Hirsutyzm to nadmierne owłosienie ciała w okolicach twarzy, pachwin, klatki piersiowej, pleców i brzucha, które dotyka 5-10% kobiet. Przyczyną tego zjawiska jest zbyt intensywne wytwarzanie androgenów, czyli męskich hormonów płciowych lub nadwrażliwość mieszków włosowych na działanie tych hormonów. Inne objawy hirsutyzmu to składowe zespołu wirylizacji, czyli: łysienie typu męskiego, trądzik, nadmierne przetłuszczanie się skóry i włosów, zaburzenia miesiączkowania, zwiększenie masy mięśniowej, obniżenie tonu głosu, zaburzenia miesiączkowania i zmiany w obrębie zewnętrznych narządów płciowych.
Hirsutyzm − co to jest?
Hirsutyzm objawia się często u kobiet jako nadmierne owłosienie klatki piersiowej, twarzy, pachwin, pleców czy brzucha. Gdy hirsutyzm wynika z nadprodukcji androgenów przez nadnercza lub gonady, może dojść do wystąpienia zespołu wirylizacji (maskulinizacji), który prowadzi nawet do niepłodności. Stopień nasilenia hirsutyzmu bada się przy użyciu skali Ferrimana i Gallweya, co pozwala na ocenę intensywności owłosienia w 9 androgenozależnych okolicach ciała. Rozpoznanie hirsutyzmu o nasileniu powyżej 8 punktów według powyższej skali, świadczy o konieczności wykonania rozszerzonej diagnostyki w celu ustalenia przyczyn nadmiernego owłosienia.
Hirsutyzm należy różnicować z hipertrychozą, która cechuje się nadmiernym porostem owłosienia na całym ciele. Ta postać owłosienia nie ma związku z zaburzeniami hormonalnymi, natomiast może być skutkiem zażywania niektórych leków, np. preparatów stosowanych w leczeniu trądziku lub może towarzyszyć takim chorobom jak: niedoczynność tarczycy, porfiria, jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa). Hipertrychoza, w odróżnieniu do hirsutyzmu, pojawia się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
Hirsutyzm − przyczyny
Nadmierne owłosienie twarzy i ciała u kobiet może mieć podłoże hormonalne, wynikające ze stanów chorobowych, skutkujących nadprodukcją androgenów.
Jakie są przyczyny nadprodukcji męskich hormonów płciowych u kobiet?
- zespół policystycznych jajników,
- nadwaga i otyłość,
- zespół Cushinga,
- guz androgenny zlokalizowany w jajnikach lub nadnerczach,
- wrodzony przerost nadnerczy,
- zespół oporności na hormony glikokortykosteroidowe,
- insulinooporność,
- wysokie stężenie prolaktyny we krwi − hiperprolaktynemia,
- egzogenne hormony (glikokortykosteroidy anaboliczne, doustne środki antykoncepcyjne z androgennym progestagenem),
- rogowacenie ciemne – współwystępowanie wzmożonej pigmentacji skóry z insulinoopornością, otyłością i cukrzycą.
Hirsutyzm może dotykać kobiety, u których wykryto zespół policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovary syndrome), nazywany także zespołem wielotorbielatowych jajników. Choroba ta bywa przyczyną niepłodności, bowiem cechuje się występowaniem bezowulacyjnych cykli. Inne objawy PCOS to: insulinooporność, nadwaga lub otyłość, a także łysienie typu męskiego, trądzik, przerost łechtaczki. U kobiet w wieku okołomenopauzalnym nadmierne owłosienie może wynikać ze spadku stężenia estrogenów, co skutkuje zaburzeniami w proporcjach między androgenami i estrogenami.
Do hirsutyzmu prowadzi także zwiększona aktywność enzymu o nazwie 5-α-reduktaza. Enzym ten katalizuje transformację testosteronu do silniejszego androgenu, czyli dihydrotestosteronu (DHT). U kobiet wysoki poziom DHT powoduje pojawienie się owłosienia w miejscach nietypowych dla tej płci. Gdy przyczyną hirsutyzmu jest nadaktywność DHT, nie stwierdza się podwyższonego stężenia androgenów we krwi, więc jako terapię zaleca się pacjentkom stosowanie inhibitorów 5-α-reduktazy.
Rozpoznanie hirsutyzmu
Hirsutyzm wymaga wykonania diagnostyki hormonalnej, aby ocenić, czy przyczyną nadmiernego owłosienia są zbyt wysokie poziomy męskich hormonów płciowych – androgenów. W związku z powyższym należy sprawdzić stężenie:
- testosteronu − wzrost stężenia do wartości powyżej 200 ng/dl może wynikać z obecności guza wiry lizującego,
- androstendionu − hormon steroidowy powstający w korze nadnerczy i w gonadach, odpowiada za rozwój męskich i żeńskich cech fizycznych oraz takich cech płciowych, jak niski tembr głosu i owłosienie twarzy,
- siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) − hormon steroidowy wytwarzany przez nadnercza, wzrost jego poziomu we krwi sugeruje zatem zaburzenia w funkcjonowaniu tych organów.
Należy także zwrócić uwagę na stężenie SHBG (ang. sex hormone binding globulin), ponieważ spadek poziomu tego białka wiążącego hormony płciowewpływa na wzrost ilości testosteronu we krwi.
Warto poszerzyć diagnostykę o ocenę poziomu hormonów przysadkowych:
Poziomy wszystkich wymienionych hormonów możesz zbadać w Diagnostyce. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, skorzystaj z konsultacji online.
By wykluczyć choroby nadnerczy i związane z nimi nadmierne wytwarzanie androgenów można sprawdzić poziom ACTH (adrenokortykotropina) − hormonu wytwarzanego przez przysadkę mózgową, który stymuluje korę nadnerczy do produkcji męskich hormonów płciowych. Przy pojawianiu się nieregularnych miesiączek oraz problemów z płodnością, można wykonać badanie stężenia 17-hydroksyprogesteronu, czyli prekursora hormonów kory nadnerczy. Jego nadprodukcja może wskazywać na wzrost wytwarzania męskich hormonów płciowych przez korę nadnerczy.
Leczenie hirsutyzmu
Zastosowanie odpowiedniej terapii farmakologicznej wiąże się z właściwym rozpoznaniem przyczyny nadmiernego owłosienia. W leczeniu hirsutyzmu wynikającego z nadprodukcji androgenów wykorzystuje się:
- doustne tabletki antykoncepcyjne, które wpływają na wzrost stężenia SHBG i hamowanie syntezy androgenów,
- antyandrogeny, czyli inhibitory androgenów.
Celem usunięcia nadmiernego owłosienia stosuje się zabiegi z zakresu medycyny estetycznej tj. elektrolizę, depilację laserową, fotodepilację.
Bibliografia:
- Anna Otlewska, Paweł Hackemer, Fryderyk Menzel; Hirsutyzm; Pediatria i Medycyna Rodzinna 2018
- Przemysław Kłosowski, Renata Świątkowska-Stodulska, Agata Berlińska, Krzysztof Sworczak; Hiperandrogenizm u kobiet po menopauzie; Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11
https://podyplomie.pl/dermatologia/18122,hirsutyzm-zazwyczaj-nie-choroba-a-jednak-klopot
Toksokaroza – czym jest? Objawy, badania i leczenie Poprzedni wpis 