Jęczmień na oku – jak wygląda, ile trwa?

Jęczmień na oku to jedna z częściej występujących przypadłości okulistycznych. Ma formę ropnia, który lokalizuje się na górnej lub dolnej powiece. Najczęściej za powstanie tej ostrej infekcji odpowiada zakażenie gronkowcami, które sprzyja zastojom wydzieliny w gruczołach powieki.

Jęczmień oka nierzadko ulega samowyleczeniu, jeśli jednak zmiana nie znika w ciągu kilku dni lub towarzyszące jej objawy są silne, należy udać się do okulisty. Sprawdź, w jaki sposób specjalista leczy jęczmień. Dowiedz się, jakie czynniki sprzyjają jego powstaniu oraz co robić, aby zmiana nie powróciła.

Czym jest jęczmień na oku?

Jęczmień, inaczej nazywany jęczmykiem, to torbielowata infekcja powieki. Często występuje on wraz z zapaleniem brzegów spojówek. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 jęczmień ma przypisany kod H00. Poszczególne jego litery i cyfry należy odczytywać w następujący sposób:

H – Choroby oka i przydatków oka, ucha i wyrostka sutkowatego,
00 – Jęczmień i gradówka,
0 – Jęczmień i inne głębokie zapalenie powiek.

Jęczmień oka – przyczyny powstania

W zależności od przyczyny powstania i lokalizacji jęczmienia wyróżnia się dwa jego rodzaje:

jęczmień zewnętrzny – spowodowany jest przez zakażenie bakteryjne, a dokładnie przez infekcję gronkowcami z gatunku Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) i Staphylococcus epidermidis (gronkowiec skórny) mieszków włosowych, łojowych gruczołów Zeissa, które towarzyszą mieszkom włosowym rzęs, i potowych gruczołów Molla, uchodzących do mieszków włosowych lub występujących pomiędzy rzęsami. Taka etiologia zakażenia dotyczy około 90–95% przypadków choroby. Rzadko jej podłożem jest infekcja paciorkowcami. Ten rodzaj jęczmienia na oku najczęściej obserwuje się w populacji młodych dorosłych oraz dzieci;
jęczmień wewnętrzny, nazywany ostrą gradówką – spowodowany jest przez zapalenie gruczołów tarczkowych, które znajdują się w tarczkach powieki górnej. Inaczej struktury te określa się gruczołami Meiboma. Odpowiedzialne są one za wytwarzanie lipidowej, zewnętrznej warstwy filmu łzowego. Wzrost zachorowalności na wewnętrznego jęczmienia oka obserwuje się u osób w wieku 30–50 lat, co charakteryzuje się wyższą lepkością sebum w tej grupie.

Zaznaczyć trzeba, że jęczmień może być objawem nieleczonej cukrzycy. Ta choroba metaboliczna sprzyja zakażeniom skóry, w tym skóry znajdującej się w okolicy oka. Osoby, które często obserwują u siebie jęczmyki, powinny sprawdzić poziom glukozy we krwi. Okazać się może, że powszechna dolegliwość oczna jest przejawem znacznie poważniejszego stanu chorobowego.

Od czego robi się jęczmień na oku? Powstaniu jęczmyków sprzyjają: niewłaściwa higiena okolic oczu, źle dobrane kosmetyki, długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym powietrzu (działanie drażniących środków chemicznych i środowiskowych, w tym także dymu tytoniowego), częste dotykanie oczu brudnymi rękami czy noszenie soczewek kontaktowych. Ryzyko wystąpienia jęczmienia mogą zwiększać choroby przewlekłe, takie jak: hiperlipidemia, zapalenie powiek, łojotokowe zapalenie skóry, trądzik różowaty, zespoły upośledzenia odporności (np. AIDS), zaburzenia czynności gruczołów tarczkowych Meiboma.

