Kamień na migdale – poznaj przyczyny, objawy i metody badań

Migdałki podniebienne odgrywają istotną rolę w układzie odpornościowym, chroniąc przed patogenami, które mogłyby wniknąć do dróg oddechowych lub pokarmowych. Niestety, w niektórych przypadkach, na skutek powtarzających się infekcji lub nieprawidłowej higieny jamy ustnej, w obrębie migdałków mogą zacząć gromadzić się różnego rodzaju substancje, tworząc tzw. kamienie migdałkowe. Przeczytaj, jakie objawy ze sobą niosą oraz jakie badania mogą pomóc w ich zdiagnozowaniu.

Czym są kamienie migdałkowe?

Kamienie migdałkowe, określane również mianem czopów migdałkowych lub detrytów, to niewielkie, twarde grudki, które gromadzą się w kryptach (zagłębieniach) migdałków podniebiennych. Ich powstanie ściśle wiąże się z funkcją, jaką pełnią te struktury w organizmie. Migdałki podniebienne to skupiska tkanki limfatycznej, która odgrywa istotną rolę w procesach odpornościowych, chroniąc przed patogenami, które mogłyby przedostać się do dróg oddechowych lub pokarmowych. W obrębie migdałków znajduje się wiele niewielkich zagłębień (zwanych też kryptami), które umożliwiają kontakt komórek układu odpornościowego z potencjalnymi zagrożeniami. Niestety, ta sama cecha, która czyni migdałki tak efektywnymi w walce z infekcjami, może również sprzyjać powstawaniu kamieni migdałkowych.

Przyczyny powstawania kamieni na migdałkach

Główną przyczyną powstawania kamieni migdałkowych jest mineralizacja substancji gromadzących się w kryptach migdałków. W tych zagłębieniach mogą zalegać resztki pożywienia, złuszczone komórki nabłonka, a także martwe komórki układu odpornościowego, takie jak leukocyty (białe krwinki). Substancje te stanowią doskonałą pożywkę dla bakterii beztlenowych, które – namnażając się – wytwarzają związki siarki odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach.

Do powstawania kamieni migdałkowych predysponują również:

• nawracające stany zapalne migdałków (angina) – prowadzą do powstawania blizn i poszerzenia krypt, co utrudnia ich naturalne oczyszczanie;
• nieprawidłowa higiena jamy ustnej – brak regularnego czyszczenia zębów i języka sprzyja gromadzeniu się resztek pokarmowych w okolicy migdałków;
• choroby refluksowe przełyku – wsteczny przepływ treści żołądkowej może podrażniać błonę śluzową gardła i sprzyjać powstawaniu kamieni;
• alergie – mogą powodować obrzęk i przerost migdałków, utrudniając ich samoczyszczenie;
• suchość w jamie ustnej (wynikająca np. z przyjmowania niektórych leków) – prowadzi do zagęszczenia śliny i utrudnia oczyszczanie migdałków.

Oprócz tego na pojawienie się kamieni na migdałkach bardziej narażone są:

• osoby z dużymi migdałkami – większe migdałki mają więcej krypt i zagłębień, w których mogą osadzać się resztki jedzenia, bakterie i śluz, co zwiększa ryzyko powstawania kamieni migdałkowych;
• osoby z suchym gardłem – suchość w gardle może sprzyjać tworzeniu się kamieni migdałkowych, ponieważ brak odpowiedniego nawilżenia zmniejsza naturalną zdolność śliny do oczyszczania jamy ustnej oraz migdałków z resztek jedzenia i bakterii;
• osoby z problemami zatokowymi – mogą mieć zwiększone wydzielanie śluzu, który spływając do gardła, przyczynia się do tworzenia kamieni migdałkowych;
• osoby palące – palenie tytoniu może zwiększać ryzyko tworzenia się kamieni migdałkowych (dym papierosowy podrażnia migdałki) i sprzyjać gromadzeniu się płytki bakteryjnej w gardle.

Objawy kamieni na migdałkach

Najczęstszym objawem obecności kamieni migdałkowych jest nieprzyjemny zapach z ust, określany mianem halitozy. Wynika on z obecności związków siarki wytwarzanych przez bakterie beztlenowe rozkładające substancje zalegające w kryptach migdałków.

Inne objawy kamieni migdałkowych to:

• uczucie ciała obcego w gardle, powodowane przez większe kamienie;
• ból gardła promieniujący do ucha, będący skutkiem ucisku dużych kamieni na okoliczne tkanki;
• trudności w przełykaniu;
• ból przy przełykaniu spowodowany stanem zapalnym wokół kamieni;
• odruch kaszlowy, który wywołuje podrażnienie gardła przez kamienie;
• białe lub żółtawe grudki widoczne na migdałkach.

W rzadkich przypadkach kamienie migdałkowe mogą prowadzić do rozwoju ropnego zapalenia migdałków, objawiającego się wysoką gorączką, bólem i obrzękiem migdałka.

