Spis treści:
Kontaktowe zapalenie skóry może być uciążliwym schorzeniem, prowadzącym do nieprzyjemnych objawów skórnych. Dowiedz się, jak je rozpoznać i jakie kroki podjąć, aby złagodzić objawy i przywrócić zdrowie skórze.
Czym jest kontaktowe zapalenie skóry?
Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy), to choroba, która powoduje powstawanie zmian skórnych po ekspozycji na alergeny kontaktowe (zwykle substancje chemiczne) u osób na nie uczulonych. Wyprysk kontaktowy jest czasem potocznie i niesłusznie określany jako egzema, która nie jest nazwą konkretnej choroby. Opisuje jedynie rodzaj uszkodzenia skóry, występującego w określonym schorzeniu.
Istnieją cztery rodzaje kontaktowego zapalenia skóry:
- alergia – odpowiedź układu odpornościowego na konkretny alergen;
- podrażnienie, na przykład za sprawą silnych substancji stosowanych w środkach czystości, farbach, lakierach, smarach, cemencie;
- zapalenie zawodowe – wywołane czynnikami szkodliwymi w miejscu pracy, najczęściej jest to kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) na skutek podrażnienia;
- alergia na światło lub fototoksyczność – zapalenie skóry, które może być wywołane przez alergen lub substancję drażniącą; pojawia się dopiero po ekspozycji na światło.
Kontaktowe zapalenie skóry – jak wygląda?
Kontaktowe zapalenie skóry to choroba, której obraz kliniczny jest niezwykle zróżnicowany. Zależy on, między innymi, od nasilenia alergii, siły działania środka drażniącego, zdolności penetracji skóry czy nawet czasu ekspozycji. Prowadzi to niekiedy do trudności w dokładnym rozpoznaniu choroby, zwłaszcza że występują dwie jej postacie kliniczne – ostra i przewlekła.
Objawy ostrego kontaktowego zapalenia skóry obejmują:
- rumień,
- obrzęk,
- grudki,
- nadżerki,
- pęcherze.
Jeśli chodzi o przewlekłe kontaktowe zapalenie skóry, objawy choroby mogą utrzymywać się miesiącami i są związane głównie z częstym narażeniem na czynniki drażniące lub alergeny.
Objawy tej postaci choroby obejmują:
- złuszczanie i pękanie naskórka,
- nadmierną suchość i rogowacenie naskórka,
- powstawanie nadżerek.
Z reguły pierwszym objawem choroby jest pogorszenie stanu i kondycji skóry. Robi się ona bardzo sucha, zaczyna pękać, a czasem nawet tworzą się zgrubienia, które wywołują ból.
Przyczyny kontaktowego zapalenia skóry
Kontaktowe zapalenie skóry jest jednym z najczęstszych rodzajów zapaleń skóry. Występuje w wyniku bezpośredniego kontaktu skóry z substancjami drażniącymi lub alergicznymi. Istnieje wiele różnych przyczyn kontaktowego zapalenia skóry, które mogą być podzielone na dwie główne kategorie: czynniki drażniące i alergiczne.
Czynniki drażniące to substancje chemiczne lub fizyczne, które mogą bezpośrednio uszkadzać skórę i wywoływać reakcję zapalną. Przykłady substancji drażniących to:
- detergenty,
- środki czyszczące,
- rozpuszczalniki,
- farby,
- oleje,
- substancje alkaliczne lub kwasowe.
Kontakt z tymi substancjami może prowadzić do podrażnienia skóry, swędzenia, pieczenia, zaczerwienienia i pojawienia się pęcherzy.
Czynniki alergiczne to substancje, które wywołują reakcję alergiczną organizmu. Mogą to być różnego rodzaju alergeny, takie jak:
- lateks,
- metale (np. nikiel),
- perfumy,
- kosmetyki,
- farby do włosów,
- leki,
- rośliny czy pyłki.
Osoby, które są na nie uczulone, mogą doświadczać kontaktowego zapalenia skóry po bezpośrednim kontakcie z tymi substancjami. Reakcje alergiczne często objawiają się swędzeniem, zaczerwienieniem, pęcherzami, suchą skórą i łuszczycą.
Do kontaktowego zapalenia skóry mogą doprowadzić też czynniki fizyczne, takie jak promieniowanie słoneczne, gorące powietrze, zimno, wilgoć czy tarcie. Mogą one osłabić naturalną barierę ochronną skóry, sprawiając, że jest bardziej podatna na reakcje zapalne.
Diagnostyka kontaktowego zapalenia skóry
Diagnostyka kontaktowego zapalenia skóry ma na celu ustalenie przyczyny objawów oraz potwierdzenie tego schorzenia. Pierwszym krokiem jest dokładne badanie skóry przez lekarza lub dermatologa. Specjalista będzie oceniał obszary objęte zapaleniem, szukając charakterystycznych cech, takich jak zaczerwienienie, obrzęk, pęcherze, złuszczanie się lub suchość skóry.
