Jak odczytywać wyniki badań krwi?

Badanie morfologii krwi należy do podstawowych testów wykorzystywanych przez lekarzy w szpitalach i przychodniach. Pozwala na wykrycie różnych chorób i stanów lub wskazuje kierunek dalszej diagnostyki. „Morfologia” często jest uzupełniana także o badania biochemiczne, oznaczenie stężenia kreatyniny we krwi lub inne testy w zależności od problemu zgłaszanego przez pacjenta. Nie wszystkie odchylenia od normy powinny jednak budzić niepokój, dlatego warto skonsultować swoje wyniki ze specjalistą. Sprawdź, jak odczytywać i interpretować wyniki badań krwi.

Czym jest badanie morfologiczne krwi?

Badanie morfologiczne potocznie jest nazywane „morfologią”. Pozwala na podstawową analizę składu krwi. Wynik badania informuje o ilości i charakterystyce jej poszczególnych elementów, czyli krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Oznaczenia najczęściej są wykonywane przez automatyczne analizatory hematologiczne. Niekiedy do postawienia diagnozy lub kontroli choroby specjalista potrzebuje dokładniejszej oceny wyglądu krwinek. Wówczas diagnosta laboratoryjny może wykonać analizę badania morfologicznego krwi z rozmazem pod mikroskopem.

Kiedy warto wykonać badanie morfologii krwi?

Badanie morfologiczne krwi u wielu pacjentów jest wykonywane profilaktycznie, nawet gdy nie zgłaszają objawów choroby np. podczas okresowej kontroli u lekarza medycyny pracy. Ma szczególnie duże znaczenie w diagnostyce m.in.

• niedokrwistości, czyli anemii,
• zakażeń,
• gospodarki wodnej i jonowej organizmu np. w przypadku odwodnienia.

Jakie parametry erytrocytów sprawdza badanie morfologiczne krwi?

W badaniu morfologii krwi analizator oznacza ilość i opisuje podstawowe cechy krwinek czerwonych. Odchylenia od normy w wyglądzie erytrocytów mogą wskazywać na wiele stanów czy chorób, które dotyczą m.in. szpiku kostnego, układu pokarmowego czy lub rozwijają się w wyniku uszkodzeniem narządów np. śledziony.

Hemoglobina

Badanie morfologii krwi ocenia stężenie hemoglobiny (Hb), która jest jednym z podstawowych składników erytrocytów. W zależności od płci lub stanu pacjenta wartości referencyjne mogą się różnić i wynoszą odpowiednio: [1]

• dla mężczyzn: 14–18 g/dl,
• dla kobiet niebędących w ciąży: 12–16 g/dl,
• dla kobiet w ciąży: 11–14 g/dl. 

Oznaczenie poziomu hemoglobiny we krwi ma duże znaczenie kliniczne. Obniżone stężenie tego białka wskazuje na niedokrwistość, czyli anemię.

Liczba erytrocytów i hematokryt

Liczba erytrocytów informuje o ilości krwinek czerwonych w 1 mikrolitrze krwi. Podobnie jak w przypadku hemoglobiny, wartości referencyjne tego parametru zależą od płci i wynoszą: [1]

• dla mężczyzn: 4,2–5,4 mln/mikrolitr,
• dla kobiet: 3,5–5,2 mln/mikrolitr. 

Hematokryt opisuje, jak wygląda stosunek objętości erytrocytów do pełnej krwi. Wartości prawidłowe tego parametru mieszczą się w granicach: [1]

• mężczyźni: 40–54%,
• kobiety: 37–47%.

Liczba erytrocytów i hematokryt mogą wzrastać m.in.

• w przebiegu czerwienicy prawdziwej,
• z powodu odwodnienia,
• przy niedotlenieniu organizmu np. u palaczy, na skutek chorób płuc, obturacyjnego bezdechu sennego (OBS), wrodzonych wad serca oraz u osób przebywających na dużych wysokościach,
• podczas przyjmowania glikokortykosteroidów.

Z kolei obniżone wartości tych parametrów występują m.in.: 

• z powodu niedoborów składników odżywczych takich jak żelazo, witamina B12 i kwas foliowy, 
• w stanie przewodnienia,
• podczas ciąży,
• po krwotokach,
• w przebiegu chorób przewlekłych m.in. chorób nowotworowych, autoimmunologicznych i zakażeń.

Wskaźniki erytrocytowe

Wskaźniki erytrocytowe opisują cechy charakterystyczne krwinek czerwonych, takie jak:

• średnia objętość erytrocytu (MCV),
• średnia masa hemoglobiny w erytrocycie (MCH),
• średnie stężenie hemoglobiny w erytrocytach (MCHC).

Wygląd erytrocytów może sugerować przyczynę zaburzenia składu krwi, dlatego wskaźniki erytrocytowe są pomocne przy określaniu przyczyn niedokrwistości np. z powodu niedoboru składników odżywczych czy w przebiegu chorób przewlekłych. Opis budowy krwinek ma też duże znaczenie podczas diagnostyki zaburzeń wytwarzania hemoglobiny.

Jakie parametry leukocytów sprawdza badanie morfologiczne krwi?

Krwinki białe, czyli leukocyty stanowią grupę komórek, która stanowi część układu odpornościowego. Należy do niej 5 subpopulacji: 

• granulocyty: neutrofile, bazofile i eozynofile, 
• agranulocyty: limfocyty i monocyty.

