Przyczyny krwotoku. Jak go powstrzymać? - Badania Krwi
12 marca 2023

Krwotok – jakie są jego przyczyny? Pierwsza pomoc i metody leczenia w przebiegu krwotoku

przyczyny-krwotoku-kobiecie-leci-krew-z-nosa-wyciera-krew-chusteczka

Krwotok, czyli nagła utrata krwi, spowodowana przerwaniem ciągłości naczynia krwionośnego, bywa sytuacją niebezpieczną, a nawet zagrażającą wstrząsem i śmiercią chorego. Dowiedz się, jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy osobom z objawami krwotoku i jakie mogą być jego przyczyny.

Czym jest krwotok?

Szacuje się, że w ciele zdrowego, dorosłego człowieka krąży średnio 4,5–5,5 litra krwi (70–90 ml/kg masy ciała), a jednorazowa utrata nawet 14% krwi może nie dawać ogólnych objawów klinicznych. Krwotokiem nazywa się w terminologii medycznej gwałtowną, obfitą utratę krwi. Objawy krwotoku, będącego skutkiem przerwania ciągłości naczynia krwionośnego (tętniczego lub żylnego), mogą różnić się w zależności od jego rodzaju (krwotok wewnętrzny lub zewnętrzny). Istnieją jednak również symptomy wspólne dla wszystkich typów krwotoków, wywołane znaczącym zmniejszeniem objętości krwi krążącej:

  • krwotok I stopnia – utrata < 15% objętości krwi, zwykle nie towarzyszą mu objawy ogólne, a ciśnienie tętnicze i czynność serca pozostają prawidłowe,
  • krwotok II stopnia – utrata 15–30% objętości krwi krążącej, pojawiają się osłabienie, nudności, przyspieszenie częstości akcji serca i przyspieszenie oddechu (do około 20–24/minutę). Obserwuje się również bladość skóry i ochłodzenie skóry dłoni i stóp,
  • krwotok III stopnia – utrata 30–40% objętości krwi, towarzyszą mu zmiana zachowania, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienie skurczowe < 90 mmHg) oraz przyspieszenie tętna > 120/minutę,
  • krwotok IV stopnia – utrata > 40% objętości krwi, obserwuje się zatrzymanie wydalania moczu, niewyczuwalne tętno na tętnicach obwodowych. Krwotok IV stopnia wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem wystąpienia niewydolności narządów, śpiączki, a w przypadku braku leczenia również śmierci.

Należy pamiętać, iż w przypadku krwotoku wewnętrznego mogą wystąpić dodatkowo inne symptomy, spowodowane m.in. uciskiem gromadzącej się krwi na sąsiadujące narządy. U osób z podejrzeniem lub po przebytym krwotoku konieczne jest wykonanie badań, w tym morfologii krwi obwodowej.

Rodzaje krwotoków i ich objawy

W zależności od lokalizacji anatomicznej urazu krwotok może przyjmować różną postać – krwotoku z ran zewnętrznych, krwawienia wewnątrzczaszkowego, do klatki piersiowej, jamy brzusznej lub ze złamań kości długich. Podobnie jak w przypadku innych chorób podstawą wstępnego rozpoznania jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu oraz badania przedmiotowego.

Krwawienie wewnątrzczaszkowe pojawia się w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego, prowadzącego do wynaczynienia się krwi do mózgu lub gromadzenia się krwi wokół niego. Przyczyną przerwania ciągłości naczynia może być nie tylko uraz, ale również osłabienie ściany naczynia, np. u osób z nieleczonym lub niewłaściwie kontrolowanym ciśnieniem tętniczym. Objawy, które mogą wskazywać na krwawienie wewnątrzczaszkowe, to m.in.: ból głowy, nudności, wymioty, zaburzenia zachowania oraz objawy neurologiczne (np. połowiczy niedowład). Nagły, bardzo silny ból głowy może być symptomem krwawienia podpajęczynówkowego, w którym wynaczyniona krew podrażnia opony mózgowe. Jego najczęstszą przyczyną jest pęknięcie tętniaka, ale może on wystąpić również w wyniku urazu głowy.

