Hiperurykemia to choroba genetyczna lub nabyta, która objawia się przede wszystkim podwyższonym poziomem kwasu moczowego we krwi. W większości przypadków przebiega bezobjawowo, a lekarze diagnozują ją dopiero wtedy, gdy pojawią się jej powikłania, czyli dna moczanowa lub kamica nerkowa. W leczeniu tej dolegliwości istotną rolę odgrywa odpowiednia dieta oparta na redukcji spożywanego mięsa i alkoholu.
Hiperurykemia – co to takiego i kogo dotyczy?
Hiperurykemia to podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Jest to ostatni produkt metabolizmu takich związków jak DNA czy RNA, a jego obecność w organizmie to zjawisko całkowicie naturalne. Powinien on być usuwany wraz z moczem i częściowo także z kałem. U zdrowej osoby stężenie kwasu moczowego nie powinno przekraczać 6,8 miligramów na decylitr krwi. Większe wartości świadczą o tym, że zachwiana została naturalna równowaga i substancja ta nie jest prawidłowo wydalana z organizmu lub dochodzi do jej nadprodukcji. Problem dotyczy w równym stopniu mężczyzn i kobiet, a kryterium wieku nie ma tu żadnego znaczenia.
Hiperurykemia – przyczyny
Nadmiar kwasu moczowego we krwi może być uwarunkowany genetycznie lub nabyty. W pierwszym przypadku ma to związek z zaburzeniami enzymatycznymi. Przykład schorzenia, w którym występuje hiperurykemia, to zespół Lescha-Nyhana. Jednak często choroba ta jest po prostu skutkiem niezdrowego trybu życia – jej rozwojowi sprzyja otyłość i nadużywanie alkoholu. Inne schorzenia, które powodują podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi, to:
- niedoczynność tarczycy,
- nadciśnienie tętnicze,
- niewydolność nerek.
Z problemem tym zmagają się także osoby chore na nowotwór. Farmakologiczne środki przeciwnowotworowe nie tylko uderzają w podstawowe schorzenie, ale zmieniają też wiele parametrów zdrowotnych, m.in. powodują zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi.
Co ciekawe, hiperurykemia może przydarzyć się wyczynowym sportowcom lub amatorom, którzy postawili sobie zbyt ambitne cele i obciążają swój organizm bardzo wymagającym treningiem. To dość nietypowa przyczyna, jednak stanowi ona dowód na to, jak ogromne znaczenie ma umiar w praktykowaniu aktywności fizycznej.
Hiperurykemia – objawy
Hiperurykemia we wczesnym stadium przebiega bez żadnych widocznych objawów. Zazwyczaj diagnozuje się ją dopiero wtedy, gdy pojawiają się już dolegliwości będące konsekwencjami zbyt wysokiego poziomu kwasu moczowego we krwi. Pierwsze poważne powikłanie tej choroby to dna moczanowa, czyli specyficzne zapalenie stawów – jest ono spowodowane tym, że kwas moczowy tworzy złogi w tkankach stawów i innych narządów, powodując szereg dolegliwości, takich jak obrzęk, zaczerwienienie, ból i sztywność stawów, a także znaczne ograniczenie ich ruchomości.
Drugim powikłaniem, które prowadzi do postawienia diagnozy o hiperurykemii, jest kamica nerkowa, czyli schorzenie polegające na tworzeniu się kamieni w różnych miejscach układu moczowego. W tym przypadku pojawiają się następujące symptomy: ból i trudności przy oddawaniu moczu, ból pachwin, brzucha i lędźwi oraz obecność krwi w moczu.
Hiperurykemia – jak ją zdiagnozować? Do jakiego lekarza się udać?
Hiperurykemię zazwyczaj diagnozuje się bardzo późno – dopiero wtedy, gdy pojawią się kamienie w nerkach lub ból stawów stanie się nie do zniesienia. Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy, pierwsze kroki skieruj do internisty lub lekarza rodzinnego. Ten specjalista zdiagnozuje Twoją dolegliwość i będzie mógł poprowadzić leczenie, oczywiście we współpracy z reumatologiem (w przypadku dny moczanowej) lub urologiem (w razie wystąpienia objawów kamicy nerkowej). Jedna z podstawowych czynności diagnostycznych to badanie stężenia kwasu moczowego we krwi. Jeśli szukasz sposobu, aby wcześnie rozpoznać swoją dolegliwość i rozpocząć leczenie, regularnie wykonuj podstawowe badania krwi. Jeśli w Twojej rodzinie pojawiły się przypadki hiperurykemii związanej z dną moczanową lub kamicą nerkową, możesz – obok podstawowej morfologii – regularnie sprawdzać poziom kwasu moczowego we krwi.
Jak przebiega leczenie hiperurykemii?
Jeśli stężenie kwasu moczowego we krwi jest nieznacznie podwyższone, a osoba chora nie zgłasza żadnych dodatkowych objawów, które mogą świadczyć o innych schorzeniach, leczenie nie jest konieczne. Z terapią nie należy jednak zwlekać w przypadku osób, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia chorób naczyniowo-sercowych. Gdy zostanie zdiagnozowana dna moczanowa lub kamica nerkowa, należy wdrożyć leczenie przyczynowe. Osoby, które zmagają się z tą pierwszą dolegliwością, biorą zazwyczaj środki, których działanie ma obniżyć poziom kwasu moczowego we krwi. Takie postępowanie hamuje rozwój dny moczanowej, a jednocześnie eliminuje problem hiperurykemii. Jeśli objawy wskazują na kamicę nerkową, w pierwszej kolejności należy wdrożyć preparaty rozkurczające i przeciwzapalne, które mają za zadanie zmniejszenie bólu. Duże złogi powstałe w nerkach należy usunąć – obecnie odbywa się to z udziałem mało inwazyjnych metod, takich jak litotrypsja czy ureterorenoskopia.
Hiperurykemia – jaka dieta wspiera leczenie?
Poziom kwasu moczowego we krwi można obniżyć także przez stosowanie odpowiedniej diety. Oto najważniejsze zasady, które powinny stosować osoby zmagające się z hiperurykemią i dną moczanową:
- Należy spożywać głównie węglowodany i białka, natomiast tłuszcze ograniczyć do 40 g dziennie.
- Trzeba wyeliminować potrawy bogate w związki purynowe: podroby, sardynki, śledzie, dziczyznę, czekoladę, kawę, mocną herbatę, groch, fasolę, bób, szpinak, grzyby.
- Posiłki powinny być spożywane regularnie, 3 lub 4 razy w ciągu dnia.
- Ostatni posiłek należy jeść ok. 3 godz. przed snem.
- Smażenie na oleju należy zastąpić gotowaniem w wodzie lub na parze.
- Należy unikać potraw pieczonych i duszonych.
- Warto wyeliminować też cukry proste (nie mylić z węglowodanami złożonymi, które są głównym źródłem energii i wspierają proces wydalania kwasu moczowego z organizmu) i znacznie ograniczyć spożycie alkoholu.
Zmiana stylu życia oraz redukcja wagi to kolejne ważne kroki w procesie leczenia hiperurykemii i jej powikłań.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- B. Jurkiewicz, Kamica układu moczowego u dzieci, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
- A. Piekarczyk, Dietoterapia przy podwyższonym kwasie moczowym i dnie moczanowej, Wydawnictwo Eprofess, Żory 2018.