Podczas wywiadu medycznego ważne jest uzyskanie informacji na temat historii pacjenta, w tym o możliwych czynnikach wywołujących reakcję alergiczną. Lekarz może pytać o używane kosmetyki, detergenty, leki, rośliny czy materiały użytkowane w codziennym życiu, które mogą kontaktować się bezpośrednio ze skórą.
Aby zidentyfikować konkretny alergen lub czynnik drażniący, lekarz może zalecić testy skórne. Polegają one na naniesieniu małych ilości potencjalnych alergenów na skórę, zazwyczaj na plecach lub ramieniu, i obserwacji reakcji skórnej. Jeżeli skóra wykazuje zaczerwienienie, obrzęk lub pęcherze w miejscu kontaktu, może to sugerować alergię na dany czynnik.
Co więcej, jeśli testy skórne nie dostarczają jasnej odpowiedzi lub w przypadku podejrzenia nietypowego alergenu, lekarz może zalecić testy płatkowe. Polegają one na nałożeniu małych fragmentów alergenów na specjalne plastry, które pacjent przykleja do skóry na określony czas. Po upływie odpowiedniego okresu ocenia się reakcję skórną i ewentualne wystąpienie zaczerwienienia, obrzęku czy pęcherzy wokół plastra.
Diagnostyka kontaktowego zapalenia skóry polega na dokładnym badaniu skóry, zebraniu szczegółowego wywiadu medycznego oraz przeprowadzeniu odpowiednich testów, np. skórnych czy płatkowych. W połączeniu z analizą objawów i wykluczeniem innych możliwych przyczyn lekarz będzie w stanie postawić diagnozę i dostosować odpowiednie plany leczenia dla pacjenta.
Kontaktowe zapalenie skóry – jak leczyć?
Najważniejszym krokiem w leczeniu kontaktowego zapalenia skóry jest identyfikacja i unikanie czynników wywołujących reakcję alergiczną.
W przypadku wystąpienia objawów kontaktowego zapalenia skóry należy jak najszybciej usunąć źródło. Jeżeli jest to substancja chemiczna, trzeba dokładnie oczyścić skórę wodą i łagodnym mydłem. Ważne jest unikanie dalszego kontaktu z alergenem, aby zapobiec nasileniu objawów. W przypadku roślin lub owadów, które mogą wywoływać reakcje alergiczne, konieczne jest unikanie ich obszaru występowania lub stosowanie odpowiedniego ubrania ochronnego.
Kolejnym krokiem w leczeniu kontaktowego zapalenia skóry jest złagodzenie objawów. Chłodzące okłady, takie jak zimny kompres lub kąpiele w chłodnej wodzie, mogą pomóc w łagodzeniu bólu, świądu i obrzęku. Należy jednak pamiętać, że skóra powinna być delikatnie osuszana, aby uniknąć podrażnień.
Leki przeciwzapalne w postaci kremów lub maści mogą również okazać się skuteczne w redukcji stanu zapalnego. Preparaty te zazwyczaj zawierają kortykosteroidy, które zmniejszają obrzęk, zaczerwienienie i swędzenie. Ważne jest jednak zachowanie ostrożności i stosowanie się do zaleceń lekarza, ponieważ nadmierne i długotrwałe stosowanie kortykosteroidów może prowadzić do działań niepożądanych.
W przypadku cięższych i uporczywych objawów kontaktowego zapalenia skóry konieczna może być interwencja farmakologiczna. Lekarz może przepisać doustne leki przeciwhistaminowe, które pomagają w łagodzeniu świądu i zmniejszaniu reakcji alergicznych. W niektórych przypadkach stosuje się również doustne kortykosteroidy, które działają przeciwzapalnie i zmniejszają obrzęk.
Odpowiednia pielęgnacja skóry ma również kluczowe znaczenie w leczeniu kontaktowego zapalenia skóry. Codzienne nawilżanie skóry delikatnymi kremami może pomóc w utrzymaniu jej kondycji i zapobieganiu dalszym podrażnieniom. Należy unikać substancji drażniących, takich jak perfumy, barwniki czy detergenty, które mogą nasilać objawy zapalenia. Dobrze jest również wybierać ubrania z naturalnych materiałów, takich jak bawełna, które przepuszczają powietrze i nie podrażniają skóry.
W niektórych przypadkach, szczególnie gdy objawy kontaktowego zapalenia skóry są trudne do opanowania, konieczna jest konsultacja z dermatologiem. Specjalista może zalecić bardziej zaawansowane metody leczenia, takie jak fototerapia, która polega na ekspozycji skóry na kontrolowane dawki promieniowania ultrafioletowego. To może pomóc w łagodzeniu stanu zapalnego i zmniejszeniu objawów.
Autor: Marta Skrzypek-Bajon
Bibliografia:
- Z.D. Draelos, P.T. Pugliese, Fizjologia skóry, Wydawnictwo MedPharm, Wrocław 2014.
- J. Narbutt, Najczęstsze dermatozy w praktyce lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
- J. Narbutt, Choroby alergiczne skóry w praktyce lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
