Spis treści:
Badania nerek są niezwykle ważne dla oceny stanu i funkcjonowania nerek. Większość chorób tego narządu rozwija się przez długi czas bezobjawowo, dlatego profilaktyka jest kluczowa dla wczesnego wykrycia problemów. Wśród badań, które warto wykonać, wymieniane są badania krwi, badania moczu (ogólne, specjalistyczne i mikrobiologiczne) oraz badania obrazowe.
Nerki – jaką funkcję pełnią w organizmie? Dlaczego warto je badać?
Niewielki, parzysty narząd o długości zaledwie 10-12 cm i masie 35–175 g pełni wiele ważnych funkcji, bez których organizm człowieka nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Działanie nerek można porównać do filtra, za pomocą którego organizm usuwa toksyny i szkodliwe produkty przemiany materii. Nerki pomagają zachować homeostazę, czyli równowagę całego organizmu. Ich najważniejsze zadania to:
- wytwarzanie moczu;
- usuwanie toksyn (przede wszystkim mocznika, kwasu moczowego i innych produktów ubocznych metabolizmu);
- produkcja hormonów, takich jak erytropoetyna (EPO), czyli substancja pobudzająca szpik kostny do produkcji erytrocytów (czerwonych krwinek);
- wytwarzanie witaminy D – nerki przekształcają nieaktywną witaminę D w formę aktywną, zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu;
- regulowanie ciśnienia krwi – nerki pomagają usunąć nadmiar wody z organizmu i w ten sposób obniżają ciśnienie krwi.
Jeśli nerki funkcjonują nieprawidłowo, cierpi na tym cały organizm. Choroby tego narządu – np. przewlekła choroba nerek, kamica nerkowa – nie dają objawów we wczesnym stadium, dlatego tak ważne są profilaktyczne badania nerek.
Kiedy wykonać badania nerek?
Na badania nerek warto zgłosić się w przypadku takich objawów, jak: ból i inne dolegliwości przy oddawaniu moczu, zmiana ilości oddawanego moczu (np. bezmocz), nieprawidłowy kolor moczu, obrzęki nóg, anemia czy osłabienie. Jeżeli u danej osoby zdiagnozowano już chorobę nerek, regularne badania są niezbędne, aby monitorować postępy leczenia i określić dalszy kierunek terapii. Każda osoba, która dba o swoje zdrowie, powinna wykonać profilaktyczne badania krwi i moczu, na podstawie których można określić, czy nerki funkcjonują prawidłowo.
Jakie badania na nerki warto zrobić?
Pierwsze nieprawidłowości w działaniu nerek często można wykryć już na podstawie ogólnego badania moczu i badań krwi. Na podstawie ich wyniku – gdy pojawiają się nieprawidłowości – lekarz może zlecić dalszą diagnostykę, a w jej ramach:
- specjalistyczne badania moczu;
- mikrobiologiczne badanie moczu;
- badania obrazowe;
- biopsję nerki.
Aby uniknąć problemów z nerkami, warto monitorować ich stan nie tylko wtedy, gdy pojawią się niepokojące objawy. Pomoże w tym kompleksowe badanie, takie jak e-Pakiet nerkowy, w ramach którego wykonuje się badanie ogólne moczu i sprawdzane są takie parametry, jak: poziom mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego oraz wskaźnik albumina/kreatynina w moczu (ACR).
Badania nerek – badania krwi
Badania krwi są podstawową procedurą, która służy do oceny funkcjonowania nerek. Polegają one na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej oraz na przeanalizowaniu parametrów, które odzwierciedlają funkcjonowanie omawianego narządu, m.in.: poziomu kreatyniny, mocznika, potasu i sodu.
Kreatynina
Kreatynina to związek wytwarzany głównie w mięśniach, a wydalany przez nerki. Jeśli nerki nie funkcjonują prawidłowo, kreatynina nie jest wydalana z organizmu, co powoduje jej gromadzenie się we krwi. Badanie stężenia kreatyniny pozwala więc ocenić funkcję filtracyjną nerek. Normy stężenia kreatyniny mogą się różnić w zależności od wieku, płci i masy mięśniowej. Zwykle wynoszą one od 0,6 do 1,2 mg/dl u mężczyzn i od 0,5 do 1,1 mg/dl u kobiet [5].
