Jak niski poziom ferrytyny może wpływać na samopoczucie?

Ferrytyna pełni ważną funkcję podczas metabolizmu żelaza w organizmie. Łączy się z jonami tego pierwiastka i w ten sposób tworzy jego aktywną pulę zapasową, która może zostać wykorzystana niemal od razu, gdy zajdzie taka potrzeba. Niedobór żelaza prowadzi także do obniżenia poziomu ferrytyny. Deficytowi tego pierwiastka towarzyszą zwykle mało specyficzne objawy, takie jak ogólne obniżenie samopoczucia, senność, ból głowy czy bladość skóry. Mogą także pojawiać się dolegliwości, które wiążą się z niedoborem mikroelementu w konkretnych narządach. Dowiedz się więcej, jak niski poziom ferrytyny może wpływać na samopoczucie. 

Co to jest ferrytyna?

Ferrytyna jest białkiem, które bierze udział w gospodarce żelaza i może informować o toczącym się stanie zapalnym. Dzięki temu nieprawidłowości jej poziomu zwracają uwagę na problem, który wymaga dalszej diagnostyki. W organizmie dorosłego znajduje się około 1–1,5 g ferrytyny. Występuje głównie w wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym i mięśniach, czyli narządach, które są zaangażowane w przemiany żelaza. W mniejszych ilościach białko to znajduje się wielu innych komórkach, np. w nabłonku jelita i łożysku oraz płynach ustrojowych, w tym także we krwi.

Do zadań ferrytyny w organizmie należy przede wszystkim:

• magazynowanie żelaza – tworzy zapasy tego pierwiastka w kluczowych dla metabolizmu narządach. Jej stężenie w osoczu pośrednio informuje o zawartości minerału w organizmie. Żelazo połączone z białkiem stanowi jego aktywną pulę rezerwową, co oznacza, że może zostać od razu wykorzystane do wytwarzania brakujących związków, jeśli pojawi się taka potrzeba;
• alarmowanie, gdy w organizmie rozwija się stan zapalny, ponieważ należy do tzw. „białek ostrej fazy”. Kiedy pojawia się patologiczny proces, dochodzi do pobudzenia różnych mechanizmów, które mają na celu opanowanie zaburzenia. Takim zmianom towarzyszy podniesienie stężenia wykładników zapalenia we krwi, w tym „białek ostrej fazy”.

Rola ferrytyny w gospodarce żelaza 

Żelazo wchodzi w skład różnych enzymów w organizmie, jednak przede wszystkim stanowi centralną część hemoglobiny. Białko znajduje się w krwinkach czerwonych, czyli erytrocytach. Hemoglobina bierze udział w przenoszeniu tlenu i dwutlenku węgla między pęcherzykami płucnymi a tkankami. Krwinki czerwone powstają w szpiku kostnym w procesie erytropoezy. Pełnią swoją funkcję, krążąc wraz z krwią po całym organizmie, a następnie są rozkładane w układzie siateczkowo-śródbłonkowym w śledzionie i wątrobie. W ten sposób udaje się odzyskać część żelaza, które może zostać zmagazynowane lub wykorzystane później do budowy kolejnych cząsteczek hemoglobiny.

Ferrytyna ma za zadanie magazynować żelazo. Z tego powodu umiejscowienie kolejnych etapów metabolizmu tego minerału odpowiada lokalizacji jego zapasów w organizmie. 

Jak wygląda badanie poziomu ferrytyny?

Oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy krwi przede wszystkim pozwala na określenie rezerwy żelaza w organizmie. Można szacować, że 1 mikrogram ferrytyny w litrze krwi odpowiada około 8 mg tego pierwiastka zmagazynowanego w puli zapasowej. 

Oznaczenie poziomu ferrytyny wykonuje się z krwi żylnej pobranej od pacjenta. Warto zadbać o odpowiednie przygotowanie do badania. Dzięki temu jego wyniki będą lepiej oddawać rzeczywisty stan organizmu. Krew powinna zostać pobrana rano, zwykle między godziną 7 a 10. Oznaczenie można wykonać, jeśli pacjent pozostawał na czczo. Dlatego ostatni posiłek przed pobraniem najlepiej zjeść nie później niż do godziny 18 poprzedniego dnia.

Prawidłowy poziom ferrytyny mieści się w przedziałach:

• 10–200 mikrogramów/l (średnio 35 mikrogramów/l) dla kobiety,
• 15–400 mikrogramów/l (średnio 90 mikrogramów/l) dla mężczyzny.

Jakie mogą być przyczyny niskiego poziomu ferrytyny?

