Homocysteina a tarczyca: jak na siebie działają? - Badania Krwi
21 kwietnia 2023

Homocysteina i tarczyca – czy mają na siebie wpływ?

homocysteina-a-tarczyca-lekarz-bada-tarczyce-pacjentce

Zarówno podwyższony poziom homocysteiny, jak i zaburzenia czynności tarczycy stanowią czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Od niedawna zainteresowaniem naukowców cieszy się wzajemne oddziaływanie na siebie hiperhomocysteinemii oraz zaburzeń hormonalnych związanych z chorobami tarczycy. Dowiedz się, jaka jest zależność między tarczycą a poziomem homocysteiny w organizmie człowieka.

Homocysteina – co to jest?

Homocysteina to aminokwas wytwarzany w organizmie człowieka z metioniny dostarczanej w diecie (głównie z produktów mięsnych, ryb, jaj i nabiału). Hiperhomocysteinemia (zbyt wysokie stężenie homocysteiny we krwi) sprzyja rozwojowi miażdżycy i zalicza się ją, obok podwyższonego stężenia cholesterolu, nadciśnienia tętniczego, palenia tytoniu czy cukrzycy, do czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Podwyższony poziom homocysteiny sprzyja uszkodzeniu ścian naczyń krwionośnych, namnażaniu jej komórek, a nawet powstawaniu w niej zakrzepów. Właściwe leczenie hiperhomocysteinemii zmniejsza prawdopodobnie ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu, zakrzepicy żylnej, zatoru płuc i zawału mięśnia sercowego. 

Homocysteina – badanie, norma

Na czym polega badanie homocysteiny? Oznaczenie jej stężenia wymaga pobrania próbki krwi żylnej, najczęściej z naczyń w zgięciu łokciowym. Jest ona następnie poddawana analizie w laboratorium, a wynik badania można otrzymać zwykle już w ciągu 1–2 dni. W warunkach prawidłowych stężenie homocysteiny powinno wynosić 5–15 µmol/L [1]. Łagodną hiperhomocysteinemię (występującą nawet u 5–7% ludzi) rozpoznaje się, gdy jej poziom mieści się w przedziale 16–30 µmol/L, a umiarkowaną w przypadku stężenia homocysteiny w granicach 31–100 µmol/L. Poziom homocysteiny przekraczający 100 µmol/L upoważnia do rozpoznania ciężkiej hiperhomocysteinemii.

Pacjenci często zastanawiają się, czy wykonywać badanie homocysteiny w przypadku braku objawów. Należy podkreślić, iż hiperhomocysteinemia może przez długi czas nie dawać objawów, dlatego warto wykonywać badania profilaktyczne, a w razie potrzeby odpowiednio ją leczyć. Obniżenie poziomu homocysteiny znacząco zmniejsza ryzyko poważnych chorób – dla przykładu redukcja jej stężenia o 25% zmniejsza ryzyko udaru niedokrwiennego o 19%.

Tarczyca – jaką rolę odgrywa w organizmie człowieka?

Tarczyca jest gruczołem dokrewnym położonym w przedniej części szyi człowieka, odpowiadającym za wydzielanie hormonów – tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny. Regulacja wydzielania tyroksyny i trójjodotyroniny jest możliwa dzięki prawidłowemu działaniu podwzgórza (odbywa się w nim synteza TRH – hormonu uwalniającego tyreotropinę) oraz przedniego płata przysadki mózgowej (jest w niej wytwarzana tyreotropina – TSH – pobudzająca gruczoł tarczowy do uwalniania T3 i T4).

Funkcje hormonów tarczycy w ustroju

Prawidłowy poziom hormonów tarczycy ma ogromne znaczenia dla zdrowia już od życia płodowego. Do głównych funkcji T4 i T3 zaliczamy:

  • stymulowanie prawidłowego rozwoju mózgu, kości i mięśni jeszcze w trakcie życia wewnątrzmacicznego,
  • przyspieszenie tempa przemian metabolicznych w organizmie człowieka,
  • wpływ na czynność gonad (jajników i jąder), a przez to regulowanie płodności, menstruacji i owulacji u kobiet,
  • zwiększenie przepływu krwi przez płuca, co umożliwia lepsze natlenowanie krwi,
  • umożliwianie przyspieszenia akcji serca, jego kurczliwości i objętości wyrzutowej poprzez zwiększenie ilości receptorów dla katecholamin (m.in. adrenaliny) w sercu.

Zaburzenie wydzielania hormonów przez tarczycę prowadzi do niedoczynności lub nadczynności gruczołu i wiąże się z wystąpieniem wielu uciążliwych objawów.

Niedoczynność tarczycy i zagrożenia z nią związane

Niedoczynność tarczycy jest spowodowana zmniejszonym wytwarzaniem przez gruczoł tarczowy hormonów tarczycy – T4 i T3. W przypadku niedoczynności związanej z chorobą samej tarczycy mówimy o niedoczynności pierwotnej – w tej sytuacji obserwuje się równoczesny wzrost poziomu TSH we krwi. Niedobór TSH w schorzeniach przysadki mózgowej jest powodem niedoczynności wtórnej, a zmniejszone wydzielanie TRH w podwzgórzu wiąże się z wystąpieniem tzw. trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy.

