Ferrytyna: jak podwyższyć lub obniżyć poziom - Badania Krwi
23 czerwca 2023

Jak podnieść ferrytynę, a jak obniżyć jej poziom?

ferrytyna-wysoka-jak-obnizyc-ferrytyna-jak-podniesc-duzo-probowek-z-kolorowymi-korkami

Ferrytyna to bardzo ważne białko w naszym organizmie. Dzięki niemu organizm człowieka może prawidłowo gospodarować żelazem – przechowuje ono jony tego pierwiastka w nietoksycznej i gotowej do syntezy postaci. „Magazyny” są umiejscowione m.in. w wątrobie, śledzionie czy szpiku kostnym, a organizm sięga do nich w przypadku niedoboru żelaza. Jednak zarówno zbyt niski, jak i podwyższony poziom tego białka nie jest stanem optymalnym. Sprawdź, jakie są sposoby na to, aby podnieść ferrytynę lub obniżyć jej poziom.

Ferrytyna – co to takiego?

Słowo „ferrum” po łacinie oznacza żelazo. Nic więc dziwnego, że ferrytyna – ze względu na pochodzenie terminu – kojarzy się z tym ważnym mineralnym pierwiastkiem. I słusznie – jest ona białkiem, które magazynuje żelazo w nietoksycznej dla organizmu i gotowej do syntezy postaci. Ferrytyna znajduje się w ważnych partiach ciała, takich jak wątroba, śledziona, szpik kostny czy osocze krwi. Znajduje się także w mieszkach włosowych, pozytywnie wpływając na kondycję włosów. Gdy w organizmie pojawiają się poważne niedobory żelaza – np. na skutek utraty krwi podczas operacji czy jako efekt niedożywienia – organizm może sięgnąć do swoich rezerw w postaci ferrytyny. W pierwszej kolejności zabiera ją z miejsc, które są najmniej istotne z punktu widzenia całego ustroju. To właśnie dlatego przy poważnych niedoborach żelaza wypadają nam włosy – organizm w pierwszej kolejności syntezuje białka zawarte w mieszkach włosowych, co wyraźnie osłabia ich kondycję. Aby gospodarka żelaza mogła funkcjonować prawidłowo, konieczne jest zachowanie prawidłowego poziomu ferrytyny w organizmie. 

Żelazo w organizmie – dlaczego jest ważne?

Żelazo to ważny pierwiastek, dzięki któremu organizm może prawidłowo funkcjonować. Jest elementem wielu białek enzymatycznych oraz składnikiem krwinek czerwonych, który odpowiada m.in. za transport tlenu w tkankach mięśniowych. Oprócz tego odgrywa ważną rolę w układzie odpornościowym, gdzie stanowi ochronę przed infekcjami. Jest też istotny z punktu widzenia układu nerwowego, w którym odpowiada m.in. za utrzymanie funkcji fizycznych i intelektualnych na odpowiednim poziomie. Skóra człowieka potrzebuje żelaza, aby przedwcześnie się nie starzeć. 

Co ważne, organizm człowieka nie ma zdolności do samodzielnego wytwarzania żelaza, dlatego musi być ono dostarczane wraz z pożywieniem lub suplementami diety. Szacuje się, że zawartość tego pierwiastka w ciele człowieka to ok. 3–4 g, a wraz z pożywieniem człowiek może dostarczyć zaledwie 15 mg żelaza w ciągu dnia. 

Ferrytyna – jakie są normy?

Poziom ferrytyny w organizmie ściśle wiąże się z niedoborem lub nadmiarem żelaza. Normy określane są w jednostce μg/l (mikrogram na litr) i są różne dla kobiet i mężczyzn. Zakres referencyjny to:

  • 15–400 μg/l dla mężczyzn;
  • 10–200 μg/l dla kobiet. 

Nie interpretuj samodzielnie wyników, które otrzymasz, ale zostaw to zadanie lekarzowi. Nieprawidłowy poziom tego białka może świadczyć o różnych stanach, które wymagają szczegółowej diagnostyki. Niekiedy mogą świadczyć o zwykłych stanach zapalnych, a niekiedy bywają oznaką nowotworów i chorób przewlekłych. 

Badanie ferrytyny – jak wygląda? Jak się przygotować?

Badanie ferrytyny zazwyczaj zleca lekarz rodzinny lub internista. Na jego wykonanie może skierować również dermatolog, do którego przyjdziesz z problemem suchej skóry o szarym zabarwieniu. Niekiedy jego wykonanie sugeruje trycholog – specjalista zajmujący się problemami włosów – jednak nie otrzymasz od niego skierowania, ponieważ nie jest lekarzem i nie ma uprawnień do wystawiania skierowań czy recept.

Badanie stężenia tego składnika niczym nie różni się od standardowego badania krwi w celu oznaczenia poziomu TSH czy wykonania morfologii ogólnej. Jednak aby dało ono miarodajny wynik, należy się do niego odpowiednio przygotować. Oto najważniejsze zasady:

  1. Ostatni posiłek zjedz do godz. 18 w dniu poprzedzającym test.
  2. Zgłoś się do laboratorium na czczo.
  3. Przyjdź na pobranie krwi w godzinach porannych, najlepiej między 7 a 10.

