Spis treści:
- Co to jest fibrynogen?
- Jak działa fibrynogen?
- Kiedy warto oznaczyć poziom fibrynogenu?
- Jak należy przygotować się do badania poziomu fibrynogenu we krwi?
- Jak przebiega badanie poziomu fibrynogenu we krwi?
- Kiedy poziom fibrynogenu we krwi może być podwyższony?
- Kiedy poziom fibrynogenu we krwi może być obniżony?
- Jak można obniżyć poziom fibrynogenu we krwi?
- Bibliografia:
Fibrynogen odpowiada za prawidłowy przebieg kaskady krzepnięcia krwi. Organizm ściśle kontroluje jego stężenie i aktywność, ponieważ ich zaburzenia mogą wiązać się z zagrożeniem zdrowia i życia. Zbyt wysoki poziom fibrynogenu i czynników krzepnięcia we krwi zwiększa ryzyko występowania zdarzeń zakrzepowych, m.in. w przebiegu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Mogą one prowadzić do niebezpiecznych powikłań, takich jak zawał serca, zator płucny czy udar mózgu. Wysoki poziom fibrynogenu sprzyja zatem rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego. Z kolei zbyt niskie stężenie tego białka lub czynników krzepnięcia we krwi może prowadzić do pojawiania się samoistnych krwawień. Wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem groźnych krwotoków do narządów wewnętrznych, np. do mózgu.
Co to jest fibrynogen?
Fibrynogen to białko, które pełni niezwykle ważną funkcję w procesie krzepnięcia krwi. Bierze udział w ostatnim etapie całej kaskady. W ten sposób bezpośrednio bierze udział w powstaniu skrzepu i zahamowaniu krwawienia. Fibrynogen powstaje w wątrobie, dlatego też badanie jego poziomu we krwi może dostarczać informacji o działaniu tego narządu.
Jak działa fibrynogen?
Fibrynogen znajduje się we krwi przez cały czas, jednak w normalnych warunkach pozostaje nieaktywny. Taki mechanizm chroni przed powstawaniem zakrzepów w świetle naczyń, zablokowaniem ich drożności i niedokrwieniem ważnych narządów, np. serca, płuc czy nerek. Sytuacja się zmienia, kiedy pojawia się nawet niewielkie uszkodzenie, takie jak małe rozcięcie czy zadrapanie skóry. Wówczas dochodzi do aktywacji czynników, które kontrolują przebieg procesu krzepnięcia krwi. W ten sposób pobudzają one fibrynogen, czyli przekształcają go w fibrynę. Aktywna forma tego białka bierze bezpośredni udział w wytwarzaniu skrzepu, który chroni przed utratą krwi podczas zranienia.
Kiedy warto oznaczyć poziom fibrynogenu?
Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom fibrynogenu może wskazywać na obecność choroby lub niewłaściwy przebieg kluczowych procesów w organizmie. Z tego powodu zaburzenia pracy układu krzepnięcia powinny skłonić do niezwłocznego szukania przyczyny takiego stanu.
Zmniejszona aktywność któregoś z czynników odpowiedzialnych za tworzenie skrzepu zwykle może dawać objawy takie jak:
- częste samoistne krwawienia, np. z nosa czy dziąseł,
- pojawianie się na skórze siniaków i wybroczyn,
- przedłużające się krwawienia miesięczne,
- obecność krwi w moczu lub stolcu,
- trudne gojenie się ran.
Taki stan wiąże się ze zwiększonym ryzykiem krwotoków, także tych w obrębie narządów wewnętrznych, np. Mózgu.
Stan nadkrzepliwości to z kolei nasilona tendencja do tworzenia zakrzepów. Stanowi on wskazanie do sprawdzenia funkcjonowania układu krzepnięcia, w tym stężenia fibrynogenu. Nadkrzepliwość może prowadzić do zablokowania drożności naczynia i niedokrwienia kluczowych narządów, np. serca czy płuc.
Badanie poziomu fibrynogenu we krwi może okazać się pomocne także podczas diagnostyki zaburzeń pracy innych układów w obrębie organizmu, np.:
- zaburzeń funkcji wątroby,
- ostrych stanów zapalnych, np. zakażeń i urazów,
- przy podejrzeniu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego,
- innych stanów ostrych, takich jak zawał serca czy żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
- przy podejrzeniu wrodzonych defektów fibrynogenu.
Jak należy przygotować się do badania poziomu fibrynogenu we krwi?
Przygotowanie się do pobrania krwi w celu badania poziomu fibrynogenu nie jest skomplikowane. Warto pamiętać, by przed procedurą unikać nadmiernego stresu i wysiłku fizycznego, które mogłyby zafałszować wynik.
Dodatkowo zaleca się, aby podczas badania pozostawać na czczo, a ostatni posiłek zjeść poprzedniego dnia wieczorem. Krótko przed pobraniem krwi najlepiej także zrezygnować z produktów, które zawierają dużo tłuszczów.
Jak przebiega badanie poziomu fibrynogenu we krwi?