Krwawienie do jamy opłucnej, czyli (w warunkach prawidłowych) wąskiej przestrzeni pomiędzy opłucną ściany klatki piersiowej a opłucną pokrywającą płuco, obserwuje się m.in. w wyniku urazu klatki piersiowej lub u pacjentów z nowotworem złośliwym. Fizjologicznie jama opłucna zawiera niewielką ilość płynu (około 10 ml). Gromadzenie się w niej krwi prowadzi do zaburzenia rozprężania tkanki płucnej, a przez to do ograniczenia wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych. Objawy zgłaszane przez chorych z krwawieniem do jamy opłucnej to m.in.: duszność, ból w klatce piersiowej i zawroty głowy.

Ból brzucha, krwiste wymioty czy krwiomocz u osoby po przebytym urazie mogą świadczyć o krwotoku do jamy brzusznej i wymagają pilnej diagnostyki i leczenia. Najczęściej przyczyną krwotoku do jamy brzusznej jest uszkodzenie narządów (wątroby, śledziony, nerek) i naczyń krwionośnych. Może być on również skutkiem zaburzeń krzepnięcia krwi lub powikłaniem zabiegu operacyjnego. U kobiet w wieku rozrodczym konieczne jest również wykluczenie ciąży pozamacicznej.

Złamania kości (szczególnie kości ramiennej, łokciowej, promieniowej, udowej, piszczelowej, miednicy) mogą być przyczyną zagrażającego życiu krwotoku. Może on wystąpić w wyniku urazu lub stanowić powikłanie leczenia operacyjnego.

Krwotok z ran – jak go powstrzymać?

Przed przystąpieniem do udzielenia pierwszej pomocy osobie z krwotokiem z ran (np. w wyniku wypadku samochodowego) należy w pierwszej kolejności upewnić się, iż podejście do niej jest bezpieczne, oraz wezwać pomoc pod numerem telefonu 112 lub 999. W miarę możliwości unika się bezpośredniego kontaktu z krwią drugiej osoby (np. poprzez założenie rękawiczek). W miejscu rany należy założyć opatrunek uciskowy (można w tym celu użyć bandaża, gazy, czystych fragmentów odzieży czy ręcznika). Jeśli opatrunek zaczyna przeciekać krwią, nie należy go zdejmować, lecz dokłada się kolejne warstwy materiałów opatrunkowych.

Krwotok z nosa – co robić? Jak go zatamować?

W przypadku wystąpienia krwawienia z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą z pochyleniem głowy do przodu i zastosować palcami ucisk na skrzydełka nosa. W przypadku spływania krwi do gardła należy ją wypluwać. Konieczne jest również wykonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Kiedy zgłosić się do otolaryngologa? Pilnej wizyty u specjalisty wymaga osoba, u której krwotok z nosa nie ustępuje po mniej więcej 10 minutach lub nawraca, która przebyła zabieg laryngologiczny w ostatnim czasie, przyjmuje leki zmniejszające krzepliwość krwi. W przypadku wystąpienia silnego osłabienia, zaburzeń przytomności, bladości skóry lub innych niepokojących objawów należy zadzwonić na pogotowie ratunkowe pod numerem telefonu 112 lub 999.

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

  1. Johnson A., Burns B., Hemorrhage, “StatPearls”, 2022, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542273/.
  2. Donley E., Munakomi S., Loyd J., Hemorrhage Control, “StatPearls”, 2022, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535393/
  3. Beck R. i in., Current Approaches to Epistaxis Treatment in Primary and Secondary Care, “Deutsches Ärzteblatt International”, 2018, dostęp online: styczeń 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5778404/.
Oceń artykuł