Diagnostyka kamieni migdałkowych

Diagnostyka kamieni migdałkowych zwykle obejmuje kilka kroków:

1. Wywiad medyczny – lekarz pyta o typowe objawy związane z kamieniami migdałkowymi.
2. Badanie fizykalne – podstawowym badaniem służącym do rozpoznania kamieni migdałkowych jest badanie laryngologiczne. Za pomocą wziernika lekarz może bezpośrednio ocenić obecność i wielkość białych lub żółtawych grudek w obrębie migdałków. W niektórych przypadkach specjalista delikatnie naciska migdałki, aby sprawdzić, czy w kryptach migdałkowych pojawiły się kamienie, szczególnie jeśli są one niewidoczne na pierwszy rzut oka.
3. Jeśli lekarz podejrzewa, że kamienie migdałkowe powodują nawracające infekcje, może zlecić wymaz z gardła, aby zidentyfikować obecność bakterii. Przeczytaj więcej na temat wymazu z migdałków (bad. bakter.).
4. W rzadkich przypadkach, gdy kamienie są głęboko osadzone i trudne do zdiagnozowania za pomocą standardowego badania fizykalnego, lekarz zleca tomografię komputerową. TK pomaga zidentyfikować kamienie migdałkowe, które są niewidoczne podczas badania gardła. Sole wapnia zawarte w kamieniach dobrze pochłaniają promieniowanie, tworząc wyraźny cień w obrębie migdałków. W niektórych przypadkach stosuje się rentgen panoramiczny, szczególnie jeśli istnieje podejrzenie, że kamienie są głęboko osadzone.
5. Rzadko, w celu dokładniejszej oceny stanu migdałków, lekarz może zlecić badanie histopatologiczne pobranego wycinka tkanki. Pozwala ono na określenie, czy kamienie migdałkowe nie są związane z inną, poważniejszą chorobą.

Warto również pamiętać, że kamienie migdałkowe często bywają wykrywane przypadkowo, podczas badań wykonywanych z innych powodów. Niekiedy pacjent sam odkrywa ich obecność, np. podczas silnego odkaszlnięcia.

W niektórych przypadkach, szczególnie jeśli objawy są nasilone lub kamienie migdałkowe nawracają, lekarz rodzinny może skierować pacjenta do specjalisty laryngologa (otorynolaryngologa) w celu dalszej oceny i leczenia.

Zapobieganie kamieniom migdałkowym

Ważną rolę w zapobieganiu powstawaniu kamieni migdałkowych odgrywa utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej i gardła. Należy pamiętać o takich elementach profilaktyki jak:

• Szczotkowanie zębów – myj je co najmniej dwa razy dziennie, aby usunąć resztki jedzenia i bakterie, które mogą przyczyniać się do powstawania kamieni migdałkowych.
• Nitkowanie zębów – codzienne nitkowanie pomaga usunąć resztki jedzenia i płytkę nazębną z miejsc, do których nie dociera szczoteczka.
• Systematyczne płukanie jamy ustnej – używaj płukanek (np. na bazie chlorheksydyny lub ziołowych) po jedzeniu, aby zmniejszyć liczbę bakterii i resztek jedzenia w ustach.
• Szczotkowanie języka – pozwoli usunąć nagromadzony na nim nalot.
• Unikanie czynników, które mogą sprzyjać powstawaniu kamieni migdałkowych – chodzi tu przede wszystkim o palenie tytoniu, nadmierne spożycie cukrów, alergeny. 
• Płukanie gardła – płukanka solą fizjologiczną może pomóc w usuwaniu resztek jedzenia i bakterii z migdałków, z kolei wodą z sodą oczyszczoną zneutralizujesz kwasy i ułatwisz usuwanie bakterii z gardła.
• Nawilżanie jamy ustnej – zadbaj o utrzymanie odpowiedniego nawodnienia, by zapobiegać wysychaniu gardła. Będzie to sprzyjało naturalnemu oczyszczaniu migdałków.
• Unikanie suchych pomieszczeń lub używania nawilżaczy powietrza – zapobiegnie to wysuszeniu gardła.
• Unikanie twardych, przylegających do zębów pokarmów – mogą one łatwo utknąć w kryptach migdałków. Warto też dokładnie płukać usta po jedzeniu.
• Profesjonalne oczyszczanie zębów – regularne wizyty u dentysty i profesjonalne czyszczenie zębów mogą pomóc w usunięciu płytki bakteryjnej i kamienia nazębnego, co powinno pośrednio zmniejszyć ryzyko powstawania kamieni migdałkowych.

Przestrzeganie tych zasad może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju kamieni migdałkowych i związanych z nimi dolegliwości.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. B. Latkowski, Otolaryngologia. Podręcznik dla studentów i specjalizujących się lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
2. D. Tretiakow, A. Skorek, Halitoza jako problem interdyscyplinarny, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 2019, t. 8, nr 4, s. 9–14.
3. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.

Oceń artykuł