Jakie badania warto wykonać po 40?

Badania po 40. roku życia, podobnie jak testy profilaktyczne wykonywane w każdym innym wieku, pozwolą możliwie długo cieszyć się dobrym zdrowiem. Osoby dorosłe powinny poddawać się regularnie m.in. badaniu cukru, morfologii czy badaniu ciśnienia krwi, gdyż wraz z wiekiem rośnie ryzyko zaburzeń funkcjonowania organizmu.

Badania dla 40-latków stanowią ważny element profilaktyki wielu schorzeń. Testy profilaktyczne warto wykonywać regularnie bez względu na wiek, jednak wraz z upływem lat wzrasta ryzyko niektórych chorób. Sprawdź, jakie badania powinny wykonać osoby znajdujące się w tej grupie wiekowej oraz na czym one polegają. Jakie badania po 40. przeprowadzone powinny być u kobiet, a na jakie powinni zgłosić się mężczyźni?

Profilaktyka 40 plus – jakie badania wykonuje się bez względu na płeć?

Bez względu na płeć przedstawiciele grupy wiekowej powyżej 40 lat powinni mieć wykonane następujące badania:

raz na pół roku – kontrola stomatologiczna; ocena stanu jamy ustnej jest bardzo ważna – uważa się, że od jej kondycji zależy prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu; stany zapalne i chorobotwórcze drobnoustroje bytujące w jamie ustnej z łatwością mogą się przedostać do innych obszarów ciała;
raz do roku – badania podstawowe, takie jak:
- stężenie glukozy we krwi – ocena poziomu cukru i ryzyka rozwoju cukrzycy czy innych zaburzeń gospodarki cukrami,
- badanie morfologiczne – ocena funkcjonowania całego organizmu, analiza elementów morfotycznych krwi – układu czerwonokrwinkowego, białokrwinkowego i płytkowego,
- odczyn Biernackiego, tzw. OB, który jest jednym z głównych parametrów stanu zapalnego,
- badanie ogólne moczu – ocena pracy nerek i pozostałych elementów układu moczowego,
- kontrola znamion u dermatologa – pozwala na wczesne wykrycia choroby nowotworowej skóry i dermatoz,
- pomiar ciśnienia tętniczego – nadciśnienie dotyka coraz więcej osób, uważa się je za epidemię XXI wieku i cichego zabójcę, bo przez wiele lat nie daje żadnych objawów;
raz do roku – test na obecność krwi utajonej w kale, który pozwala na wczesne wykrycie raka jelita grubego;
co 2 lata – tzw. lipidogram, czyli ocena poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL (tzw. dobrego cholesterolu), nie-HDL, cholesterolu frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu), trójglicerydów – daje możliwość oceny gospodarki tłuszczowej w organizmie;
raz na 2 lata – kontrola wzroku u okulisty, badanie dna oka, ciśnienia śródgałkowego; wraz z wiekiem dochodzi do stopniowego pogorszenia pracy narządu wzroku i dzięki szybkiemu wyłapaniu tych nieprawidłowości i zastosowaniu zaopatrzenia okulistycznego można spowolnić ich rozwój;
raz na 3 lata – pomiar poziomu elektrolitów we krwi (wapnia, magnezu, potasu, sodu, fosforu), których odpowiednie stężenie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu;
raz na 3 lata – badanie EKG, czyli elektrokardiografia, w celu oceny pracy serca;
co 3–5 lat – USG jamy brzusznej – pozwala na ocenę narządów wewnętrznych i wychwycenie zmian w pęcherzyku żółciowym, drogach żółciowych, wątrobie, nerkach, trzustce;
raz na 5 lat – RTG klatki piersiowej – pozwala wykryć zmiany w płucach;
raz na 5 lat – gastroskopia, czyli badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego – pozwala na ocenę pracy żołądka, dwunastnicy, przełyku; wykorzystywane jest w sytuacji podejrzenia wrzodów czy choroby refluksowej;
raz w ciągu dziesięciolecia – badanie densytometryczne, które wykonuje się w celu oceny gęstości mineralnej kości. To rodzaj badania obrazowego, które działaniem przypomina rentgen.

