Kwas moczowy powstaje w organizmie człowieka w głównej mierze w wyniku przemian metabolicznych puryn zawartych w pokarmach, szczególnie mięsie. Zbyt wysoki poziom tego związku może prowadzić do odkładania się kryształów kwasu moczowego i moczanu sodu w tkankach, prowadząc do wystąpienia dny moczanowej lub kamicy dróg moczowych. Sprawdź, jak można obniżyć stężenie kwasu moczowego za pomocą leków i metod niefarmakologicznych.
Kwas moczowy – co to jest?
Kwas moczowy jest produktem metabolizmu puryn – procesu, który zachodzi w głównej mierze w wątrobie. Około ⅔ powstałego kwasu moczowego jest wydzielanych do nerek, a pozostała część trafia do światła jelit. W nerkach związek ten ulega filtracji, a następnie jest w około 90% wchłaniany z powrotem do układu krążenia. Poziom kwasu moczowego bada się w krwi, zwykle pobranej z żyły łokciowej pacjenta.
Przyczyny i objawy hiperurykemii
Do przyczyn podwyższonego stężenia kwasu moczowego w organizmie człowieka należą:
- dieta bogata w puryny, szczególnie pokarmy mięsne (największa ilość puryn znajduje się w wątrobie i nerkach) i owoce morza,
- nadużywanie alkoholu,
- nasilony rozpad komórek w organizmie, m.in. w wyniku hemolizy, rabdomiolizy, w przebiegu białaczek, chłoniaków czy czerwienicy prawdziwej,
- zmniejszone wydalanie kwasu moczowego w nerkach w ostrych i przewlekłych chorobach kłębuszków nerkowych.
W warunkach prawidłowych stężenie kwasu moczowego we krwi nie powinno przekraczać 7 mg/dl. Występowanie wyższego poziomu nazywane jest w terminologii medycznej hiperurykemią, która u części pacjentów może się wiązać z wystąpieniem dny moczanowej lub kamicy dróg moczowych.
Dna moczanowa jest wynikiem wytrącania się kryształów moczanu sodu lub kwasu moczowego w obrębie stawów, co prowadzi do wystąpienia stanu zapalnego. Napad dny zaczyna się zwykle gwałtownie, z silnym bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem zajętego stawu (najczęściej stawu śródstopno-paliczkowego I, rzadziej stawów kolanowych i skokowych). Choroba dotyczy 4 razy częściej mężczyzn niż kobiet.
Kamica moczanowa stanowi 5–10% wszystkich kamic nerkowych. Jej wystąpieniu sprzyja nie tylko obecność hiperurykemii, ale również odwodnienie i zakwaszenie moczu. Objawy kamicy moczanowej nie różnią się od innych kamic nerkowych i obejmują przede wszystkim napady kolki nerkowej – silnego bólu, zwykle w okolicy lędźwiowej, promieniującego do pachwiny i wewnętrznej strony uda.
Warto wiedzieć, iż hiperurykemia może nie dawać żadnych objawów przez wiele lat i bywa stwierdzana przypadkowo przy okazji wykonywania badań z innych przyczyn. U części pacjentów podwyższenie poziomu kwasu moczowego może trwać nawet przez 10–15 lat przed pierwszym napadem dny moczanowej.
Farmakologiczne metody obniżenia stężenia kwasu moczowego
Istnieje kilka leków, które stosowane są celem obniżenia poziomu kwasu moczowego we krwi. Najczęściej stosuje się allopurynol – inhibitor oksydazy ksantynowej, czyli enzymu uczestniczącego w metabolizmie puryn (przekształcającego ksantyny w kwas moczowy). Dawkę leku dostosowuje się do poziomu kwasu moczowego we krwi. W razie braku skuteczności allopurynolu można stosować dodatkowo probenecyd (lek moczanopędny) lub peglotykazę (rozkładającą kwas moczowy do alantoiny). U osób z przypadkowo wykrytą hiperurykemią nie włącza się leczenia farmakologicznego.
Domowe sposoby na obniżenie poziomu kwasu moczowego
Pacjenci często zastanawiają się, czy można obniżyć poziom kwasu moczowego bez leków. Skuteczność niefarmakologicznego leczenia hiperurykemii zależy przede wszystkim od przyczyny jej występowania i może przynieść efekty u osób, u których nieprawidłowe stężenie kwasu moczowego wynika z modyfikowalnych czynników (np. diety). W przypadku pacjentów z hiperurykemią wtórną do innych schorzeń (np. nowotworów) leczenie musi być ukierunkowane na chorobę podstawową i być prowadzone pod nadzorem doświadczonego lekarza.
Jak naturalnie obniżyć poziom kwasu moczowego? Zaleca się przede wszystkim:
- zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością poprzez stosowanie odpowiedniej diety i regularną aktywność fizyczną. Warto rozważyć konsultację z dietetykiem, który pomoże w zaplanowaniu jadłospisu dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta pod względem składu i kaloryczności;
- unikanie produktów bogatych w puryny (mięso, podroby, owoce morza) i fruktozę; wzbogacenie jadłospisu w zboża i warzywa;
- unikanie spożywania alkoholu, w szczególności piwa.
Warto również wykonywać regularnie badania krwi (np. morfologię), a w przypadku występowania chorób przewlekłych (np. cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego) przestrzegać zaleceń lekarskich i zgłaszać się na wizyty kontrolne.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- George C., Minter D., Hyperuricemia, „StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459218/.
- Fenando A. i in., Gout, „StatPearls”, 2022, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546606/.
- Yokose C., McCormick N., Choi H., The role of diet in hyperuricemia and gout, „Current Opinion in Rheumatology”, 2021, dostęp online: listopad 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7886025/.
