Marker HE4: na czym polega badanie? - Badania Krwi
27 października 2024

HE4 – kluczowy wskaźnik diagnostyczny raka jajnika

Artykuł napisany przez: Olga Dąbska
he4

Rak jajnika jest jednym z najbardziej agresywnych i śmiertelnych nowotworów wśród kobiet. Jego objawy często pojawiają się późno, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie raka jajnika, aby zwiększyć szansę na skuteczne leczenie. Jednym z kluczowych narzędzi diagnostycznych jest marker HE4 – białko komórek nabłonkowych najądrza. HE4 odgrywa kluczową rolę w identyfikacji raka jajnika, nawet we wczesnych fazach rozwoju choroby. Przeczytaj, na czym polega badanie tego parametru, jakie są wskazania do jego wykonania, a także jak interpretować otrzymane wyniki. 

Marker HE4 – co to jest?

Marker HE4, inaczej zwany ludzkim białkiem komórek nabłonkowych najądrza, to glikoproteina produkowana przez komórki nabłonkowe, występujące w różnych narządach ludzkiego organizmu, m.in. w układzie oddechowym, jelitach oraz układzie rozrodczym. Białko to jest kodowane przez gen WFDC2, zlokalizowany na długim ramieniu chromosomu 20.

Choć dokładna fizjologiczna rola HE4 nie została do końca poznana, wiadomo, że u mężczyzn prawdopodobnie bierze on udział w procesach produkcji plemników. U kobiet natomiast marker HE4 wykazuje znaczenie kliniczne przede wszystkim w kontekście diagnostyki i monitorowania przebiegu raka jajnika.

Znaczenie markera HE4 w diagnostyce raka jajnika

Marker HE4 charakteryzuje się wysoką czułością w wykrywaniu raka jajnika, w tym również we wczesnych stadiach. W porównaniu do powszechnie znanego markera CA-125, HE4 wykazuje większą specyficzność, co oznacza, że rzadziej ulega podwyższeniu w przypadku niezłośliwych zmian w obrębie jajników.

Podwyższone stężenie HE4 obserwuje się przede wszystkim w następujących typach raka jajnika:

  • rak surowicy – około 90% przypadków,
  • rak endometrialny – około 90% przypadków,
  • rak jasnokomórkowy – około 50% przypadków.

Z kolei w przypadku raka śluzowego jajnika stężenie HE4 zwykle nie ulega znaczącemu podwyższeniu. Dlatego też marker ten nie jest stosowany w diagnostyce wszystkich podtypów tego nowotworu.

Warto podkreślić, że marker HE4 może wykazywać podwyższone wartości w innych chorobach, takich jak rak trzustki, rak płuc czy niewydolność nerek. Dlatego jego interpretacja powinna zawsze odbywać się w kontekście całościowej oceny stanu klinicznego pacjentki.

Kiedy warto wykonać badanie HE4?

Główne wskazania do wykonania badania markera HE4 obejmują:

  1. Podejrzenie raka jajnika – marker HE4 jest szczególnie przydatny, gdy badanie obrazowe, np. USG, wykazało obecność zmiany w obrębie jajników, której charakter budzi wątpliwości co do potencjalnej złośliwości.
  2. Monitorowanie przebiegu leczenia raka jajnika – oznaczanie poziomu HE4 pozwala ocenić skuteczność terapii oraz monitorować ewentualne nawroty choroby po zakończeniu leczenia.
  3. Wykrywanie przerzutów raka jajnika – podwyższone stężenie HE4 może sygnalizować obecność przerzutów tego nowotworu do innych narządów.

Ponadto eksperci zalecają wykonywanie badania HE4 jako elementu profilaktyki u kobiet powyżej 40. roku życia. Wczesne wykrycie zmian w obrębie jajników znacząco zwiększa szanse na wdrożenie skutecznego leczenia.

Jak przebiega badanie HE4?

Badanie poziomu markera HE4 wykonywane jest z próbki krwi żylnej, pobranej ze zgięcia łokciowego. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania – pacjentka nie musi być na czczo, a także może normalnie funkcjonować w dniu badania.

Krew trafia do specjalnie oznakowanych probówek, a następnie jest analizowana w laboratorium przy użyciu testów immunoenzymatycznych. Dzięki nim możliwe jest precyzyjne oznaczenie stężenia HE4 w surowicy krwi.

Badanie HE4 – norma i interpretacja wyniku

Normy stężenia markera HE4 różnią się w zależności od wieku pacjentki. Przykładowe zakresy referencyjne przedstawiają się następująco:

  • kobiety do 40. roku życia: do 60,5 pmol/l,
  • kobiety 40–49 lat: do 76,0 pmol/l,
  • kobiety 50–59 lat: do 74,3 pmol/l,
  • kobiety 60–69 lat: do 82,9 pmol/l,
  • kobiety powyżej 70 lat: do 104,0 pmol/l.

Należy pamiętać, że powyższe wartości mogą się różnić między poszczególnymi laboratoriami, dlatego zawsze interpretuje się wynik w kontekście zakresu referencyjnego danej placówki.