Próbkę do badania pobiera się zazwyczaj z żyły łokciowej, a sama procedura nie powinna trwać dłużej niż kilka minut. Jeśli rutynowe badanie krwi nie sprawia Ci bólu, oznaczenie poziomu ferrytyny również powinno być dla Ciebie akceptowalne. 

Zbyt wysoki poziom ferrytyny – o czym świadczy? Symptomy

Poziom ferrytyny powyżej normy może świadczyć o tym, że w organizmie pojawiła się infekcja. Substancję tę zalicza się więc do tzw. białek ostrej fazy, które podobnie jak CRP są podstawowym markerem stanów zapalnych w organizmie. Podwyższona ferrytyna bywa także oznaką chorób wątroby, wśród których można wymienić np. wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) lub wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B). Wskaźnik utrzymujący się na wysokim poziomie bywa też symptomem chorób autoimmunologicznych lub przewlekłych schorzeń różnych narządów. W skrajnych przypadkach może wskazywać też na obecność nowotworu.

Nadmiar ferrytyny świadczy o przedawkowaniu żelaza, co zazwyczaj oznacza, że dana osoba w zbyt dużej ilości suplementuje żelazo w tabletkach. Wśród symptomów nadmiaru tego pierwiastka należy wymienić: nudności i wymioty, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia erekcji, przewlekłe zmęczenie i senność, bóle stawów, rozdwajanie się paznokci i suchą skórę o szarym odcieniu. 

Wysoka ferrytyna – jak obniżyć?

Jeśli podwyższona ferrytyna to oznaka poważnej choroby, trzeba w pierwszej kolejności zadbać o postawienie trafnej diagnozy i rozpocząć leczenie przyczynowe. Jeśli zostanie zlikwidowana główna przyczyna problemu, poziom ferrytyny powinien automatycznie ulec zmniejszeniu. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy nieprawidłowym wynikom nie towarzyszy żadna poważna choroba. Możesz wtedy obniżyć poziom białka za pomocą określonych medykamentów, a także wprowadzić do swojej diety produkty bogate w wapń, który zmniejszają wchłanialność żelaza.

Niski poziom ferrytyny – z czego wynika? Jak się objawia?

Zbyt niska ferrytyna często świadczy o anemii. Może ona wskazywać również na:

  • dużą utratę krwi podczas operacji;
  • niedoczynność tarczycy lub chorobę Hashimoto;
  • zaburzenia wchłaniania, które występują m.in. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna;
  • przewlekłe krwawienie z wewnętrznych części ciała, np. układu pokarmowego;
  • niedobory witaminy C, która zwiększa przyswajanie żelaza.

Podstawowe objawy niedoboru żelaza to osłabienie organizmu, przewlekłe bóle głowy lub wypadanie włosów. 

Jak podnieść ferrytynę?

Jeśli niski poziom ferrytyny jest spowodowany poważnym stanem chorobowym, należy przede wszystkim rozpocząć leczenie ukierunkowane na wyeliminowanie głównego problemu. Zwiększenie stężenia ferrytyny jest możliwe dzięki wprowadzeniu prawidłowych nawyków żywieniowych. W pierwszej kolejności zadbaj o to, aby dostarczać swojemu organizmowi żelazo wraz z pożywieniem. Sięgaj po jaja kurze (w szczególności żółtko) i mięso (wołowinę, baraninę lub cielęcinę). Jeśli jesteś wegetarianinem, postaw na ryby i warzywa strączkowe, takie jak: soczewica, soja, fasola lub groch. W podwyższeniu poziomu żelaza pomocne będą również produkty zbożowe, np.: kasze, chleb żytni, otręby czy płatki owsiane. Spośród orzechów wybieraj szczególnie pistacje i migdały. Delektuj się śliwkami, morelami, daktylami, figami, poziomkami, malinami oraz owocami czerwonej i czarnej porzeczki. Do jadłospisu włącz pietruszkę, szpinak i buraki. 

Pamiętaj, aby zadbać też o odpowiedni poziom witaminy C, w którego utrzymaniu pomoże spożywanie cytrusów i zdecydowanej większości świeżych warzyw. Jeśli w Twoim organizmie pojawił się poważny niedobór żelaza, dostarczenie go wraz z pożywieniem będzie trudne. Dlatego dobrym rozwiązaniem może okazać się przyjmowanie suplementów diety w kapsułkach. Ustalenie dawki powinno być poprzedzone odpowiednimi badaniami i skonsultowane z lekarzem.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

  1. U. Demkow i in., Diagnostyka laboratoryjna, Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2015, s. 48–54.
  2. D.R. Ferrier, Biochemia, tłum. D. Chlubek, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2018, s. 465–467.
  3. E. Kosiorowska, M. Hartleb, Ferrytyna – strategia diagnostyczna dla wysokich stężeń osoczowych, „Gastroenterologia Praktyczna” 2016, nr 4, s. 37–45.
Oceń artykuł