Mocznik
Badanie stężenia mocznika we krwi również jest istotne dla oceny funkcji nerek. Mocznik to produkt przemiany azotu, który powinien być na bieżąco wydalany przez nerki. Podwyższone stężenie mocznika we krwi sugeruje chorobę nerek lub inne problemy związane z ich funkcjonowaniem. Normy stężenia mocznika we krwi wynoszą zwykle od 15 do 40 mg/dl [5].
Potas
Potas jest elektrolitem, który pełni ważną funkcję w przewodzeniu impulsów nerwowych i ma istotne znaczenie dla prawidłowej pracy mięśni. Badanie stężenia potasu we krwi pozwala ocenić równowagę elektrolitową organizmu. Zaburzenia stężenia potasu mogą wskazywać na problemy z funkcjonowaniem nerek. Normy stężenia potasu we krwi wynoszą zazwyczaj od 3,5 do 5,0 mmol/l [5].
Sód
Sód jest kolejnym ważnym elektrolitem, który ma znaczenie dla utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Badanie stężenia sodu we krwi pozwala ocenić stan równowagi elektrolitowej. Normy wynoszą zazwyczaj od 135 do 145 mmol/l [5].
Badania nerek – badania moczu
Badania moczu – zarówno te ogólne, jak i specjalistyczne – również pomagają w ocenie stanu nerek i w diagnostyce związanych z nimi schorzeń.
Badanie ogólne moczu
Badanie ogólne moczu jest podstawowym badaniem, które pozwala ocenić najważniejsze parametry moczu, takie jak: pH, gęstość, obecność białka, glukozy, krwi czy bakterii. Na podstawie wyników można wykryć cukrzycę, zakażenia, kamienie nerkowe czy inne problemy nerkowe.
Badanie stężenia białka w moczu
Badanie stężenia białka w moczu pozwala ocenić, czy nerki prawidłowo filtrują krew i zatrzymują białka. Obecność białka w moczu może wskazywać na uszkodzenie nerek. Norma dla stężenia białka w moczu wynosi zwykle mniej niż 150 mg na dobę [5].
Badanie stężenia kwasu moczowego w moczu
Badanie stężenia kwasu moczowego w moczu pozwala ocenić przemianę puryn w organizmie. Wysokie stężenie tego składnika wskazuje na problemy na poziomie funkcji filtracyjnej nerek lub świadczy o innych zaburzeniach metabolicznych. Normy stężenia kwasu moczowego w moczu wynoszą zazwyczaj od 250 do 750 mg/dobę [5].
Badanie stężenia kreatyniny w moczu
Badanie stężenia kreatyniny w moczu pozwala ocenić wydalanie kreatyniny przez nerki. Jeśli nerki nie funkcjonują prawidłowo, stężenie kreatyniny w moczu może być obniżone. Normy wynoszą zwykle od 500 do 2000 mg/dobę u mężczyzn i od 400 do 1500 mg/dobę u kobiet [5].
Badania obrazowe nerek
Aby dokładnie ocenić strukturę narządu, wykryć zmiany lub anatomiczne nieprawidłowości w budowie nerek, konieczne jest wykonanie badania obrazowego. Służą do tego przede wszystkim badanie ultrasonograficzne (USG), tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Każde z wymienionych badań jest całkowicie bezinwazyjne i bezbolesne. Uzupełnieniem diagnostyki może być urografia rentgenowska, która obrazuje odpływ moczu z dróg moczowych.
Badanie biopsyjne nerek – na czym polega?
Badanie biopsyjne to inwazyjna procedura, która służy wyłącznie do diagnostyki poważnych stanów, takich jak: zespół nerczycowy, uszkodzenie nerek oraz zaburzenia funkcji przeszczepionego organu. W przypadku podejrzenia nowotworu nie wykonuje się biopsji, ale materiał do badania pobierany jest już w trakcie usuwania podejrzanej zmiany.
Wykonanie biopsji nerek niesie ryzyko powikłań, takich jak krwiomocz czy krwiaki w obrębie badanego obszaru. Tego rodzaju badań nie wykonuje się u osób, które mają jedną nerkę lub cierpią na ostrą (schyłkową) niewydolność nerek.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- H. Keller i in., Choroby nerek, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2014.
- M. Myśliwiec, Wielka interna – nefrologia, Wydawnictwo Medical Tribune, Warszawa 2022.
- B. Białobrzeska i in., Pielęgniarstwo nefrologiczne, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
- E. Kaniowska, Pracowite nerki. Krótki przewodnik po wielofunkcyjnym narządzie, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2018.
- A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.