Badania na tarczycę

Tarczyca to niewielki gruczoł, który produkuje hormony kontrolujące ważne procesy w organizmie człowieka – metabolizm, wzrost i rozwój, termoregulację, pracę serca i jelit. Aby sprawdzić, czy prawidłowo spełnia swoje funkcje, można wykonać różne badania na tarczycę. Wśród nich są badania krwi na poziom hormonów TSH, T3 i T4, ale także USG i biopsja, jeśli w obrębie narządu znajdują się patologiczne zmiany. Dowiedz się, jak kompleksowo zbadać tarczycę.

Tarczyca – kluczowy gruczoł dla organizmu

Tarczyca – niewielki gruczoł położony w obrębie szyi – odgrywa niezwykle ważną rolę w organizmie człowieka. Wydziela hormony, takie jak trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4), które wpływają na regulację wielu procesów w organizmie. Wśród nich można wymienić:

• metabolizm – hormony tarczycy regulują tempo przemiany materii, stymulują wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego, pobudzają rozkład tłuszczów na kwasy tłuszczowe i glicerol, a oprócz tego stymulują syntezę białek w komórkach;
• wzrost i rozwój – prawidłowo funkcjonująca tarczyca jest niezbędna dla prawidłowego wzrostu kości i dojrzewania struktur układu nerwowego. Odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju płodu, dlatego jej funkcjonowanie podlega regularnej ocenie w przebiegu ciąży;
• regulacja temperatury ciała – hormony tarczycy pomagają regulować temperaturę ciała;
• funkcjonowanie serca i jelit – tarczyca reguluje częstotliwość akcji serca i perystaltykę jelit;
• samopoczucie – prawidłowy poziom hormonów tarczycy pozytywnie wpływa na samopoczucie, a wszelkie nieprawidłowości w jej funkcjonowaniu mogą powodować spadki nastroju.

Zaburzenia w pracy tarczycy – nadczynność lub niedoczynność – mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Jakie objawy mogą wskazywać na problemy z tarczycą?

Problemy z tarczycą mogą objawiać się na różne sposoby. Niekiedy są to objawy nieswoiste, często mylone z innymi schorzeniami. W przypadku niedoczynności tarczycy – czyli zbyt małej w stosunku do zapotrzebowania produkcji hormonów – mogą występować m.in.: zmęczenie, osłabienie, przyrost masy ciała, wrażliwość na zimno, suchość skóry, wypadanie włosów, problemy z koncentracją i pamięcią. Natomiast nadczynność tarczycy – czyli nadmierna produkcja hormonów – może powodować m.in.: nadmierne pocenie się, utratę masy ciała, nerwowość, drżenie rąk, nieregularne tętno, problemy z trawieniem.

Szczególnym przypadkiem zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy jest autoimmunologiczna choroba Hashimoto, znana również jako przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. W jej przebiegu układ odpornościowy organizmu – który w normalnym przypadku ma za zadanie zwalczać infekcje – błędnie atakuje i niszczy tkanki tarczycy. Symptomy choroby Hashimoto są bardzo zbliżone do niedoczynności tarczycy, ponieważ zdolność gruczołu do produkcji hormonów stopniowo maleje.

Badania laboratoryjne na tarczycę

Badania laboratoryjne to kluczowe narzędzie diagnostyczne, służące do oceny pracy tarczycy. Istnieje kilka różnych testów, które mogą być wykorzystane do tego celu. Najważniejsze z nich to: oznaczenie hormonów tarczycy (T3 i T4), hormonu tyreotropowego (TSH) oraz przeciwciał przeciwko antygenom komórek tarczycy. Wymienione badania polegają na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej. 

Oznaczenie hormonów tarczycy (T3 i T4)

Podstawowe badanie na tarczycę to oznaczenie stężenia hormonów tarczycy, czyli trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Przy niedoczynności tarczycy stężenie tych hormonów może być niższe niż norma, natomiast przy nadczynności – wyższe niż norma. Badanie to pozwala na wstępną ocenę funkcjonowania tarczycy – do postawienia diagnozy konieczne jest przebadanie innych elementów.

Oznaczenie hormonu tyreotropowego (TSH)

TSH, czyli hormon tyreotropowy, jest wydzielany przez przysadkę mózgową i nadzoruje pracę tarczycy. Jego stężenie jest odwrotnie proporcjonalne do poziomu hormonów tarczycy. W przypadku niedoczynności tarczycy stężenie TSH jest zwykle podwyższone, natomiast przy nadczynności – obniżone. Oznaczenie TSH jest jednym z najważniejszych badań w diagnostyce chorób tarczycy.

