Kwasica ketonowa - czym jest i jakie są objawy? - Badania Krwi
20 października 2022

Kwasica ketonowa – czym jest i jak powstaje?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Kwasica ketonowa to zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej, w którym dochodzi do obniżenia pH krwi. Stan ten jest bezpośrednim zagrożeniem życia. Przyczyn kwasicy ketonowej jest kilka, a najczęściej rozpoznaje się ją u chorych na cukrzycę. W grupie ryzyka znajdują się również osoby stosujące diety niskowęglowodanowe. 

Objawy kwasicy ketonowej 

Kwasica ketonowa powoduje różne objawy i nie przebiega jednakowo u wszystkich chorych. W związku z tym, iż długotrwały stan kwasicy ketonowej stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia, niepokój powinny wzbudzić następujące dolegliwości: 

  • zapach acetonu z ust (przypominający fermentujące owoce); 
  • wielomocz; 
  • wzmożone pragnienie; 
  • nadmierna suchość w ustach (pomimo nawadniania); 
  • nudności i wymioty; 
  • zaczerwienienie twarzy; 
  • ból głowy; 
  • ból brzucha; 
  • senność i uczucie osłabienia. 

Rozwijająca się kwasica powoduje ponadto: zaburzenia oddychania, przyspieszone bicie serca i obniżenie ciśnienia tętniczego. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów wskazujących na kwasicę (szczególnie u pacjentów chorujących na cukrzycę) pilnie należy wezwać pogotowie ratunkowe lub zgłosić się do szpitala. 

Cukrzycowa kwasica ketonowa

Cukrzycowa kwasica ketonowa to stan zaburzeń biochemicznych organizmu na skutek niedoboru lub braku insuliny, w wyniku czego rozwija się hiperglikemia. Jednocześnie dochodzi do nadmiernego wydzielania hormonów (kortyzolu, adrenaliny, glukagonu), które nasilają hiperglikemię, a także rozpad białek i tłuszczów. Organizm zaczyna tracić wodę i elektrolity, ponadto zwiększeniu ulega osmolalność osocza, co zwiększa ryzyko zakrzepicy. Kwasica ketonowa może być pierwszym objawem cukrzycy typu 1 lub powstać w następstwie nieprawidłowego leczenia insuliną.

Inne przyczyny kwasicy ketonowej

Jedną z przyczyn rozwoju kwasicy ketonowej jest długotrwałe stosowanie diety niskowęglowodanowej i ketogenicznej. Jako tymczasowy sposób na zrzucenie wagi mogą być one skuteczne, jednak stosowane długi czas, niosą więcej szkód niż pożytku. Drastyczne ograniczenie spożywanych ilości węglowodanów, tłuszczu i białek prowadzi do zaburzenia homeostazy organizmu. Pozbawiony paliwa organizm zaczyna sięgać po zapasy energetyczne, m.in. w postaci ketonów. W wyniku niedoboru insuliny dochodzi do przyspieszenia procesu rozkładu trójglicerydów i powstania wolnych kwasów tłuszczowych, które następnie utleniane są do ciał ketonowych. Procesy te przyczyniają się również do niebezpiecznego obniżenia pH krwi. Stan ten objawia się zmęczeniem, odwodnieniem i przyspieszeniem płytkiego oddechu. 

Oprócz cukrzycy wysokie ryzyko rozwoju kwasicy ketonowej stwarzają: nadużywanie alkoholu, częste stosowanie głodówek, dieta niskowęglowodanowa. Wśród pozostałych przyczyn kwasicy ketonowej wymienia się: częste zakażenia wirusowe, nieustabilizowane zaburzenia hormonalne, przyjmowanie leków osłabiających wydzielanie insuliny, nieprawidłowe leczenie cukrzycy. 

Diagnostyka i leczenie kwasicy ketonowej

Diagnostyka kwasicy ketonowej opiera się na wywiadzie z pacjentem i badaniach laboratoryjnych. Wykonywane jest badanie moczu z oznaczeniem ciał ketonowych i badanie krwi z oznaczeniem pH i stężenia cukru. W przypadku chorych na cukrzycę w badaniu krwi niezbędne jest oznaczenie: glukozy, elektrolitów, transaminazy, mocznika, kreatyniny, amylazy, gazometrii. Wykonywana jest również pełna morfologia krwi obwodowej na. Dodatkowo zalecane są: posiew krwi, RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa głowy. Niezbędne jest też oznaczenie osmolalności osocza, skorygowanego stężenia sodu i luki anionowej. 

Badania na obecność ciał ketonowych w moczu w warunkach domowych dostępne są w aptekach w formie testu. Diagnostyka jest prosta i polega na zamoczeniu paska w próbce moczu. Wynik ukazuje się w formie zmiany zabarwienia testera. Samodzielne testowanie jest szczególnie polecane cukrzykom i osobom z grupy ryzyka. Badanie na obecność ciał ketonowych w warunkach domowych można przeprowadzić również za pomocą glukometru. 

Pacjent, u którego istnieje podejrzenie kwasicy ketonowej, kierowany jest na obserwację do szpitala. Metoda leczenia dobierana jest indywidualnie i zależy od wielu czynników, m.in. od ogólnego stanu zdrowia, stężenia ciał ketonowych, chorób współistniejących. Terapia polega na podaniu pacjentowi insuliny i nawodnieniu organizmu. Po zakończonym leczeniu pacjent, u którego wystąpił epizod kwasicy ketonowej, musi pozostawać pod kontrolą lekarza i regularnie zgłaszać się do poradni diabetologicznej w celu wykonania okresowych badań. Ponadto niezbędne jest wdrożenie odpowiedniej diety cukrzycowej. 

Powikłania i rokowanie kwasicy ketonowej

Kwasica ketonowa powstaje w wyniku nadmiernego tworzenia się ciał ketonowych zakwaszających organizm. Długotrwały epizod prowadzi do następujących powikłań:

  • obrzęk lub niedokrwienie mózgu; 
  • udar krwotoczny; 
  • zaburzenie pracy wątroby;
  • zawał serca; 
  • zakrzepy układu krwionośnego; 
  • ogólnoustrojowy stan zapalny; 
  • śpiączka cukrzycowa. 

Nawet pozornie niegroźny epizod kwasicy ketonowej nie powinien być bagatelizowany, gdyż stan ten jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia.

 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

  1. M. Trojanowska-Grigoriew, L. Majkowska, Cukrzycowa kwasica ketonowa bez hiperglikemii jako powikłanie stosowania inhibitorów SGLT2, „Clinical Diabetology” 2016, 5(2), s. 66–72.

O Autorze