta nie wykrywa wszystkich rodzajów grzybów, ale może być pomocna w połączeniu z innymi testami.

Bardzo dokładna metoda wykrywająca DNA grzybów w pobranym materiale to badanie genetyczne (PCR). Jest ona stosowana głównie w trudnych przypadkach, gdy inne testy nie dają jednoznacznych wyników.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. H. Błaszczyk, A. Zalewska-Janowska, Dermatologia w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
2. J.L. Bolognia, J.V. Schaffer, Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022.
3. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
4. L. Kalbarczyk, J. Ławrynowicz, Nietypowa grzybica skóry gładkiej wywołana przez Paecilomyces lilacinus – opis przypadku, „Przegląd Dermatologiczny” 2010, nr 1, s. 29–32.
5. A. Szewczyk, M. Noweta, A. Kaszuba, Choroby spowodowane czynnikami infekcyjnymi (grzybiczymi), [w:] A. Kaszuba (red.), Zmiany skórne w chorobach ogólnoustrojowych, t. 3, Czelej, Lublin 2018, s. 669–694.

Oceń artykuł