Przygotowanie do ciąży – jakie badania należy wykonać?

Okres ciąży jest poważnym wyzwaniem dla organizmu kobiety. Musi on stworzyć jak najlepsze warunki rozwoju dla dziecka, ale też utrzymać w doskonałym zdrowiu przyszłą mamę. Dlatego jednym z pierwszych kroków w kierunku planowania ciąży powinny być konsultacja lekarska i badania kontrolne. Warto je wykonać pół roku przed staraniami o dziecko. To optymalny czas, aby wyrównać ewentualne niedobory i wzmocnić organizm przyszłej mamy. Badaniom powinni poddać się również mężczyźni.

Przygotowanie do ciąży – dlaczego jest ważne?

Ciąża jest stanem, podczas którego w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian ustrojowych, fizjologicznych, biochemicznych i anatomicznych. Mają one charakter miejscowy i wieloukładowy. W prawidłowych warunkach zdrowa ciąża nie wpływa na kondycję i zdrowie przyszłej mamy. Natomiast stan zdrowia kobiety ma wpływ na rozwój i przebieg ciąży. 

Pierwsze znaczące dla organizmu zmiany zachodzą już w pierwszym trymestrze. Mówimy wówczas o tzw. zjawisku burzy hormonalnej. Stan ten jest odczuwalny przez zdrowe kobiety i objawia się zmianami emocjonalnymi i wahaniem nastroju. Natomiast zachodzące zmiany hormonalne mogą być niebezpieczne dla kobiet, których gospodarka hormonalna nie jest ustabilizowana, np. z powodu nieleczonych lub niewykrytych chorób. 

Ogromne znaczenie dla rozwoju ciąży mają nawyki żywieniowe, praktykowane nie tylko w okresie jej trwania, ale również przed nią. To, jak odżywia się przyszła mama, wpływa na szybkość zajścia w ciążę, rozwój płodu, jakość łożyska, przebieg ciąży i kondycję kobiety. Należy wiedzieć, że nieprawidłowe żywienie w okresie starania o dziecko może być przyczyną trudności w zapłodnieniu, a także przyczyną poronienia. Niedobór składników pokarmowych sprzyja rozwojowi wad wrodzonych lub rozwojowi poważnych chorób w późniejszych latach wzrostu dziecka. 

Przykładowe powikłania rozwojowe dziecka wynikające z niedoborów składników u matki:

• niedobór kwasu foliowego przyczynia się do upośledzenia układu nerwowego; 
• niedobór żelaza zwiększa ryzyko umieralności okołoporodowej, porodu przedwczesnego lub niskiej masy urodzeniowej dziecka; 
• niedobór jodu zwiększa ryzyko niedorozwoju umysłowego dziecka lub wystąpienia wola tarczycy w latach późniejszych; 
• niedobór wapnia zwiększa ryzyko obniżonej gęstości kości u noworodka lub porodu przedwczesnego.

Przygotowanie do ciąży wpływa na poprawę jakości życia ciężarnej i rozwijającego się dziecka. Analiza stanu zdrowia kobiety umożliwia nie tylko jego poprawę w przypadku wykrycia nieprawidłowości, ale przede wszystkim pozwala na stworzenie dziecku jak najlepszych warunków rozwoju. W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, które są niezbędne do tworzenia tkanek płodowych, m.in. łożyska, błon płodowych, ale też komórek płodu. Ponadto znajomość swojego stanu zdrowia znacznie obniża lęk mamy przed ewentualnymi komplikacjami.

Jakie badania wykonać, planując ciążę?

Aby jak najlepiej przygotować organizm kobiety, badania kontrolne należy wykonać pół roku przed planowanym staraniem o ciążę. To optymalny czas na wyrównanie ewentualnych niedoborów i stworzenie dziecku jak najlepszych warunków do rozwoju. 

