Czy suplementowanie witamin u dzieci w wieku szkolnym jest potrzebne?

Podstawowym źródłem witamin tak dla dzieci, jak i dla dorosłych jest dobrze zbilansowana dieta. Co jednak, jeśli maluch bardzo mało je, zmaga się z różnymi formami nadwrażliwości pokarmowej albo zaburzeniami wchłaniania? W takim razie konieczna może okazać się suplementacja. Zawsze jednak decyzja o jej wprowadzeniu powinna zostać poprzedzona badaniami laboratoryjnymi i konsultacją z pediatrą. Samodzielne wprowadzanie suplementów to prosta droga do zmiany awitaminozy w hiperwitaminozę, która jest również niebezpieczna dla organizmu.

Dlaczego po suplementy z witaminami warto sięgać tylko wtedy, gdy zaleci je lekarz?

Witaminy w suplementach są w mniejszym stopniu przyswajalne przez organizm niż te pochodzące z pożywienia – warzyw, owoców i produktów pełnoziarnistych. Dlatego powinny stanowić uzupełnienie dobrze zbilansowanej diety, a nie jej alternatywę.

Warto mieć na uwadze, że nietrudno o niewłaściwe stosowanie tego typu preparatów. Łączenie niektórych suplementów ze sobą obniża zdolność organizmu do ich przyswojenia, podobnie jak niektóre sposoby żywienia. Przykładowo, wysoka podaż błonnika obniża przyswajanie tłuszczów, a tym samym witamin, które są w nich rozpuszczalne (A, D, E, K) [1].

Natomiast w przypadku stosowania witamin z grupy B warto stosować kompletne zestawy ze względu na ich wzajemnie uzupełniający się charakter. Stosowanie więc suplementu z tylko jednym składnikiem z tej grupy może skutkować zaburzeniami równowagi między nimi [1].

W przypadku dużych dawek żelaza obniża się wchłanianie witaminy E. Przy długotrwałej suplementacji bez porozumienia z lekarzem można doprowadzić do rozwoju niedoboru tego składnika [1].

Wszystkie powyższe argumenty przemawiają za tym, aby wprowadzać suplementy z zalecenia, wydanego przez lekarza na postawie wyników badań krwi.

Witamina D dla dzieci w wieku szkolnym

Niedobory witaminy D są dość powszechne na całym świecie. W Polsce również, co wynika z położenia geograficznego i związanego z tym ograniczonego dostępu do światła słonecznego od października do kwietnia. Podstawowym źródłem (zaspokaja 90% dziennego zapotrzebowania) tego składnika jest synteza skórna. Bezpieczna i korzystna ekspozycja na działanie promieniowania UVB wynosi od 5 do 15 minut w godzinach od 10:00 do 15:00 przy nieosłoniętych 20–35% ciała [2]. W chłodniejszej części roku synteza skórna nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania na witaminę D. Dlatego ważna jest suplementacja.

O niedoborze witaminy D mowa, gdy jej poziom spadnie poniżej 20 ng/ml (50 nmol/L). Stężeniem docelowym jest natomiast 30–50 ng/ml (75–125 nmol/) [2].

W przypadku stwierdzonego niedoboru zalecana dobowa dawka terapeutyczna dla dzieci do 10. roku życia wynosi 3000–6000 IU (75–150 µg), w zależności od wagi. U dzieci powyżej 10. roku życia – 6000 IU (150 µg) [2].

Dawka profilaktyczna, jaką powinny stosować dzieci od października do kwietnia, wynosi w przypadku maluchów w wieku 1–10 lat od 600 do 1000 IU/dobę. A w wieku 11–18 lat, od 800 do 2000 IU/dobę [4]. Warto przy tym mieć na uwadze, że w przypadku dzieci, które nie spędzają wystarczająco dużo czasu latem na dworze, suplementacja może być wskazana przez cały rok [2].

Witamina C dla dzieci w wieku szkolnym

Witamina C jest istotna w prewencji infekcji. Jej rolą jest bowiem wspomaganie prawidłowych funkcji układu odpornościowego [5]. Na niedobory tego składnika są narażone dzieci, w których jadłospisie mało jest warzyw i owoców.

Jeśli u dziecka stwierdzona zostanie awitaminoza witaminy C, lekarz może zalecić jej suplementację jako uzupełnienie diety, w dawkach dopasowanych do wieku i płci. Zapotrzebowanie na ten składnik wynosi u niemowląt i dzieci 2 mg na każdy 1 kg masy ciała. Zwiększa się jednak przy intensywnym wysiłku (np. u dzieci uczestniczących w zawodach sportowych), a także przy zaburzeniach apetytu i różnej postaci nieprawidłowościach w pracy jelit [8].