Niski poziom ferrytyny we krwi zwykle rozwija się na skutek niedoboru żelaza. Może wynikać np. z utraty minerałów z powodu krwawienia, problemów dotyczących wchłaniania składników odżywczych w przewodzie pokarmowym lub dostarczania zbyt małych ilości tego pierwiastka wraz z dietą. Niedobór żelaza, a przez to także niski poziom ferrytyny wiąże się także z wiekiem, stanem zdrowia lub niektórymi procesami fizjologicznymi, dlatego częściej pojawia się np.:

• u miesiączkujących kobiet, ponieważ regularnie tracą one żelazo wraz z krwią podczas menstruacji. Zwiększone ryzyko niedoboru tego pierwiastka dotyczy zwłaszcza pań, u których krwawienia są wyjątkowo obfite;
• u dzieci;
• w przebiegu niedoczynności tarczycy, np. w chorobie Hashimoto;
• jako powikłanie nieswoistych chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego; 
• razem z niedoborami witaminy C, która polepsza przyswajanie żelaza z pokarmu;
• na skutek przewlekłego krwawienia np. z układu moczowego, dróg rodnych czy przewodu pokarmowego;
• u osób, które regularnie oddają duże ilości krwi;
• po urazach i operacjach;
• w okresie zwiększonego zapotrzebowania, m.in. u wcześniaków, nastolatków, kobiet w ciąży i karmiących piersią;
• u osób, które stosują niezbilansowaną, restrykcyjną dietę i nie suplementują brakujących składników odżywczych.

Jak niski poziom ferrytyny wpływa na samopoczucie?

Obniżony poziom ferrytyny w surowicy często wiąże się z niedoborem żelaza. Wówczas zwykle towarzyszy mu także niedokrwistość, czyli anemia. Niedobór żelaza stanowi jedną z najczęstszych przyczyn obniżenia poziomu krwinek czerwonych. Deficyt tego pierwiastka w organizmie sprawia, że zmniejszają się jego zapasy, a przez to także stężenie ferrytyny. 

Anemię można potwierdzić za pomocą badania morfologicznego krwi. W przebiegu niedokrwistości z niedoboru żelaza dochodzi m.in. do obniżenia stężenia hemoglobiny i pojawiają się krwinki czerwone o mniejszych rozmiarach.

Anemii towarzyszą zwykle mało specyficzne objawy ogólne, które pogarszają samopoczucie pacjenta. Należą do nich m.in.:

• osłabienie i większa męczliwość;
• pogorszenie koncentracji uwagi;
• ból i zawroty głowy;
• przyspieszenie akcji serca;
• bladość skóry i błon śluzowych, 
• w ciężkiej postaci także duszność.

W przypadku długotrwałego niedoboru żelaza mogą dołączać się także inne dolegliwości. Wynikają one bezpośrednio ze zbyt niskiego poziomu tego pierwiastka w konkretnych narządach. Zapasy żelaza nie mogą wówczas zapewnić niezbędnej ilości tego minerału, aby zaspokoić potrzeby komórek organizmu. Z tego powodu przebieg niektórych procesów zostaje zaburzony, co prowadzi do pojawienia się takich dolegliwości jak m.in.:

• suchość skóry i pękanie kącików ust;
• bladość i kruchość paznokci;
• wypadanie i łamliwość włosów;

Niedobór żelaza może przebiegać także bez specyficznych i zauważalnych objawów. Wôwczas problem ujawnia się dopiero przy okazji wykonania badań laboratoryjnych.

Jak wygląda leczenie zaburzeń gospodarki żelaza?

Wyniki badań, które mogą sugerować obecność zaburzeń gospodarki żelaza, powinny zostać skonsultowane z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Podczas poszukiwania przyczyn takiego stanu specjalista bierze pod uwagę całościowy stan pacjenta, zgłaszane przez niego objawy oraz czynniki, które mogą mieć wpływ na zmienione parametry testu.

Leczenie zaburzeń gospodarki żelaza ma przede wszystkim charakter przyczynowy. Postępowanie zwykle różni się w zależności od rodzaju problemu. Niedobór żelaza może być wskazaniem do rozpoczęcia suplementacji lub zmiany diety, natomiast bardzo duża niedokrwistość niekiedy wymaga przetoczenia krwi.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. U. Demkow i in., Diagnostyka laboratoryjna, Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2015, s. 48–54.
2. D.R. Ferrier, Biochemia, tłum. D. Chlubek, Edra Urban & Partner, Wrocław 2018, s. 465–467.
3. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1680–1683.
4. E. Kosiorowska, M. Hartleb, Ferrytyna – strategia diagnostyczna dla wysokich stężeń
5. Osoczowych, „Gastroenterologia Praktyczna” 2016, nr 4, s. 37–45.

 

---