Podwyższone stężenie HE4 może sugerować obecność raka jajnika, jednak sam wynik bez uwzględnienia całościowego obrazu klinicznego nie jest wystarczający do postawienia diagnozy. Dlatego jego interpretacja wymaga kompleksowego podejścia. Lekarz musi wziąć pod uwagę również inne badania, zgłaszane objawy oraz wyniki badań obrazowych.

Algorytm ROMA – kompleksowa ocena ryzyka raka jajnika

Aby zwiększyć trafność diagnostyczną, w przypadku podejrzenia raka jajnika oznaczenie markera HE4 przeprowadza się łącznie z pomiarem poziomu CA-125 – innego powszechnie znanego markera tego nowotworu. Wyniki obu badań są następnie wykorzystywane w algorytmie ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm).

Algorytm ten pozwala na ocenę ryzyka rozwoju złośliwego nowotworu jajnika u danej pacjentki. Uwzględnia on nie tylko poziomy HE4 i CA-125, ale również status menopauzalny kobiety. Na podstawie tych danych ROMA klasyfikuje pacjentki do grupy niskiego lub wysokiego ryzyka choroby nowotworowej.

Zastosowanie testu ROMA, w porównaniu do oznaczania jedynie poziomu HE4 lub CA-125, znacząco zwiększa trafność diagnostyczną w identyfikacji raka jajnika, szczególnie we wczesnych stadiach choroby.

Rola HE4 w monitorowaniu leczenia raka jajnika

Jak wspomniano, marker HE4 odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu przebiegu leczenia raka jajnika oraz w wykrywaniu ewentualnych nawrotów choroby. Jeśli u pacjentki z rozpoznanym rakiem jajnika stwierdzono podwyższone stężenie HE4 przed rozpoczęciem terapii, wówczas regularny pomiar tego parametru pozwala ocenić skuteczność leczenia. Spadek poziomu HE4 w trakcie terapii sugeruje, że nowotwór dobrze reaguje na zastosowane metody leczenia.

Z kolei utrzymywanie się wysokiego stężenia HE4 lub jego ponowny wzrost po zakończeniu terapii może wskazywać na brak odpowiedzi na leczenie lub na nawrót choroby. Dlatego oznaczanie HE4 jest cennym narzędziem w systematycznej obserwacji przebiegu leczenia raka jajnika.

Badanie HE4 a inne nowotwory

Choć marker HE4 jest najczęściej kojarzony z rakiem jajnika, to jego podwyższone wartości mogą również towarzyszyć innym chorobom. Zaobserwowano, że zwiększone stężenie HE4 występuje m.in. w przebiegu niewydolności nerek, raka trzustki, jelita grubego, płuc, endometrium, piersi czy przewodów moczowych.

HE4 w ciąży

Poziom HE4 u kobiet w ciąży może być naturalnie podwyższony w porównaniu z poziomami obserwowanymi u kobiet nieciężarnych. Wynika to z fizjologicznych zmian zachodzących w organizmie kobiety w trakcie ciąży. Podwyższony poziom HE4 w ciąży nie musi wskazywać na obecność nowotworu – zastosowanie tego markera w diagnostyce raka jajnika u ciężarnych kobiet jest ograniczone. Istnieje ryzyko fałszywie dodatnich wyników. W przypadku kobiet w ciąży, które wykazują podejrzane objawy lub zmiany w obrębie jajników, lekarze mogą opierać się na innych wskaźnikach i regularnym monitorowaniu klinicznym pacjentki. Dodać trzeba, że białko HE4 może mieć związek ze stanem przedrzucawkowym, a jego stężenie bywa podwyższone u kobiet z tym schorzeniem. Uważa się, że podwyższony poziom HE4 może być związany z uszkodzeniem i dysfunkcją śródbłonka oraz z procesami zapalnymi, które występują w preeklampsji. HE4 jako marker odzwierciedla patologiczne zmiany zachodzące w łożysku, które są kluczowe dla rozwoju stanu przedrzucawkowego.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

  1. A. Brenk, P. Bodzek, M. Baliś i wsp., Użyteczność kliniczna białka HE4 w innych patologiach poza rakiem jajnika – przegląd piśmiennictwa, „Ginekologia Polska MediProject” 2018, t. 4, nr 50, s. 88–92.
  2. Ł. Janas, E. Głowacka, J. Wilczyński i wsp., Ocena użyteczności oznaczeń białka HE4 i algorytmu ROMA w przedoperacyjnej diagnostyce guzów przydatków, „Ginekologia Polska” 2015, nr 86, s. 193–197.
  3. I. Janosz, P. Bodzek, M. Baliś i wsp., Ocena stężeń białka HE4 u zdrowych kobiet ciężarnych oraz ciężarnych ze stanem przedrzucawkowym – badania pilotażowe, „Ginekologia Polska MediProject” 2019, t. 2, nr 52, s. 39–45.
  4. K. Kułak, G. Polak, W. Bednarek i wsp., Wartość oznaczeń HE4 we wczesnej diagnostyce raka jajnika, „Ginekologia Polska MediProject” 2013, t. 4, nr 30, s. 52–57.
  5. M. Maksimiuk, M. P. Budzik, A. Deptała i wsp., HE4 – not only an ovarian cancer biomarker – a brief review, „Nowotwory. Journal of Oncology” 2019, t. 69, nr 3–4, s. 142–145.
Oceń artykuł

O Autorze