Lista badań dla kobiet planujących ciążę:

• morfologia krwi – umożliwia ocenę ogólnego stanu zdrowia kobiety i kondycji jej układu odpornościowego;
• OB i CRP – to markery stanu zapalnego, które wskazują zarówno na infekcje wirusowe czy zakażenia bakteryjne, jak i na choroby układowe, np. schorzenia nerek, które w początkowym etapie mogą przebiegać skąpoobjawowo;
• glukoza – umożliwia rozpoznanie stanu przedcukrzycowego lub diagnozę cukrzycy na wczesnym etapie. Dodatkowo pozwala na ocenę ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej, która jest niebezpieczna dla dziecka;
• cholesterol – pomiar parametru cholesterolu ogólnego umożliwia analizę kondycji układu sercowo-naczyniowego i ewentualne oszacowanie ryzyka chorób serca;
• ALT – to parametr enzymu wątrobowego, który wskazuje na sprawność wątroby. Jego pomiar jest bardzo ważny w celu oszacowania kondycji narządu matki, który w okresie ciąży zostanie wielokrotnie obciążony. Badanie to warto uzupełnić o pozostałe parametry wątrobowe;
• TSH – podstawowy parametr oceny funkcjonowania tarczycy. Badanie warto uzupełnić o FT3 i FT4, szczególnie jeśli w przeszłości wystąpiły jakiekolwiek problemy z tarczycą;
• kreatynina – pomiar jej stężenia umożliwia ocenę funkcji filtracyjnej nerek i ewentualne wykrycie problemów z wydolnością narządu;
• wapń całkowity – pomiar stężenia wapnia dostarcza informacji o układzie krzepnięcia, nerwowym, mięśniowym i kostnym;
• magnez – oznaczenie stężenia magnezu dostarcza informacji o funkcjonowaniu nerek, przytarczyc, tarczycy, układu mięśniowego, a także serca;
• prolaktyna – umożliwia analizę funkcjonowania gruczołów rozrodczych. Jej oznaczenie jest niezbędne szczególnie w przypadku wcześniejszych poronień czy podejrzenia niepłodności;
• przeciwciała HBs i HCV – badanie wykrywające infekcje wirusowe wątroby typu B i C;
• przeciwciała IgG/IgM w kierunku kiły, różyczki – badanie wykrywa przebyte lub aktywne choroby, które nieleczone poważnie zagrażają dziecku;
• przeciwciała IgG Chlamydia trachomatis – badanie wykrywające patogen przenoszony drogą płciową. Jest zasadne, gdyż w większości przypadków zakażenie przebiega bezobjawowo, natomiast utrudnia zajście w ciążę, a nawet prowadzi do niepłodności;
• przeciwciała przeciw kardiolipinie – badanie w kierunku zespołu antyfosfolipidowego APS, który jest odpowiedzialny za poronienia. 

Wyniki badań należy skonsultować z lekarzem internistą lub z ginekologiem. Analiza lekarza jest niezbędna również w przypadku otrzymania prawidłowych wyników, mieszczących się w zalecanych normach. Należy wiedzieć, że normy niektórych parametrów (np. hormonów tarczycy) podlegają innej interpretacji w przypadku starania o dziecko.

Badania dla mężczyzn starających się o dziecko

Planowanie ciąży powinno dotyczyć również mężczyzn. Stan zdrowia, kondycja i tryb życia mężczyzny to główne czynniki mające wpływ na jakość nasienia i tym samym na zdrowie dziecka. Mała ilość i niska jakość plemników jest jedną z przyczyn trudności w zapłodnieniu. Należy pamiętać, że nasienie jest materiałem genetycznym dziecka, tym bardziej trzeba zadbać o jak najlepszą jego jakość. Podobnie jak w przypadku kobiet, mężczyznom zalecane jest wykonanie badań kontrolnych pół roku przed planowanym zapłodnieniem. 

Lista badań dla mężczyzn: 

• morfologia krwi;
• glukoza;
• poziom witaminy D3;
• TSH, FT3, FT4;
• badanie ogólne moczu;
• przeciwciała w kierunku kiły.

Ponadto, jeśli para lub jeden z partnerów nie zna swojej grupy krwi, konieczne jest wykonanie określającego ją testu. Badanie pozwoli wykluczyć ryzyko konfliktu serologicznego. W przypadku potwierdzenia konfliktu trzeba wdrożyć leczenie profilaktyczne, polegające na podaniu kobiecie odpowiednich przeciwciał.

Bibliografia

1. M. Fraś i in., Styl życia kobiet w ciąży, „Hygeia Public Health” 2012, 47(4), s. 412–417.
2. E. Puszczałowska-Lizis, K. Mokrzycka, S. Jandziś, Wpływ edukacji przedporodowej na przebieg ciąży, porodu i wczesne macierzyństwo, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2016, 22(4), s. 264–269.

Oceń artykuł