Badania zalecane kobietom po 40. roku życia

Oprócz wymienionych wyżej badań dla 40-latków kobiety powinny wykonywać dodatkowo następujące badania:

raz w miesiącu – samobadanie piersi – to profilaktyka pierwszorzędowa w kierunku raka piersi;
raz do roku – badanie ginekologiczne i cytologia – wykrywa raka szyjki macicy, nawet w jego wczesnym stadium;
raz na 2 lata – USG przezpochwowe – umożliwia ono wstępne rozpoznanie zmian, takich jak mięśniaki, torbiele czy polipy; USG piersi – w razie niepokojących czy niejasnych wyników badań zlecana jest mammografia;
jednokrotnie badanie poziomu hormonów tarczycy – zaburzenia pracy tego gruczołu oddziałują na funkcjonowanie całego organizmu.

Jakie badania po 40. roku życia wykonują mężczyźni?

Nie tylko kobiety, ale i mężczyźni powinni poddać się dodatkowym badaniom w ramach profilaktyki 40 plus. Panom po 40. roku życia zaleca się:

co miesiąc – samobadanie jąder;
raz do roku – badanie per rectum, dzięki któremu ocenia się gruczoł krokowy, czyli tzw. prostatę. Nowotwory tego narządu są jednymi z częściej występujących wśród mężczyzn.

Nie tylko „Profilaktyka 40 plus”

Wiele chorób, zwłaszcza w swoim początkowym stadium rozwoju, nie daje niepokojących oznak. Dzięki badaniom profilaktycznym można wcześnie wykryć nieprawidłowości i podjąć leczenie, kiedy jest ono najbardziej skuteczne. Aby kontrolować kondycję organizmu, osoby po 40. roku życia powinny skorzystać ze specjalnego pakietu badań, jaki ma w swojej ofercie Diagnostyka. Składające się na niego testy dostarczą informacji o stanie zdrowia. Pamiętaj, że w interpretacji badań należy skorzystać z fachowej wiedzy lekarza, gdyż bardzo ważne jest uwzględnienie wcześniejszych wyników i historii choroby.

Bezpłatnie badania profilaktyczne dla osób po 40. oferuje Ministerstwo Zdrowia w ramach programu zdrowotnego skierowanego do osób w wieku 40–65 lat. To badania diagnostyczne, które dzielą się na trzy grupy: dla kobiet, dla mężczyzn, pakiet wspólny. Ich zakres determinowany jest odpowiedziami, jakich każdy pacjent udzieli w ankiecie. Z pakietu darmowych badań po 40. skorzystać mogą wszystkie osoby, które posiadają ubezpieczenie zdrowotne. W ramach programu lekarz ocenia czynniki ryzyka zachorowania na najbardziej rozpowszechnione choroby. W przypadku ich stwierdzenia lub niepokojących wyników badań pacjent kierowany jest na bardziej szczegółowe badania laboratoryjne czy obrazowe lub na konsultację do specjalisty w danym zakresie.

Podstawowy pakiet badań 40 plus obejmie: zbadanie pacjenta przez lekarza, morfologię, stężenie poziomu glukozy, cholesterolu całkowitego, pomiar tętna i ciśnienia tętniczego, ocenę BMI i czynników wystąpienia chorób układu krążenia, cukrzycy, nowotworu. Pakiet pogłębiony, w zależności od określonego indywidualnie ryzyka, obejmie:

test na obecność krwi utajonej w kale – badanie w kierunku raka jelita grubego;
lipidogram – diagnostykę chorób układu krążenia;
badanie poziom glukozy na czczo lub hemoglobiny glikowanej HbA1c bądź OGTT – diagnostykę cukrzycy;
EKG, USG;
poziom PSA, czyli antygenu gruczołu krokowego, markera nowotworu prostaty;
konsultację u specjalisty.

W ramach profilaktyki po 40. oferowanej przez Ministerstwo Zdrowia pacjenci mogą skorzystać z badań przesiewowych z programów zdrowotnych – regionalnych, ogólnopolskich oraz z Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych (NPZChN).

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

Kalendarz badań profilaktycznych. Zalecane badania dla kobiet i mężczyzn. Online: http://www.psse.rybnik.pl/images/kalendarz_badan_profilaktycznych.pdf [dostęp: 12.07.2022].
B. Solnica, Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019.
A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Wprowadzamy program Profilaktyka 40 Plus. Online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/wprowadzamy-program-profilaktyka-40-plus [dostęp: 12.07.2022].