Zapalenie wsierdzia – przyczyny i objawy - Badania Krwi
14 września 2022

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – przyczyny, objawy, leczenie

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Infekcyjne zapalenie wsierdzia może obejmować zapalenie wewnętrznej warstwy serca – wsierdzia oraz zastawek, które oddzielają poszczególne części serca od siebie nawzajem. Nierozpoznana lub niewłaściwie leczona choroba może być przyczyną groźnych powikłań, a nawet zgonu. Jakie są przyczyny i objawy schorzenia?

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – przyczyny choroby

Zapalenie wsierdzia jest stanem zapalnym wewnętrznej warstwy serca (wsierdzia), najczęściej zastawek oddzielających poszczególne części serca od siebie nawzajem, komór, przedsionków i dużych naczyń. Rozpoznanie choroby we wczesnym stadium jest dużym wyzwaniem diagnostycznym, dlatego w większości przypadków jest ono stawiane w zaawansowanej postaci schorzenia.

Do najczęstszych przyczyn infekcyjnego zapalenia wsierdzia należą zakażenia bakteryjne. Szacuje się, iż za 80–90% zachorowań odpowiadają trzy grupy bakterii: gronkowce (w tym Staphylococcus aureus), paciorkowce i enterokoki, rzadziej bakterie z grupy HACEK (Haemophilus, Actinobacillus, Cardiobacterium, Eikenella i Kingella), grzyby (Candida, Aspergillus) lub inne patogeny. U osób stosujących narkotyki dożylne spotyka się infekcyjne zapalenie wsierdzia, spowodowane przez Pseudomonas aeruginosa i Serratia marcescens.

Czynniki ryzyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia infekcyjnego zapalenia wsierdzia zalicza się m.in.:

  • wady zastawki mitralnej (dwudzielnej) i aortalnej,
  • wrodzone wady serca,
  • wypadanie płatka zastawki mitralnej,
  • zespół Marfana (wrodzoną chorobę tkanki łącznej, w której przebiegu obserwuje się wady serca),
  • kiłę,
  • stan po wszczepieniu sztucznej zastawki (infekcyjne zapalenie wsierdzia występuje zwykle do kilku tygodni po zabiegu operacyjnym, najczęściej jest spowodowane zakażeniem Staphylococcus aureus i Staphylococcus epidermidis),
  • dożylne stosowanie narkotyków,
  • cukrzycę,
  • zaawansowany wiek,
  • stosowanie leków sterydowych.

Objawy infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Objawy infekcyjnego zapalenia wsierdzia (IZW) są w większości niespecyficzne. Dominują wśród nich:

  • gorączka – występuje u ponad 95% pacjentów, zwykle towarzyszą jej dreszcze. Nie dotyka wszystkich chorych, dlatego jej brak nie wyklucza obecności IZW. Brak gorączki wynika zwykle z leczenia immunosupresyjnego, stosowania antybiotyków z innych przyczyn, podeszłego wieku czy przyjmowania leków o działaniu przeciwgorączkowym,
  • zmęczenie, osłabienie,
  • utrata masy ciała,
  • ból głowy,
  • ból w klatce piersiowej,
  • duszność,
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku,
  • objawy skórne – wybroczyny na skórze, guzki Oslera (bolesne, czerwone zmiany na palcach rąk i stóp), plamki Rotha (stwierdzone w badaniu dna oka wybroczyny w siatkówce), objaw Janewaya (plamy krwotoczne na dłoniach i podeszwach stóp, niedające dolegliwości bólowych).

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – jakie badania należy wykonać?

Podejrzenie wystąpienia infekcyjnego zapalenia wsierdzia wymaga diagnostyki i leczenia w warunkach szpitalnych. Podstawowe badania przy podejrzeniu schorzenia to:

  • posiewy krwi – badanie mikrobiologiczne, mające na celu wykrycie patogenu (bakterii lub grzyba), odpowiedzialnego za wystąpienie choroby oraz ocenę jego wrażliwości na antybiotyki. Próbki krwi do badania należy pobrać niezwłocznie po przyjęciu do szpitala, jeszcze przed podaniem pierwszej dawki antybiotyku. Krew należy pobrać 3 razy, w odstępie 30 minut,
  • morfologia krwi (w IZW zwykle stwierdza się leukocytozę z przewagą neutrofili, niedokrwistość), OB (podwyższone), stężenie CRP i fibrynogenu (wzrost stężenia), badanie ogólne moczu (może być białkomocz i obecność erytrocytów w osadzie moczu),
  • EKG (badanie elektrokardiograficzne) – nie istnieją typowe dla IZW zmiany w zapisie EKG,
  • badanie echokardiograficzne – bardzo istotne w diagnostyce schorzenia. Może wykazać wady zastawek, wady serca, wegetacje w sercu (ruchome twory mające łączność ze wsierdziem), ropnie,
  • przezprzełykowe badanie echokardiograficzne – ma wyższą czułość niż badanie przezklatkowe,
  • RTG klatki piersiowej – pozwala na ocenę niewydolności serca i ewentualnych zmian w miąższu płuc,
  • tomografia komputerowa – służy przede wszystkim do wykrywania powikłań infekcyjnego zapalenia wsierdzia, np. ropni, tętniaków rzekomych.

Metody leczenia infekcyjnego zapalenia wsierdzia

Leczenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia ma na celu eradykację czynnika odpowiedzialnego za wystąpienie choroby oraz zapobieganie powikłaniom (niewydolności serca, ropniom, tętniakom rzekomym, przetokom). Postępowanie zależy od stanu ogólnego chorego – u osób w ciężkim stanie, z ostrą niewydolnością serca, wstrząsem septycznym czy udarem największe znaczenie ma wstępne ustabilizowanie stanu, a dopiero później włączenie odpowiednich antybiotyków czy leczenie kardiochirurgiczne.

Antybiotykoterapia dożylna ma na celu wyeliminowanie patogenu (na ogół bakterii) będącego przyczyną choroby. Najczęściej stosowanymi antybiotykami (w różnych połączeniach) są: penicylina G, ampicylina, kloksacylina, wankomycyna, gentamycyna, ceftriakson, ryfampicyna. 

U części pacjentów konieczne może być leczenie operacyjne, m.in. w przypadku wystąpienia ciężkiej niewydolności serca wskutek uszkodzenia zastawek serca w przebiegu choroby, u osób z powikłaniami w postaci przetok (wytworzonych nieprawidłowych połączeń między częściami serca), ropni. Wskazaniem do leczenia kardiochirurgicznego są również duże, ruchome wegetacje w sercu (powyżej 1 cm). Decyzja co do operacji bywa trudna i powinna być podjęta przez doświadczony zespół specjalistów.

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. Gupta A., Mendez M., Endocarditis, “StatPearls”, 2022, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499844/.
  2. Yallowitz A., Decker L., Infectious Endocarditis, “StatPearls”, 2022, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557641/

O Autorze