Badanie stężenia fibrynogenu wymaga jedynie pobrania próbki krwi żylnej. Następnie zostaje ona poddana odpowiednim analizom w laboratorium. W ten sposób można uzyskać informacje o:
- stężeniu fibrynogenu we krwi – prawidłowy poziom wynosi 1,5 – 3,5 g/l;
- aktywności fibrynogenu, czyli o zdolności tego białka do tworzenia skrzepu u danej osoby;
- czasie tworzenia skrzepu – jego wydłużenie może sugerować, że w organizmie występuje niedobór lub nieprawidłowa forma fibrynogenu.
Kiedy poziom fibrynogenu we krwi może być podwyższony?
Zwiększone stężenie fibrynogenu we krwi występuje fizjologicznie u osób starszych oraz u kobiet w ciąży i podczas miesiączki. Niekiedy jednak podwyższony poziom tego białka w osoczu może wskazywać, że w organizmie toczy się proces chorobowy, taki jak:
- tzw. reakcja ostrej fazy, spowodowana m.in. zapaleniem, zakażeniem, oparzeniem lub urazem;
- nasilona produkcja białek w celu zrekompensowania ich nadmiernej utraty np. z moczem, jak w przebiegu zespołu nerczycowego;
- niedokrwienie, które rozwinęło się na skutek zablokowania drożności naczynia przez zakrzep, m.in. ostry zespół wieńcowy, ostre niedokrwienie mózgu, świeża zakrzepica żylna lub zator tętnicy płucnej;
- choroba nowotworowa;
- zaburzenia metaboliczne, m.in.: cukrzyca, otyłość, zaburzenia gospodarki tłuszczowej (hiperlipidemia);
- choroby tkanki łącznej, np. toczeń rumieniowaty układowy;
- stężenie fibrynogenu może podnosić się także pod wpływem stosowania niektórych substancji, np. przyjmowania doustnej antykoncepcji hormonalnej, stosowania hormonalnej terapii zastępczej estrogenami i palenia tytoniu.
Kiedy poziom fibrynogenu we krwi może być obniżony?
Niski poziom fibrynogenu może pojawiać się w wyniku nieprawidłowego wytwarzania tego białka przez wątrobę m.in.:
- na skutek ciężkiego uszkodzenia wątroby, np. w marskości wątroby;
- w przebiegu wrodzonych zaburzeń, które prowadzą do afibrynogenemii (stan, gdy stężenie fibrynogenu we krwi jest niższe niż 0,1 g/l), hipofibrynogenemii (stan, gdy stężenie fibrynogenu we krwi jest niższe niż 1,5 g/l) czy dysfibrynogenemii, czyli produkcji fibrynogenu, który nie spełnia swojej funkcji
Poziom fibrynogenu obniża się także w wyniku jego zwiększonego zużycia. W przebiegu zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC) dochodzi do uogólnionego pobudzenia procesu krzepnięcia w organizmie, co prowadzi do wykorzystania czynników, które biorą w nim udział.
Obniżone stężenie fibrynogenu może pojawiać się także na skutek przyjmowania leków przeciwkrzepliwych i zaangażowanych w gospodarkę tłuszczów, np. heparyn, fibratów, statyn, kwasu acetylosalicylowego.
Dodatkowo regularny wysiłek fizyczny może prowadzić do obniżenia poziomu fibrynogenu. Dzięki temu systematyczna aktywność fizyczna pomaga zmniejszać ryzyko zakrzepicy.
Jak można obniżyć poziom fibrynogenu we krwi?
Wysokie stężenie fibrynogenu we krwi zwiększa skłonność do wykrzepiania krwi, także wewnątrz naczyń krwionośnych, a przez to podnosi ryzyko zdarzeń zakrzepowych. Mogą one prowadzić do niebezpiecznych stanów zagrażających zdrowiu i życiu, takich jak zawał serca, zator płucny czy udar mózgu. Wysoki poziom fibrynogenu sprzyja zatem rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego.
Pamiętaj jednak, aby wszystkie wyniki badań laboratoryjnych zawsze konsultować ze swoim lekarzem. Specjalista pomoże ci właściwie określić przyczynę i możliwości rozwiązania problemu. Pamiętaj, że pojedyncze odchylenie od normy w badaniu zwykle nie wiąże się ze stanem groźnym dla zdrowia i życia. Z tego powodu tak ważne jest, by interpretować wyniki testów w kontekście towarzyszących objawów, współistniejących chorób i rezultatów innych badań pacjenta.
Leczenie zaburzeń pracy układu krzepnięcia opiera się na przyjmowaniu leków, które regulują poziom czynników biorących udział w procesie powstawania skrzepu. Niektóre działania i codzienne nawyki mogą jednak wspomagać normalizację poziomu fibrynogenu we krwi. Należą do nich m.in.:
- regularna aktywność fizyczna,
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
- stosowanie racjonalnej diety, przede wszystkim ograniczającej produkty, które zawierają duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych;
- zaprzestanie palenia papierosów.
Autor: Monika Nowakowska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia:
- P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2013, s. 1598, 1765–1767.
- J. Wasilewski, L. Poloński, Znaczenie fibrynogenu i właściwości reologicznych krwi w miażdżycy i chorobie wieńcowej, „Choroby Serca i Naczyń” 2010, t. 7, nr 2, s. 62–71.
- A. Dembińska-Kieć, J. W. Naskalski, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010.