Witaminy z grupy B dla dzieci w wieku szkolnym

Witaminy z grupy B wspierają prawidłowy rozwój poznawczy dziecka, utrzymanie funkcji psychologicznych, a także redukcję zmęczenia [8]. Ich niedobór, zwłaszcza na wczesnym etapie rozwoju dziecka, może niekorzystnie wpłynąć na sprawność mózgu.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminy z grupy B zależy od ich rodzaju. W przypadku witaminy B2 (ryboflawiny) wynosi u dzieci 0,4–1,1 mg, dla witaminy B6 (pirydoksyny) – 0,5–1 mg. Natomiast dla witam B9 (kwas foliowy) i B12 (kobalamina): 50–150 µg i 0,3–1,2 µg [7].

Witamina A dla dzieci w wieku szkolnym

Niedobory witaminy A są problemem światowym. Tymczasem, jak wynika z badań C.R. Olson i in., ma ona znaczenie dla pomyślności procesu uczenia się. Jednak spadek zdolności poznawczych jest odwracalny, jeśli poprawi się poziom witaminy A w organizmie. Jeśli podaż składnika wraz z dietą jest niewystarczająca lub jego wchłanianie przebiega niesprawnie, lekarz może zalecić suplementację, zakładając dzienne zapotrzebowanie na poziomie 350–500 µgRE [7].

Witamina E dla dzieci w wieku szkolnym

Jak wynika z badań Alghadira A.H. i in., witamina E ma znaczenie dla wyników nauki uzyskiwanych przez dzieci w wieku szkolnym [7]. Wszystko dlatego, że wspomaga ona organizm w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Im bardziej zaawansowany jest stres oksydacyjny, tym niższy poziom witaminy E można zaobserwować [6]. Utrzymaniu optymalnego jej poziomu sprzyja dieta niskotłuszczowa, bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste. W razie stwierdzonego niedoboru witaminy E lekarz może zalecić suplementację w dawce 10–20 mg/dobę [7].

Witamina K dla dzieci w wieku szkolnym

Jak wykazały badania Gancheva S.M. i in., optymalny poziom witaminy K zmniejsza ryzyko rozwoju leków i depresji. Tymczasem, jak wynika z raportu „Młode głowy”, opracowanego przez Fundację UNAWEZA, co trzeci uczeń ma podejrzenie depresji (29,3%) [9].

Stabilność emocjonalna ma ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego dzieci w wieku szkolnym oraz ich zdolności do uczenia się. Ponadto witamina K wraz z witaminą D3 i wapniem wspiera rozwój zdrowej i mocnej tkanki kostnej (a ta osiąga pełną dojrzałość około 25. roku życia). Dlatego w razie stwierdzenia niedoboru bardzo istotne jest wdrożenie suplementacji. Nie ma ustalonego dziennego zapotrzebowania u dzieci na ten składnik. Zwykle jednak stosuje się dobową dozę 1000 IU/10 kg masy ciała.

Bibliografia

1. H. Bojarowicz, P. Dźwigulska, Suplementy diety. Część II. Wybrane składniki suplementów diety oraz ich przeznaczenie, „Hygeia Public Health” 2012, nr 47(4), s. 433–441.
2. U. Lulewicz-Sobczak, Stężenie witaminy D3 w surowicy krwi, określane metabolitem 25-(OH)-D, u niemowląt i dzieci do lat 3 z miasta Poznania, Klinika Chorób Zakaźnych i Neurologii Dziecięcej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2021.
3. A. Giustina, R. Bouillon i in., Controversies in Vitamin D: A Statement From the Third International Conference, „JBMR® Plus (WOA)” 2020, vol. 4, nr 12, s. 1–13.
4. Rekomendacje. Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/Zasady-suplementacji-i-leczenia-witamina-D-%E2%80%93-nowelizacja-2018-r.-2018.pdf, dostęp: 22.05.2024 r.
5. K. Knypl, Witamina C jako istotny element prewencyjny w sezonie infekcyjnym, „Medycyna i Życie” 2020, vol. 7, nr 1–2, s. 5–9.
6. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci Tekst mający znaczenie dla EOG, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02012R0432-20160914&from=ES, dostęp: 20.05.2024 r.
7. E. Gałęska, Niedobory witaminowe u dzieci w wieku szkolnym a zdolność uczenia się, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu” 2021, t. 50, nr 1, s. 137–152.
8. A. Kantorska, Witamina C rola i znaczenie dla organizmu. Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, https://www.woia.pl/dat/attach/921_witamina-c-rola-i-znaczenie—praca-specjalizacja-apteczna-agnieszka-kantorska.pdf, dostęp: 22.05.2024 r.
9. M. Dębski, J. Flis J., Młode głowy. Otwarcie o zdrowiu psychicznym. Raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości wśród młodych ludzi w Polsce, Fundacja UNAWEZA, Warszawa 2023.