W praktyce lekarskiej najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto – autoimmunologiczna choroba zapalna, prowadząca do uszkodzenia narządu. Diagnozę schorzenia potwierdza, oprócz obniżenia poziomu hormonów tarczycy i podwyższenia TSH, obecność autoprzeciwciał (przeciwko tyreoperoksydazie anty-TPO i przeciwko tyreoglobulinie) oraz badanie USG. Do najczęstszych objawów niedoczynności tarczycy zaliczamy:

  • przewlekłe zmęczenie,
  • pogorszenie koncentracji,
  • suchość skóry,
  • nietolerancję zimna,
  • spowolnienie akcji serca (bradykardię),
  • zwiększenie masy ciała mimo zmniejszenia apetytu,
  • wypadanie włosów,
  • zaparcia.

Spowolnienie procesów metabolicznych u osób z niedoczynnością tarczycy jest również przyczyną wzrostu poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, stanowi więc pośrednio czynnik ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Leczenie niedoczynności tarczycy polega przede wszystkim na suplementacji hormonalnej.

Nadczynność tarczycy – objawy

Nadczynność tarczycy jest spowodowana nadmiernym wytwarzaniem T4 i T3 przez gruczoł tarczowy. Podobnie jak w przypadku niedoczynności wyróżniamy:

  • pierwotną nadczynność tarczycy, będącą skutkiem choroby tarczycy, przebiegającą z obniżeniem TSH,
  • wtórną nadczynność tarczycy, związaną z nadmiernym wydzielaniem TSH przez przysadkę mózgową,
  • trzeciorzędową nadczynność gruczołu tarczowego, spowodowaną zbyt wysokim stężeniem TRH, produkowanym przez podwzgórze.

Warto powiedzieć kilka słów o najczęstszej przyczynie nadczynności tarczycy, czyli o chorobie Gravesa-Basedowa. Podobnie jak choroba Hashimoto, jest ona schorzeniem autoimmunologicznym, w którym dochodzi do wytwarzania w organizmie autoprzeciwciał. Pobudzają one receptory dla TSH w gruczole tarczowym, prowadząc tym samym do nadmiernego, niekontrolowanego wytwarzania T4 i T3. U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa często występuje wole (powiększenie tarczycy) oraz wytrzeszcz.

Jakie objawy mogą wskazywać na nadczynność tarczycy? Do lekarza warto zgłosić się w przypadku wystąpienia:

  • utraty masy ciała mimo wzmożonego apetytu,
  • nietolerancji ciepła,
  • nadmiernej potliwości,
  • osłabienia,
  • wytrzeszczu,
  • powiększenia gruczołu tarczowego,
  • kołatania serca,
  • przyspieszonego tętna,
  • nadciśnienia tętniczego,
  • drżenia kończyn,
  • bezsenności, niepokoju, depresji, zaburzeń lękowych.

Lekarz pierwszego kontaktu po przeprowadzeniu dokładnego badania podmiotowego i przedmiotowego może zlecić podstawowe badania służące do oceny czynności tarczycy, a w razie potrzeby zdecydować o skierowaniu pacjenta do endokrynologa.

Homocysteina a tarczyca – jak na siebie działają?

Niski poziom hormonów tarczycy u osób z niedoczynnością gruczołu tarczowego wiąże się prawdopodobnie z podwyższeniem stężenia homocysteiny we krwi. Uważa się, iż wysoki poziom TSH jest istotnym czynnikiem hiperhomocysteinemii, niezależnie od wieku pacjenta, poziomu kwasu foliowego i witaminy B12 w organizmie. Hipercholesterolemia u osób z niedoczynnością tarczycy tworzy w połączeniu z wysokim poziomem homocysteiny warunki sprzyjające tworzeniu się blaszek miażdżycowych. Na szczęście odpowiednia substytucja hormonalna (przyjmowanie lewotyroksyny) znacząco obniża stężenie homocysteiny u pacjentów z niedoczynnością tarczycy.

Homocysteina – jak zmniejszyć jej poziom w organizmie?

Metody leczenia hiperhomocysteinemii wciąż są przedmiotem badań naukowców. Uważa się, iż korzyści u chorych przynosi suplementacja witamin z grupy B – kwasu foliowego, witaminy B6 i B12. U pacjentów z wysokim poziomem homocysteiny konieczne jest również wykonanie badań w kierunku obecności innych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, m.in. pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała i obwodu talii oraz badania krwi (w tym określenie stężenia glukozy i poziomu lipidów na czczo).

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

 

Bibliografia

  1. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
  2. Son P., Lewis L., Hyperhomocysteinemia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554408/.
  3. Shahid M., Ashraf M., Sharma S., Physiology, Thyroid Hormone, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK500006/
  4. Catargi B. i in., Homocysteine, hypothyroidism, and effect of thyroid hormone replacement, “Thyroid: Official Journal of American Thyroid Association”, 1999, dostęp online: marzec 2023, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10646653/.
  5. Ziaee A. i in., Effects of folic acid plus levothyroxine on serum homocysteine level in hypothyroidism, “Caspian Journal of Internal Medicine”, 2012, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3861905/
Oceń artykuł