Badanie przeciwciał przeciwko tarczycy

W przypadku chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa, organizm produkuje przeciwciała, które atakują tarczycę. Dlatego w diagnostyce tego rodzaju schorzeń wykorzystuje się badania na obecność przeciwciał przeciwko tarczycy (anty-TPO, anty-Tg, TRAb). Zbyt wysokie stężenie przeciwciał w surowicy krwi wskazuje na istnienie autoimmunizacyjnego procesu skierowanego przeciwko tkankom gruczołu tarczowego. Do zdiagnozowania wspomnianych chorób potrzebne jest jeszcze stwierdzenie zmian w stężeniu hormonów TSH i T4. 

Kompleksowe badanie tarczycy

Aby wykryć nieprawidłowości w działaniu tarczycy, wszystkie wymienione czynniki warto badać za jednym razem. Jest to możliwe dzięki e-Pakietowi tarczycowemu, który uwzględnia najistotniejsze badania laboratoryjne: TSH, T4 i anty-TPO. Oznaczenie całego panelu tarczycowego przyspiesza postawienie diagnozy i rozpoczęcie leczenia.

Badanie ultrasonograficzne (USG) tarczycy 

Badanie ultrasonograficzne tarczycy (USG) może być uzupełnieniem dla badań krwi, jeśli te dały nieprawidłowy wynik. Jest to całkowicie bezinwazyjne i bezbolesne badanie, które pozwala ocenić strukturę i rozmiar tarczycy, a także wykryć ewentualne nieprawidłowości, takie jak: guzki, wole, torbiele czy inne patologiczne zmiany.

Przed badaniem należy odsłonić szyję i zdjąć biżuterię, która może utrudniać dostęp do badanego obszaru. Pacjent przyjmuje pozycję leżącą na plecach z lekko odchyloną głową. Specjalista nakłada na głowicę aparatu USG żel, który ułatwia przesuwanie narzędzia po skórze. Lekarz przesuwa głowicę aparatu po powierzchni szyi, badając gruczoł z różnych stron. Na ekranie monitora wyświetlany jest obraz tarczycy, który pozwala lekarzowi ocenić jej strukturę, rozmiar i ukrwienie. Badanie trwa zazwyczaj kilkanaście minut, a po jego wykonaniu pacjent otrzymuje opis, z którym udaje się na konsultację endokrynologiczną.

Biopsja cienkoigłowa guzka tarczycy

W przypadku wykrycia guzka tarczycy przy badaniu ultrasonograficznym konieczna może być biopsja cienkoigłowa. Pozwala ona na pobranie próbki tkanki guzka i ocenę jej charakteru (np. czy jest to guzek łagodny, czy złośliwy). Badanie jest małoinwazyjne i odbywa się po podaniu znieczulenia. 

Przed badaniem – podobnie jak w przypadku USG – należy odsłonić szyję, zdjąć biżuterię i położyć się na plecach z lekko odchyloną głową. W pierwszej kolejności lekarz podaje znieczulenie, tj. smaruje miejsce wkłucia maścią lub lidokainą w postaci żelu. Lekarz wprowadza cienką igłę do guzka tarczycy pod kontrolą USG. Kilkukrotnie zasysa komórki guza do strzykawki, a następnie rozprowadza je i utrwala na szkiełkach mikroskopowych. Badanie trwa zaledwie kilka minut.

Jak często badać tarczycę? 

Częstotliwość wykonywania badań na tarczycę zależy od wielu czynników, m.in. od wieku, płci, obecności chorób autoimmunologicznych czy wyników poprzednich badań. W przypadku osób z chorobami autoimmunologicznymi – takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroby Hashimoto – zaleca się regularne monitorowanie stanu tarczycy co 6–12 miesięcy. Jeśli w ciąży pojawiają się jakiekolwiek nieprawidłowości w funkcjonowaniu gruczołu, kobieta otrzymuje odpowiednie leki i regularnie zgłasza się na kontrole w celu monitorowania ich skuteczności.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. U. Ambroziak, Choroby tarczycy. Diagnozowanie i leczenie, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
2. P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
3. G.D. Brooke Charles i in., Endokrynologia pediatryczna, tłum. M. Gajtko-Metera, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2022.
4. K. Ślubowska, Hashimoto. Poradnik pacjenta, Wydawnictwo RM, Warszawa 2022.
5. A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.

Oceń artykuł