Objawy jęczmienia na oku

Jęczmień oka to ropień, czyli patologiczna przestrzeń wypełniona płynem o ropnym charakterze. Zmiana zlokalizowana jest na brzegu powieki, gruczołów tarczkowych czy gruczołów przyrzęsowych. Najczęściej towarzyszącymi jej objawami są: stan zapalny, zaczerwienienie, swędzenie, bolesność, obrzęk powiek, zwiększona wrażliwość na światło (tzw. światłowstręt), łzawienie oczu, uczucie ciała obcego w oku. U niektórych chorych zaobserwować można również zaczerwienienie spojówki. Obrzmienie powiek prowadzi do ograniczenia pola widzenia, ale i wywołuje ucisk na rogówkę, czyli zewnętrzną warstwę gałki ocznej. W wyniku tego zaburzaniu ulega ostrość widzenia zarówno do dali, jak i z bliska. U niektórych osób dochodzi do podwyższenia temperatury ciała. Warto też wspomnieć, że niedoleczony i często powracający jęczmień może predysponować do zaczopowania gruczołów łojowych, a tym samym doprowadzić do powstania gradówki.

Na czym polega leczenie jęczmienia oka?

Nierzadkie są przypadki samoistnego pękania jęczmienia, w wyniku czego dochodzi do uwolnienia ze zmiany ropy. W jęczmieniu wewnętrznym treść ropna przebija się przez skórę na zewnątrz lub poprzez tarczkę ku wewnętrznej części powieki, a w jęczmieniu zewnętrznym wydostaje się na zewnątrz wzdłuż rzęsy. Może się zdarzyć, że jęczmień zaschnie. Bezsprzecznie nie powinno się próbować go usunąć na własną rękę. Grozi to ryzykiem zakażenia bakteryjnego, a nawet uszkodzeniem narządu wzroku.

Gdy jęczmień jest duży, a objawy chorobowe wydają się nasilone, należy zwrócić się po poradę do okulisty. Wśród zaleceń lekarskich wymienia się przede wszystkim stosowanie tzw. ciepła suchego (np. światła czerwonego), które intensyfikuje rozmiękanie zmiany i ewakuacji jej zawartości. Tzw. wilgotne ciepło nie jest zalecane z uwagi na ryzyko szerzenia się zakażenia. Lekarz może przypisać na powiekę maść antybiotykową z bacytracyną lub erytromycyną albo podawanie antybiotyku w formie kropli (szczególnie w przypadku jęczmienia wewnętrznego). Takie postępowanie powinno przyspieszyć dojrzewanie zmiany i jej pęknięcie.

Gdy postępowanie zachowawcze okazuje się nieefektywne, konieczne może być leczenie chirurgiczne. Nacięcie jęczmienia przeprowadza się wówczas, gdy w ciągu kilku dni nie dojdzie do samoistnego otwarcia się zmiany.

Podjęcie leczenia jęczmyka, ale i innych stanów ropnych w oku, powinno nastąpić jak najszybciej. W przeciwnym razie istnieje ryzyko rozwoju zrostów i szerzenia się infekcji do wewnątrz – drobnoustroje mogą razem z krwią dostać się do zatoki jamistej i na opony mózgowe.

Jęczmień na oku – profilaktyka

Jeśli dana osoba ma tendencję do powstawania jęczmieni, powinna wprowadzić postępowanie profilaktyczne, które polega na stosowaniu neutralnej maści do oczu – dobrym wyborem będzie maść z witaminą A – lub żelu z dekspantenolem. Ważnymi elementami zapobiegania jęczmykom są: regularna dezynfekcja i wymiana soczewek kontaktowych, unikanie dotykania twarzy brudnymi rękoma, dokładne usuwanie makijażu oczu przed pójściem spać i nieudostępnianie swoich kosmetyków innym osobom.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

K. Antoniak, Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku, „Postępy Farmakoterapii” 2009, t. 65, nr 2, s. 124–131.
W. Hładki, J. Lorkowski, Rozpoznanie i wstępne zaopatrzenie ostrych stanów okulistycznych w oddziale ratunkowym, „Ostry Dyżur” 2014, t. 7, nr 3, s. 101–104.
M.H. Niżankowska, Okulistyka. Podstawy kliniczne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
J. Szaflik, J. Izdebska, Choroby aparatu ochronnego oka i rogówki, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.