Zwiększenie całkowitej liczby krwinek białych, czyli leukocytoza (powyżej 10000 komórek/mikrolitr) [1] zwykle występuje w przebiegu zakażeń i chorób nowotworowych (białaczek i chłoniaków). Leukopenia pojawia się, gdy ilość leukocytów jest niższa niż 4000/mikrolitr [1]. Przede wszystkim pojawia się w początkowej fazie zakażeń, gdy krwinki białe zostają zmagazynowane w miejscu zakażenia, dlatego ich ilość we krwi maleje.

Neutrofile

Neutrofilia, czyli podwyższone stężenie neutrofilów to stan, gdy liczba krwinek tej subpopulacji leukocytów przekracza 8000/mikrolitr krwi. [1] Zwykle towarzyszy ona:

• zakażeniom bakteryjnym,
• niektórym chorobom przewlekłym, np. dnie moczanowej, reumatoidalnemu zapaleniu stawów, czy białaczkom szpikowym,
• urazom,
• zatrucie metalami ciężkimi i tlenkiem węgla.

Eozynofile i bazofile

W przebiegu eozynofilii liczba eozynofilów w badaniu morfologicznym krwi przekracza 400 komórek/mikrolitr. [1] Taki stan zwykle wskazuje na choroby alergiczne lub obecność pasożytów w organizmie.

Zwiększenie liczby bazofilów (ponad 300/mikrolitr [1]) może pojawiać się w stanach alergicznych, gruźlicy, chorobach reumatycznych i w przebiegu części nowotworów.

Limfocyty

Limfocytoza to stan, gdy liczba limfocytów przekracza 5000 komórek/mikrolitr. [1] Można wówczas podejrzewać:

• przewlekłą infekcję bakteryjną,
• zakażenie wirusowe, np. mononukleozę,
• niektóre białaczki,
• wirusowe zapalenie wątroby.

Monocyty

Podwyższone stężenie monocytów, czyli monocytoza (>800/mikrolitr [1]) może występować m.in. w przebiegu:

• zakażenia i w okresie zdrowienia po ostrym zakażeniu,
• nowotworu układu krwiotwórczego lub chłonnego,
• chorób autoimmunologicznych, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, alkoholowa chorobę wątroby, sarkoidoza, choroby układowe tkanki łącznej,
• stosowania części leków, np. glikokortykosteroidów.

Jakie parametry płytek krwi sprawdza badanie morfologiczne krwi?

Płytki krwi, czyli trombocyty należą do kluczowych elementów biorących udział w procesie krzepnięcia. Ich prawidłowe stężenie we krwi (150–400 tys./mikrolitr [1]) pozwala na zachowanie równowagi pomiędzy tworzeniem i rozpuszczaniem skrzeplin.

Zbyt niski poziom trombocytów sprzyja pojawianiu się poważnych krwotoków. Krwawienia mogą wówczas występować samoistnie albo na skutek niewielkiego urazu. Małopłytkowość rozwija się w wyniku m.in. zaburzeń funkcji szpiku kostnego czy chorób autoimmunologicznych.

Podwyższone stężenie płytek krwi może wiązać się z powstawaniem zakrzepów w tętnicach i żyłach. Taki stan wymaga wprowadzenia leczenia, ponieważ znacznie zwiększa ryzyko powstawania zatorów i rozwoju niedokrwienia narządów. Nadpłytkowość może pojawiać się w przebiegu:

• zaburzeń pracy szpiku kostnego, 
• przewlekłej choroby, 
• infekcji, 
• operacji, 
• urazu.

Jak należy przygotować się do badania morfologicznego krwi?

Badanie morfologiczne polega na przeprowadzeniu analizy próbki krwi obwodowej pobranej od pacjenta. Do wykonania oznaczeń laboratorium potrzebuje około 5 ml materiału. Niektóre parametry krwi mogą zmieniać się w zależności od okoliczności, dlatego warto odpowiednio przygotować się do badania. Dzięki temu specjalista będzie mógł właściwie zinterpretować wyniki testu:

1. musisz być na czczo, to znaczy nie spożywaj żadnych posiłków przez około 8 do 12 godzin przed badaniem;
2. zgłoś się do punktu pobrań najlepiej między godziną 7 a 10. Niektóre badane parametry krwi zmieniają się w ciągu doby, dlatego postaraj się wykonywać test zawsze o podobnej godzinie. Dzięki temu specjalista będzie mógł porównać wyniki między sobą;
3. nie spożywaj alkoholu, zrezygnuj z palenia papierosów na 2–3 dni przed badaniem;
4. bezpośrednio przed pobraniem krwi postaraj się odpoczywać przez pół godziny, najlepiej w pozycji siedzącej;
5. Skonsultuj się z lekarzem w sprawie konieczności przyjmowania porannej porcji leków. Poinformuj pracownika laboratorium, jeżeli lekarz zlecił odstawienie określonych leków.

Jak odczytywać wyniki badań krwi?

Jeżeli niepokoją cię odchylenia w wynikach twoich badań laboratoryjnych, skonsultuj się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Specjalista odpowiednio przeanalizuje wyniki testu i omówi wraz z tobą wszystkie nieprawidłowości. Odchylenia od normy nie zawsze świadczą o chorobie. Niekiedy mogą powstawać na skutek błędu w laboratorium, nieodpowiedniego przygotowania do badania czy przejściowych zaburzeń. 

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia:

1. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1672–1678.

---